حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ قَالَ أَخْبَرَنَا يَعْقُوبُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ حَدَّثَنَا أَبِى عَنْ صَالِحٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ حَدَّثَنِى عِيسَى بْنُ طَلْحَةَ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ أَنَّهُ سَمِعَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ - رضى الله عنهما - قَالَ: "وَقَفَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَلَى نَاقَتِهِ" . فَذَكَرَ الْحَدِيثَ . تَابَعَهُ مَعْمَرٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ .

Bize İshak, ona Yakub b. İbrahim, ona babası (İbrahim b. Sa'd), ona Salih, ona İbn Şihâb, ona İsa b. Talha b. Ubeydullah, ona da Abdullah b. Amr b. el-Âs şöyle söylemiştir:
"Rasulullah (sav) devesinin üzerinde durdu" dedi ve hadisi bu şekilde zikretti.
Bu hadisi Ma'mer, ez-Zührî'den rivayet ederken Salih'e mütâbaat etmiştir.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hac 131, 1/532

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُبَيْدِ بْنِ مَيْمُونٍ حَدَّثَنَا عِيسَى بْنُ يُونُسَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ - رضى الله عنهما - رَخَّصَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم .

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hac 133, 1/533

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ حَدَّثَنَا خَالِدٌ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ - رضى الله عنهما - قَالَ كَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يُسْأَلُ يَوْمَ النَّحْرِ بِمِنًى ، فَيَقُولُ « لاَ حَرَجَ » . فَسَأَلَهُ رَجُلٌ ، فَقَالَ حَلَقْتُ قَبْلَ أَنْ أَذْبَحَ . قَالَ « اذْبَحْ ، وَلاَ حَرَجَ » . وَقَالَ رَمَيْتُ بَعْدَ مَا أَمْسَيْتُ . فَقَالَ « لاَ حَرَجَ » .

Bize Ali b. Abdullah, ona Yezid b. Zürey', ona Halid, ona İkrime, ona da İbn Abbas (r.anhüma) şöyle rivayet etmiştir:

"Veda Haccı'nda, Mina'da, bayramın birinci gününde Peygamber'e (sav) bazı sorular soruldu. Peygamber de: 'Bir sakıncası yok' buyurdu. Bir adam Peygamber'e 'Ben kurban kesmeden önce tıraş oldum' dedi. Peygamber (sav) 'Kurbanını kes, sakıncası yok' buyurdu. Bir başkası 'ben akşam olduktan sonra şeytan taşladım' dedi. Hz. Peygamber (sav) 'sakınca yok' buyurdu."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hac 130, 1/531

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ أَخْبَرَنَا مَالِكٌ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عِيسَى بْنِ طَلْحَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَقَفَ فِى حَجَّةِ الْوَدَاعِ ، فَجَعَلُوا يَسْأَلُونَهُ ، فَقَالَ رَجُلٌ لَمْ أَشْعُرْ فَحَلَقْتُ قَبْلَ أَنْ أَذْبَحَ . قَالَ « اذْبَحْ وَلاَ حَرَجَ » . فَجَاءَ آخَرُ فَقَالَ لَمْ أَشْعُرْ فَنَحَرْتُ قَبْلَ أَنْ أَرْمِىَ . قَالَ « ارْمِ وَلاَ حَرَجَ » . فَمَا سُئِلَ يَوْمَئِذٍ عَنْ شَىْءٍ قُدِّمَ وَلاَ أُخِّرَ إِلاَّ قَالَ افْعَلْ وَلاَ حَرَجَ .

Bize Abdullah b. Yusuf, ona Malik, ona İbn Şihab, ona İsa b. Talha, ona da Abdullah b. Amr şöyle rivayet etmiştir:

"Peygamber (sav), Veda Haccında (Mina'da) vakfede iken insanlar kendisine soru sormaya başladı. Bir adam 'ben, bilmeyerek kurban kesmeden önce tıraş oldum' dedi. Peygamber (sav) 'Kurbânını şimdi kes, sakıncası yok' buyurdu. Bir başkası 'ben bilmeyerek şeytan taşlamadan önce kurbanımı kes­tim' dedi. Peygamber (sav) ona 'şimdi şeytan taşla, sakıncası yok' buyurdu. O gün Rasulullah'a (sav), hac ibadetlerinden bir şeyin öne alınması ya da geciktirilmesiyle ilgili ne sorulduysa, her birine 'Yap, bunda bir sakınca yoktur' buyurdu."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hac 131, 1/531

حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا أَبِى حَدَّثَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ حَدَّثَنِى الزُّهْرِىُّ عَنْ عِيسَى بْنِ طَلْحَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ - رضى الله عنه - حَدَّثَهُ أَنَّهُ شَهِدَ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَخْطُبُ يَوْمَ النَّحْرِ ، فَقَامَ إِلَيْهِ رَجُلٌ ، فَقَالَ كُنْتُ أَحْسِبُ أَنَّ كَذَا قَبْلَ كَذَا . ثُمَّ قَامَ آخَرُ فَقَالَ كُنْتُ أَحْسِبُ أَنَّ كَذَا قَبْلَ كَذَا حَلَقْتُ قَبْلَ أَنْ أَنْحَرَ ، نَحَرْتُ قَبْلَ أَنْ أَرْمِىَ . وَأَشْبَاهَ ذَلِكَ . فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم « افْعَلْ وَلاَ حَرَجَ » . لَهُنَّ كُلِّهِنَّ ، فَمَا سُئِلَ يَوْمَئِذٍ عَنْ شَىْءٍ إِلاَّ قَالَ افْعَلْ وَلاَ حَرَجَ .

Bize Sa'd b. Yahya b. Said, ona babası (Yahya b. Said), ona İbn Cüreyc, ona ez-Zühri, ona İsa b. Talha, ona Abdullah b. Amr b. Âs (ra) şöyle rivayet etmiştir:

"Hz. Peygamber (sav) kurban günü hutbe verirken birisi ayağa kalktı ve 'ben şu iş, şundan evvel yapılacak sanıyordum' dedi. Sonra bir diğer kimse ayağa kalktı ve 'ben de şu iş, bu işten öncedir sanıyordum. Bu yüzden kurban kesmeden önce tıraş oldum, şeytan taşlamadan evvel kurban kestim' dedi ve buna benzer şeyler söyledi. Peygamber (sav) bunların hepsine 'olsun yap, bir sakınca yok' buyurdu. O gün sorulan her soruya Hz. Peygamber (sav)'yap, bir sakıncası yok' diye cevap verdi."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hac 131, 1/532

حَدَّثَنِى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ حَدَّثَنَا أَبُو عَامِرٍ حَدَّثَنَا قُرَّةُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِيرِينَ قَالَ أَخْبَرَنِى عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِى بَكْرَةَ عَنْ أَبِى بَكْرَةَ ، وَرَجُلٌ أَفْضَلُ فِى نَفْسِى مِنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ حُمَيْدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِى بَكْرَةَ - رضى الله عنه - قَالَ خَطَبَنَا النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَوْمَ النَّحْرِ ، قَالَ: " أَتَدْرُونَ أَىُّ يَوْمٍ هَذَا " . قُلْنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ . فَسَكَتَ حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّهُ سَيُسَمِّيهِ بِغَيْرِ اسْمِهِ . قَالَ: "أَلَيْسَ يَوْمَ النَّحْرِ" . قُلْنَا بَلَى . قَالَ: "أَىُّ شَهْرٍ هَذَا " . قُلْنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ . فَسَكَتَ حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّهُ سَيُسَمِّيهِ بِغَيْرِ اسْمِهِ . فَقَالَ: " أَلَيْسَ ذُو الْحَجَّةِ " . قُلْنَا بَلَى . قَالَ: " أَىُّ بَلَدٍ هَذَا " . قُلْنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ . فَسَكَتَ حَتَّى ظَنَنَّا أَنَّهُ سَيُسَمِّيهِ بِغَيْرِ اسْمِهِ . قَالَ: " أَلَيْسَتْ بِالْبَلْدَةِ الْحَرَامِ " . قُلْنَا بَلَى . قَالَ: " فَإِنَّ دِمَاءَكُمْ وَأَمْوَالَكُمْ عَلَيْكُمْ حَرَامٌ ، كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هَذَا ، فِى شَهْرِكُمْ هَذَا ، فِى بَلَدِكُمْ هَذَا ، إِلَى يَوْمِ تَلْقَوْنَ رَبَّكُمْ . أَلاَ هَلْ بَلَّغْتُ " . قَالُوا نَعَمْ . قَالَ: " اللَّهُمَّ اشْهَدْ ، فَلْيُبَلِّغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ ، فَرُبَّ مُبَلَّغٍ أَوْعَى مِنْ سَامِعٍ ، فَلاَ تَرْجِعُوا بَعْدِى كُفَّارًا يَضْرِبُ بَعْضُكُمْ رِقَابَ بَعْضٍ " .

Bana Abdullah b. Muhammed, ona Ebu Âmir, ona Kurra, ona Muhammed b. Sîrin, ona Abdurrahman b. Ebu Bekre, ona da Ebu Bekre ve bana göre Abdurrahman'dan daha faziletli olan bir adam olan Humeyd b. Abdurrahman, ona Ebu Bekre (ra) şöyle söyledi:
Rasulullah (sav) Kurban bayramı günü bize hutbe verdi ve "Bu gün hangi gündür, biliyor musunuz?" buyurdu. Biz, 'Allah ve Rasulü en iyi bilendir' dedik. O, bir süre sessiz kaldı. Öyle ki, biz Hz. Peygamber (sav) ona başka bir isim verecek sandık. Sonra Rasulullah (sav) "Kurban günü değil mi?" buyurdu. Bizler: 'Evet, kurban günüdür' dedik. Sonra "Bu ay hangi aydır?" diye sordu. Biz, 'Allah ve Rasulü en iyi bilendir' dedik. O yine sessiz kaldı. Öyle ki, biz Hz. Peygamber (sav) ona başka bir isim verecek sandık. Rasulullah, "Zü'l-Hicce ayı değil mi?" buyurdu. Biz 'Evet, Zü'l-Hicce ayıdır' dedik. "Bu hangi beldedir?" diye sordu. Biz yine, 'Allah ve Rasulü en iyi bilendir' dedik. Bunun üzerine Rasulullah sustu. Öyle ki, biz Hz. Peygamber (sav) ona başka bir isim verecek sandık. Hz. Peygamber (sav) "Haram olan belde değil mi?" buyurdu. Biz 'Evet, Haram Belde'dir' dedik. Bunun üzerine "Bu gününüz, bu ayınız ve bu şehrinizin haram olduğu gibi kanlarınız, mallarınız Rabbinize ka­vuşacağınız güne kadar birbirinize haramdır. Dikkat edin! Bunları size tebliğ et­tim mi?" dedi.
Sahabiler, 'Evet, tebliğ ettin' dediler. Rasulullah da (sav): "Allah'ım! Şahit ol!" dedi. Sonra, "Burada bulunan­lar, bulunmayanlara tebliğ etsin. Kendisine tebliğ edil­miş olan nice kimseler burada bulunup işitenden daha iyi anlayıp kavrayabilirler. Benden sonra birbirinizin kellelerini vuracak kafir­lere dönmeyiniz!" buyurdu.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hac 132, 1/532

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ أَخْبَرَنَا عَاصِمُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زَيْدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ عُمَرَ - رضى الله عنهما - قَالَ قَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم بِمِنًى " أَتَدْرُونَ أَىُّ يَوْمٍ هَذَا " . قَالُوا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ . فَقَالَ: " فَإِنَّ هَذَا يَوْمٌ حَرَامٌ ، أَفَتَدْرُونَ أَىُّ بَلَدٍ هَذَا " . قَالُوا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ . قَالَ: " بَلَدٌ حَرَامٌ ، أَفَتَدْرُونَ أَىُّ شَهْرٍ هَذَا " . قَالُوا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ . قَالَ: " شَهْرٌ حَرَامٌ - قَالَ - فَإِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ عَلَيْكُمْ دِمَاءَكُمْ وَأَمْوَالَكُمْ وَأَعْرَاضَكُمْ ، كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هَذَا ، فِى شَهْرِكُمْ هَذَا ، فِى بَلَدِكُمْ هَذَا "
وَقَالَ هِشَامُ بْنُ الْغَازِ أَخْبَرَنِى نَافِعٌ عَنِ ابْنِ عُمَرَ - رضى الله عنهما - وَقَفَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَوْمَ النَّحْرِ بَيْنَ الْجَمَرَاتِ فِى الْحَجَّةِ الَّتِى حَجَّ بِهَذَا ، وَقَالَ :" هَذَا يَوْمُ الْحَجِّ الأَكْبَرِ " ، فَطَفِقَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: " اللَّهُمَّ اشْهَدْ " . وَوَدَّعَ النَّاسَ . فَقَالُوا هَذِهِ حَجَّةُ الْوَدَاعِ .

Bize Muhammed b. Müsennâ, ona Yezid b. Harun, ona Asım b. Muhammed b. Zeyd, ona babası, ona da İbn Ömer'in (ra) söylediğine göre Hz. Peygamber (sav) Mina'da şöyle buyurdu:
"Bu gün hangi gündür bilir misiniz?" Sahabiler: 'Allah ve Rasulü en iyi bilendir.' dediler. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) "Bu haram bir gündür. Yine bilir misiniz bu hangi beldedir?" buyurdu. Sahabiler: 'Allah ve Rasulü en iyi bilendir.' dediler. Hz. Peygamber (sav): "Haram beldedir. Bilir misiniz bu hangi aydır?" buyurdu. Sahabiler: 'Allah ve Rasulü en iyi bilendir.' dediler. Hz. Peygamber (sav) "Haram aydır" buyurdu sonra da şöyle devam etti: "Şüphesiz Al­lah kanlarınızı, mallarınızı, ırzlarınızı bu ay, bu belde ve bu gününüzün haramlığı gibi birbirinize haram kılmıştır."
Hişam b. el-Gâz dedi ki: Bana Nâfi, ona da İbn Ömer şöyle söylemiştir: Hz. Peygamber (sav) bu haccında kurban gününde cemrelerin arasında durdu ve: "Bu bü­yük hacdır" buyurdu. Bundan sonra Hz. Peygamber (sav): "Allah'ım! Şahit ol!" demeye başladı ve insanlara veda etti. Sahabiler: 'Bu hac, veda haccıdır.' dediler.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hac 132, 1/532

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنِ ابْنِ عَجْلاَنَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ نَهَى عَنْ تَنَاشُدِ الأَشْعَارِ فِى الْمَسْجِدِ وَعَنِ الْبَيْعِ وَالاِشْتِرَاءِ فِيهِ وَأَنْ يَتَحَلَّقَ النَّاسُ فِيهِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ قَبْلَ الصَّلاَةِ . قَالَ وَفِى الْبَابِ عَنْ بُرَيْدَةَ وَجَابِرٍ وَأَنَسٍ . قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ حَدِيثٌ حَسَنٌ . وَعَمْرُو بْنُ شُعَيْبٍ هُوَ ابْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ . قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ رَأَيْتُ أَحْمَدَ وَإِسْحَاقَ وَذَكَرَ غَيْرَهُمَا يَحْتَجُّونَ بِحَدِيثِ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ . قَالَ مُحَمَّدٌ وَقَدْ سَمِعَ شُعَيْبُ بْنُ مُحَمَّدٍ مِنْ جَدِّهِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو . قَالَ أَبُو عِيسَى وَمَنْ تَكَلَّمَ فِى حَدِيثِ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ إِنَّمَا ضَعَّفَهُ لأَنَّهُ يُحَدِّثُ عَنْ صَحِيفَةِ جَدِّهِ كَأَنَّهُمْ رَأَوْا أَنَّهُ لَمْ يَسْمَعْ هَذِهِ الأَحَادِيثَ مِنْ جَدِّهِ . قَالَ عَلِىُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ وَذُكِرَ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ أَنَّهُ قَالَ حَدِيثُ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ عِنْدَنَا وَاهِى . وَقَدْ كَرِهَ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ الْبَيْعَ وَالشِّرَاءَ فِى الْمَسْجِدِ. وَبِهِ يَقُولُ أَحْمَدُ وَإِسْحَاقُ . وَقَدْ رُوِىَ عَنْ بَعْضِ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنَ التَّابِعِينَ رُخْصَةٌ فِى الْبَيْعِ وَالشِّرَاءِ فِى الْمَسْجِدِ . وَقَدْ رُوِىَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى غَيْرِ حَدِيثٍ رُخْصَةٌ فِى إِنْشَادِ الشِّعْرِ فِى الْمَسْجِدِ .

Açıklama: Tirmizî'nin değerlendirmeleri esnasında zikrettiği ''...وَذَكَرَ غَيْرَهُمَا...'' ifadesi, tercümeye ''...ve başlarının...'' şeklinde, kasıtlı olarak, anlamı esas almak suretiyle yansıtılmıştır. ''Amr b. Şuayb > babası > dedesi'' tariki ile gelen ''aile isnadı'' meselesini mevzu bahis eden bir çalışma için bk. Bekir Kuzudişli, Hadis Rivayetinde Aile İsnadları, s. 211-20.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 123, 2/139

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنِى يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا فُضَيْلُ بْنُ غَزْوَانَ حَدَّثَنَا عِكْرِمَةُ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ - رضى الله عنهما - أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم خَطَبَ النَّاسَ يَوْمَ النَّحْرِ فَقَالَ « يَا أَيُّهَا النَّاسُ . أَىُّ يَوْمٍ هَذَا » . قَالُوا يَوْمٌ حَرَامٌ . قَالَ « فَأَىُّ بَلَدٍ هَذَا » . قَالُوا بَلَدٌ حَرَامٌ . قَالَ « فَأَىُّ شَهْرٍ هَذَا » . قَالُوا شَهْرٌ حَرَامٌ . قَالَ « فَإِنَّ دِمَاءَكُمْ وَأَمْوَالَكُمْ وَأَعْرَاضَكُمْ عَلَيْكُمْ حَرَامٌ ، كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هَذَا ، فِى بَلَدِكُمْ هَذَا فِى شَهْرِكُمْ هَذَا » . فَأَعَادَهَا مِرَارًا ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ فَقَالَ « اللَّهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ اللَّهُمَّ هَلْ بَلَّغْتُ » . قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ - رضى الله عنهما - فَوَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ إِنَّهَا لَوَصِيَّتُهُ إِلَى أُمَّتِهِ - « فَلْيُبْلِغِ الشَّاهِدُ الْغَائِبَ ، لاَ تَرْجِعُوا بَعْدِى كُفَّارًا يَضْرِبُ بَعْضُكُمْ رِقَابَ بَعْضٍ » .

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hac 132, 1/532

حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ عُمَرَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ أَخْبَرَنِى عَمْرٌو قَالَ سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ زَيْدٍ قَالَ سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ - رضى الله عنهما - قَالَ سَمِعْتُ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَخْطُبُ بِعَرَفَاتٍ . تَابَعَهُ ابْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ عَمْرٍو .

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hac 132, 1/532