وَحَدَّثَنَاهُ يَحْيَى بْنُ يَحْيَى حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ ح وَحَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ أَخْبَرَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ الثَّقَفِىُّ ح وَحَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ نَافِعٍ حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ ح وَحَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الدَّارِمِىُّ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يُوسُفَ عَنْ سُفْيَانَ ح وَحَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ أَخْبَرَنَا جَرِيرٌ عَنْ مَنْصُورٍ كُلُّ هَؤُلاَءِ عَنْ خَالِدٍ الْحَذَّاءِ بِإِسْنَادِ حَدِيثِ ابْنِ عُلَيَّةَ (عَنْ أَبِى قِلاَبَةَ عَنْ أَبِى الأَشْعَثِ عَنْ شَدَّادِ بْنِ أَوْسٍ) وَمَعْنَى حَدِيثِهِ: ثِنْتَانِ حَفِظْتُهُمَا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِنَّ اللَّهَ كَتَبَ الإِحْسَانَ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ فَإِذَا قَتَلْتُمْ فَأَحْسِنُوا الْقِتْلَةَ وَإِذَا ذَبَحْتُمْ فَأَحْسِنُوا الذَّبْحَ وَلْيُحِدَّ أَحَدُكُمْ شَفْرَتَهُ فَلْيُرِحْ ذَبِيحَتَهُ."

Bize Yahya b. Yahya, ona Huşeym (b. Beşir); (T) Bize İshak b. İbrahim, ona Abdülvehhab es-Sakafî; (T) Bize Ebubekir b. Nafi', ona Ğunder (Muhammed b. Cafer), ona Şube (b. Haccâc); (T) Bize Abdullah b. Abdurrahman ed-Dârimî, ona Muhammed b. Yusuf, ona Süfyan; (T) Bize İshak b. İbrahim, ona Cerir, ona Mansur (b. Mu'temir), onlara Halid (b. Mihran) el-Hazzâ, (İsmail b.) İbn Uleyye, ona Ebû Kilabe (Abdullah b. Zeyd), ona da Ebu Eş'as (Şurahîl b. Âde), Şeddad b. Evs'in (ra) şöyle dediğini rivayet etti:- hadisi mana ile rivayet etti ve Rasulullah'tan (sav) iki şey ezberledim: "Allah her şey hakkında ihsanı (güzelliği) emretti. Bu itibarla siz (savaşta ya da kısas veya had olarak bir kimseyi) öldüreceğiniz zaman öldürmeyi güzel (ahlaklı bir şekilde) yapınız; (hayvan) boğazlayacağınız zaman da boğazlamayı güzel yapınız. Bıçağınızı iyice bileyin ve hayvana acı çektirmeyin."

• Müslim Sahîh-i Müslim Sayd ve'z-zebâih ve mâ yü'kelü mine'l-hayevân 5056, /832

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ

İman edip sâlih ameller işleyenlere gelince, halkın en hayırlısı da onlardır.

• Kur'an Kur'an-ı Kerim Beyyine 98/7, /

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا عَبْدَةُ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ مُوسَى بْنِ عُقْبَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو الأَوْدِىِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ:قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم :" أَلاَ أُخْبِرُكُمْ بِمَنْ يَحْرُمُ عَلَى النَّارِ أَوْ بِمَنْ تَحْرُمُ عَلَيْهِ النَّارُ عَلَى كُلِّ قَرِيبٍ هَيِّنٍ سَهْلٍ " [قَالَ أَبُو عِيسَى :هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ .]

Bize Hennâd, ona Abde, ona Hişam b. Urve, ona Musa b. Ukbe, ona Abdullah b. Amr el-Evdî, ona da Abdullah b. Mesud (ra) rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Size Cehenneme haram olan, Cehennem ateşinin de kendisine haram olduğu kişinin kim olduğunu söyleyeyim mi? Her cana yakın, yumuşak huylu ve hoş geçimli insan" [Ebû İsa (et-Tirmizî) şöyle demiştir: Bu hadis hasen garîbdir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Sıfatü'l-Kıyâme 45, 4/654

وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاء وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ

Halbuki onlara ancak, dini yalnız O'na has kılarak ve hanifler olarak Allah'a kulluk etmeleri, namaz kılmaları ve zekât vermeleri emrolunmuştu. Sağlam din de budur.

• Kur'an Kur'an-ı Kerim Beyyine 98/5, /

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ وَ (ح) حَجَّاجٌ قَالَ حَدَّثَنِي شُعْبَةُ قَالَ سَمِعْتُ قَتَادَةَ يُحَدِّثُ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ قَالَ لَا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لِأَخِيهِ أَوْ لِجَارِهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ وَلَمْ يَشُكَّ حَجَّاجٌ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Enes b. Malik 12832, 4/453

أَخْبَرَنَا أَبُو بَكْرٍ أَحْمَدُ بْنُ سَلْمَانَ الْفَقِيهُ، ثنا الْحَسَنُ بْنُ مُكْرَمٍ الْبَزَّارُ، ثنا عُثْمَانُ بْنُ عُمَرَ، ثنا كَثِيرُ بْنُ زَيْدٍ، عَنْ سَالِمٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «لَا يَنْبَغِي لِمُسْلِمٍ أَنْ يَكُونَ لَعَّانًا» . قَالَ سَالِمٌ: وَمَا سَمِعْتُ ابْنَ عُمَرَ لَعَنَ شَيْئًا قَطُّ. «هَذَا حَدِيثٌ أَسْنَدَهُ جَمَاعَةٌ مِنَ الْأَئِمَّةِ، عَنْ كَثِيرِ بْنِ زَيْدٍ، ثُمَّ أَوْقَفَهُ عَنْهُ حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ وَحْدَهُ، فَأَمَّا الشَّيْخَانِ فَإِنَّهُمَا لَمْ يُخَرِّجَا عَنْ كَثِيرِ بْنِ زَيْدٍ وَهُوَ شَيْخٌ مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مِنْ أَسْلَمَ كُنْيَتُهُ أَبُو مُحَمَّدٍ لَا أَعْرِفُهُ يُجْرَحُ فِي الرِّوَايَةِ، وَإِنَّمَا تَرَكَاهُ لِقِلَّةِ حَدِيثِهِ وَاللَّهُ أَعْلَمُ» . وَلِهَذَا الْحَدِيثِ شَوَاهِدُ بِأَلْفَاظٍ مُخْتَلِفَةٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ وَأَبِي الدَّرْدَاءِ وَسَمُرَةَ بْنِ جُنْدُبٍ يَصِحُّ بِمِثْلِهَا الْحَدِيثُ عَلَى شَرْطِ الشَّيْخَيْنِ فَأَمَّا حَدِيثُ أَبِي هُرَيْرَةَ

• Hâkim en-Nîsâbûrî el-Müstedrek İmân 147, 1/115

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَاتِمٍ الْمُكْتِبُ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الأَنْصَارِىُّ حَدَّثَنَا حُمَيْدٌ الطَّوِيلُ عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ :« انْصُرْ أَخَاكَ ظَالِمًا أَوْ مَظْلُومًا » . قُلْنَا : يَا رَسُولَ اللَّهِ نَصَرْتُهُ مَظْلُومًا فَكَيْفَ أَنْصُرُهُ ظَالِمًا ؟ قَالَ « تَكُفُّهُ عَنِ الظُّلْمِ فَذَاكَ نَصْرُكَ إِيَّاهُ » . قَالَ وَفِى الْبَابِ عَنْ عَائِشَةَ . قَالَ أَبُو عِيسَى : هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ .

Bize Muhammed b. Hâtim el-Müktib, ona Muhammed b. Abdullah el-Ensârî, ona Humeyd et-Tavîl, ona da Enes şöyle demiştir: "Rasulullah (sav), 'zalim de mazlum da olsa kardeşine yardım et' buyurdu. Biz 'ey Allah'ın Rasulü, mazluma yardım edeyim, fakat zalime nasıl yardım ederim' diye sorduk, Rasulullah (sav) da 'Onun zulmetmesine engel olursun. Ona yardım da işte budur' buyurdu." Tirmizî der ki: Bu konuda Âişe’den de hadis rivâyet edilmiştir. Tirmizî der ki: Bu hadis hasen sahihtir.

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: انْصُرْ أَخَاكَ ظَالِمًا أَوْ مَظْلُومًا

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Fiten 68, 4/523

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى فُدَيْكٍ قَالَ أَنْبَأَنَا ابْنُ أَبِى ذِئْبٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ خَالِدٍ الْقَارِظِىِّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "أَلاَ أُخْبِرُكُمْ بِخَيْرِ النَّاسِ مَنْزِلاً؟ قُلْنَا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ رَجُلٌ آخِذٌ بِرَأْسِ فَرَسِهِ فِى سَبِيلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ حَتَّى يَمُوتَ أَوْ يُقْتَلَ. وَأُخْبِرُكُمْ بِالَّذِى يَلِيهِ؟ قُلْنَا نَعَمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ رَجُلٌ مُعْتَزِلٌ فِى شِعْبٍ يُقِيمُ الصَّلاَةَ وَيُؤْتِى الزَّكَاةَ وَيَعْتَزِلُ شُرُورَ النَّاسِ. وَأُخْبِرُكُمْ بِشَرِّ النَّاسِ؟ قُلْنَا نَعَمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ الَّذِى يُسْأَلُ بِاللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ وَلاَ يُعْطِى بِهِ."

Bize Muhammed b. Râfi, ona İbn Ebu Füdeyk, ona Muhammed b. Ebu Zi'b , ona Said b. Halid el-Kârizî, ona İsmail b. Abdurrahman, ona da Atâ b. Yesâr, İbn Abbas'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) bize 'Derece olarak insanların en hayırlı olanını size haber vereyim mi?' dedi. Biz de 'Evet, söyle Ey Allah’ın Rasûlü!' dedik. Bunun üzerine şöyle buyurdu: 'Ölünceye veya öldürülünceye kadar Allah yolunda cihad için atının yularını bırakmayan kimsedir' dedi. 'Bundan sonra kimin olduğunu söyleyeyim mi?' buyurdu. 'Evet, buyur Ey Allah’ın Rasûlü!' dediğimizde, 'Bir vadide yalnızlığa çekilip namazını kılan, zekatını veren ve insanların kötülüklerinden uzak kalmaya çalışan kimsedir' dedi. Sonra da 'Peki size insanların en kötüsünü haber vereyim mi?' buyurdu. Biz 'Evet, buyur ey Allah’ın Rasûlü! dediğimizde, 'Allah (cc) için kendisinden bir şey istenip de vermeyen kimsedir' buyurdu."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Zekât 74, /2254

أخبرنا عبد الرزاق عن معمر عن رجل عن الحسن أن رجلا سأل رسول الله صلى الله عليه وسلم فقال : أي المسلمين أسلم ؟ قال : من سلم المسلمون من لسانه ويده ، قال : فأي المؤمنين أكمل إيمانا ؟ قال : أحسنهم أخلاقا ، قال : فأي الايمان أفضل ؟ قال :" الصبر والسماحة" ، قال : فأي الصلاة أفضل ؟ قال :طول القنوت ، قال : فأي الصدقة أفضل ؟ قال : جهد المقل ، قال : فأي الجهاد أفضل ؟ قال : من أهريق دمه وعقر جواده.

Bize Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona bir adam, ona Hasan'ın bildirdiğine göre adamın biri, Hz. Peygamber'e (sav): 'Hangi müslüman daha güzel bir müslümandır?' diye sordu. Hz. Peygamber: "Müslümanların dilinden ve elinden selamette oldupu kimsedir" diye cevap verdi. Adam: 'Hangi mü'min, iman açısından daha kâmildir?' diye sordu. Hz. Peygamber (sav): "Ahlakı en güzel olan" buyurdu. Adam: 'hangi iman (davranış) daha faziletlidir?' diye sordu. Hz. Peygamber: "Sabır ve hoşgörü" buyurdu. Adam: 'hangi namaz daha faziletlidir?' diye sordu. Hz. Peygamber: "kunutu (duası) uzun olan" buyurdu. Adam: 'hangi sadaka daha faziletlidir? diye sordu. Hz. Peygamber (sav): "yoksulun verdiği" buyurdu. Adam: 'Hangi cihad daha faziletlidir? diye sordu. Hz. Peygamber (sav): "kişinin kanının akıtıldığı ve atının öldürüldüğü" diye cevap verdi.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Câmi' 20297, 11/191

أَخْبَرَنَا أَبُو بَكْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ بَالَوَيْهِ، ثنا الْقَعْنَبِيُّ، ثنا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ، وَأَنْبَأَ مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ الشَّيْبَانِيُّ، ثنا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى، ثنا مُسَدَّدٌ، ثنا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ، عَنْ خَالِدٍ الْحَذَّاءِ، عَنْ أَبِي قِلَابَةَ، عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "مِنِ أَكْمَلِ الْمُؤْمِنِينَ إِيمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا وَأَلْطَفُهُمْ بِأَهْلِهِ". [رُوَاةُ هَذَا الْحَدِيثِ، عَنْ آخِرِهِمْ، ثِقَاتٌ عَلَى شَرْطِ الشَّيْخَيْنِ، وَلَمْ يُخَرِّجَاهُ بِهَذَا اللَّفْظِ.]

Bize Ebu Bekir Muhammed b. Ahmed b. Bâleveyh, ona el-Ka'nebî, ona Yezid b. Zürey; [T] Bize Muhammed b. Yakub eş-Şeybânî, ona Yahya b. Yahya, ona Müsedded, ona Yezid b. Zürey, ona Halid el-Hazzâ, ona Ebu Kılâbe, ona da Aişe'nin (r.anha) naklettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Müminlerin iman bakımından en mükemmelleri, ahlâkları en güzel olanlar ve ailesine en nazik davrananlardır." [Bu hadisin tüm ravileri, Şeyhayn'ın (Buharî ve Müslim'in) şartlarına uygun sika kimselerdir. Şeyhayn, bu hadisi, bu lafızla rivayet etmemiştir.]

• Hâkim en-Nîsâbûrî el-Müstedrek İmân 174, 1/130