حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمَخْزُومِىُّ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: إِنَّ رَهْطًا مِنَ الْيَهُودِ دَخَلُوا عَلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالُوا: ’السَّامُ عَلَيْكَ’. فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم: ’عَلَيْكُمْ’. فَقَالَتْ عَائِشَةُ: فَقُلْتُ: ’بَلْ عَلَيْكُمُ السَّامُ وَاللَّعْنَةُ’. فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم: "يَا عَائِشَةُ، إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الرِّفْقَ فِى الأَمْرِ كُلِّهِ". قَالَتْ عَائِشَةُ: ’أَلَمْ تَسْمَعْ مَا قَالُوا؟’ قَالَ: ’قَدْ قُلْتُ: ’عَلَيْكُمْ’.’ [وَفِى الْبَابِ عَنْ أَبِى بَصْرَةَ الْغِفَارِىِّ، وَابْنِ عُمَرَ، وَأَنَسٍ، وَأَبِى عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْجُهَنِىِّ. قَالَ أَبُو عِيسَى: ’حَدِيثُ عَائِشَةَ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ’.]

Bize Said b. Abdurrahman el-Mahzûmî, ona Süfyân b. Uyeyne, ona Zührî, ona Urve, ona da Hz. Aişe şöyle rivayet etmiştir: Bir grup Yahudi Hz. Peygamber'in huzuruna girip 'es-Sâmu aleyke (Ölüm üzerine olsun)' dediler. Rasulullah da 'Aleyküm (Sizin üzerine olsun)' diye karşılık verdi. Hz. Aişe şöyle demiştir: Ben de (onlara) 'Aleykümü's-sâmü ve'l-la'netü (Asıl ölüm ve lanet sizin üzerinize olsun' dedim. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) "Ey Aişe, Allah bütün işlerde yumuşaklığı sever" buyurdu. Hz. Aişe Ben: "Ey Allah'ın Elçisi, Onların ne dediğini duymadın mı? deyince. Allah Rasulü (sav): 'Ben de (onlara) 'Aleyküm (sizin üzerinize olsun)' dedim ya!' buyurdu. [Bu konuda Ebu Basra el-Gıfârî, İbn Ömer, Enes ve Ebu Abdurrahman el-Cühenî'den nakledilen rivayetler de vardır. Ebu İsa: 'Hz. Aişe'nin hadisi hasen sahihtir' demiştir.]

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الرِّفْقَ فِى الأَمْرِ كُلِّهِ

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 12, 5/60

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى أَخْبَرَنَا هُشَيْمٌ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى بَكْرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَنَسًا يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: ح وَحَدَّثَنِى إِسْمَاعِيلُ بْنُ سَالِمٍ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ أَخْبَرَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِى بَكْرٍ عَنْ جَدِّهِ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَهْلُ الْكِتَابِ فَقُولُوا: ’وَعَلَيْكُمْ’."

Bize Yahya b. Yahya, ona Hüşeym, ona Ubeydullah b. Ebu Bekir, ona da Enes , Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti (T); Bana İsmail b. Sâlim, ona Hüşeym, ona Ubeydullah b. Ebu Bekir, ona da dedesi Enes b. Mâlik, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet ettmiştir: "Ehl-i kitap size selam verdiğinde 'Aleyküm (Sizin üzerinize olsun)' deyin."

• Müslim Sahîh-i Müslim Selâm 5652, /919

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سُهَيْلِ بْنِ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "لاَ تَبْدَءُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى بِالسَّلاَمِ. وَإِذَا لَقِيتُمْ أَحَدَهُمْ فِى الطَّرِيقِ فَاضْطَرُّوهُمْ إِلَى أَضْيَقِهاَ." [قَالَ أَبُو عِيسَى: ’هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ’.]

Bize Kuteybe, ona Abdülaziz b. Muhammed, ona Süheyl b. Ebu Sâlih, ona babası, ona da Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Yahudi ve Hıristiyanlara selam vermeyi önce siz başlatmayın. Onlarla yolda karşılaştığınız zaman, onları yolun dar yerinden yürümeye zorlayın." [Ebû İsâ (Tirmizî: 'Bu, hasen sahîh bir hadistir' demiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 12, 5/60

حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُعَاذٍ حَدَّثَنَا أَبِى؛ ح وَحَدَّثَنِى يَحْيَى بْنُ حَبِيبٍ حَدَّثَنَا خَالِدٌ - يَعْنِى ابْنَ الْحَارِثِ - قَالاَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ؛ ح وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى وَابْنُ بَشَّارٍ - وَاللَّفْظُ لَهُمَا - قَالاَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ سَمِعْتُ قَتَادَةَ يُحَدِّثُ عَنْ أَنَسٍ: أَنَّ أَصْحَابَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالُوا لِلنَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم: "إِنَّ أَهْلَ الْكِتَابِ يُسَلِّمُونَ عَلَيْنَا، فَكَيْفَ نَرُدُّ عَلَيْهِمْ قَالَ: قُولُوا: وَعَلَيْكُمْ."

Bize Ubeydullah b. Muaz, ona babası (Muaz b. Muaz el-Anberî); (T) Bana Yahya b. Habîb, ona Halid b. el-Haris, onlara (Muaz ile Halid'e) Şu'be; (T) Bize Muhammed b. el-Müsenna ve İbn Beşşâr -hadis bu ikisinin lafızlarıyla nakledilmiştir- o ikisine Muhammed b. Cafer, ona Şube, ona da Katade, Enes'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Hz. Peygamber'in (sav) ashabı O'na (sav); ehl-i kitap bize selam veriyor. Onların selamını nasıl alalım diye sordu. Rasulullah da (sav); "onlara ve aleyküm (Sizin üzerinize olsun) deyin" cevabını verdi.

• Müslim Sahîh-i Müslim Selâm 5653, /919

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ مُوسَى حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُرْوَةَ أَنَّ أُسَامَةَ بْنَ زَيْدٍ أَخْبَرَهُ: أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم مَرَّ بِمَجْلِسٍ وَفِيهِ أَخْلاَطٌ مِنَ الْمُسْلِمِينَ وَالْيَهُودِ فَسَلَّمَ عَلَيْهِمْ. [قَالَ أَبُو عِيسَى :هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.]

Bize Yahya b. Musa, ona Abdürrezzak, ona Mamer, ona Zührî, ona Urve, ona da Üsâme b. Zeyd şöyle rivayet etti: Hz. Peygamber (sav), Müslüman ve Yahudilerin bir arada oturdukları bir meclise uğradı ve onlara selam verdi. [Ebu İsa (Tirmizî): 'Bu hadis, hasen sahihtir' demiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 13, 5/61

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى أَخْبَرَنَا هُشَيْمٌ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى بَكْرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَنَسًا يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم؛ (ح) وَحَدَّثَنِى إِسْمَاعِيلُ بْنُ سَالِمٍ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ أَخْبَرَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِى بَكْرٍ عَنْ جَدِّهِ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَهْلُ الْكِتَابِ، فَقُولُوا وَعَلَيْكُمْ."

Bize Yahya b. Yahya, ona Hüşeym, ona Ubeydullah b. Ebu Bekir, ona da Enes; (T) Bana İsmail b. Salim, ona Hüşeym, ona Ubeydullah b. Ebu Bekir, ona da dedesi Enes b. Malik, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Ehl-i kitap size selam verdiği zaman siz de (onlara) ve aleyküm (Sizin üzerinize olsun) deyin."

• Müslim Sahîh-i Müslim Selâm 5652, /919

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَلاَمٍ أَخْبَرَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى مُلَيْكَةَ عَنْ عَائِشَةَ - رضى الله عنها: أَنَّ يَهُودَ أَتَوُا النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَقَالُوا: ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’ . فَقَالَتْ عَائِشَةُ: 'عَلَيْكُمْ ، وَلَعَنَكُمُ اللَّهُ، وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ'. قَالَ: "مَهْلاً، يَا عَائِشَةُ! عَلَيْكِ بِالرِّفْقِ، وَإِيَّاكِ وَالْعُنْفَ وَالْفُحْشَ." قَالَتْ: ' أَوَلَمْ تَسْمَعْ مَا قَالُوا؟' قَالَ: " أَوَلَمْ تَسْمَعِى مَا قُلْتُ رَدَدْتُ عَلَيْهِمْ؟ فَيُسْتَجَابُ لِى فِيهِمْ، وَلاَ يُسْتَجَابُ لَهُمْ فِىَّ ."

Bize Muhammed b. Selâm, ona Abdülvehhâb, ona Eyyûb, ona Abdullah b. Müleyke, ona da Hz. Aişe (r.anha) şöyle rivayet etmiştir: Yahudiler Hz. Peygamber'in (sav) huzuruna geldi ve 'es-Sâmu aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' dedi. Hz. Aişe (onlara karşılık olarak): 'Aleyküm (Asıl sizin üzerinize olsun), Allah'ın laneti sizin üzerinize olsun; gazabı da' dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav): "Yavaş ol ey Aişe. Sana yaraşan yumuşak davranmaktır. Sertlikten ve çirkin işlerden sakın." buyurdu. Aişe: 'Ey Allah'ın Elçisi, söylediklerini işitmedin mi?' deyince, Peygamber (sav): "Peki, sen benim onlara karşılık verirken ne dediğimi işitmedin mi? Bizim onlar hakkında yaptığımız dua kabul edilir ama onların (aleyhimize olan) bizimle alakalı duaları kabul görmez." buyurdu.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Edeb 38, 2/497

حَدَّثَنَا عَبْدُ بْنُ حُمَيْدٍ حَدَّثَنَا يُونُسُ عَنْ شَيْبَانَ عَنْ قَتَادَةَ حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ: أَنَّ يَهُودِيًّا أَتَى عَلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَأَصْحَابِهِ فَقَالَ: ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’. فَرَدَّ عَلَيْهِ الْقَوْمُ. فَقَالَ نَبِىُّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: ’هَلْ تَدْرُونَ مَا قَالَ هَذَا؟’ قَالُوا: ’اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ. سَلَّمَ، يَا نَبِىَّ اللَّهِ’. قَالَ: ’لاَ، وَلَكِنَّهُ قَالَ: ’كَذَا وَكَذَا’؛ رُدُّوهُ عَلَىَّ’. فَرَدُّوهُ قَالَ: ’قُلْتَ: ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’؟’ قَالَ: ’نَعَمْ’. قَالَ نَبِىُّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عِنْدَ ذَلِكَ: "إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ فَقُولُوا: ’عَلَيْكَ’." [قَالَ: ’عَلَيْكَ مَا قُلْتَ’. قَالَ: ’وَإِذَا جَاءُوكَ حَيَّوْكَ بِمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ’ (المجادلة، 8/58) قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ .]

Bize Abd b. Humeyd, ona Yunus, ona Şeybân, ona Katâde, ona da Enes b. Mâlik şöyle rivayet etmiştir: Bir Yahudi, Peygamber (sav) ve ashabının yanından geçti ve 'es-sâmü aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' dedi. Orada bulunanlar (selam zanederek) karşılık verdiler. Hz. Peygamber (sav) 'Bu adamın ne dediğini biliyor musunuz?' diye sordu. 'Allah ve Rasulü daha iyi bilir. Adam selam verdi, ey Allah’ın Nebisi' dediler. Rasûlullah (sav) 'Hayır (selam vermedi); onun yerine şöyle, şöyle dedi. Onu bana getirin' buyurdu. Onu, huzura geri getirdiler. Hz. Peygamber (sav) (ona) 'es-sâmü aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' dedin değil mi?' diye sordu. (Yahudi) Adam 'evet' cevabını verdi. Bunun üzerine Allah’ın Nebisi (sav): "Ehli kitaptan biri size selam verdiğinde siz de ona (karşılık olarak) 'Aleyke (Senin üzerine olsun' deyin." buyurdu. [(Bir diğer rivayette) Hz. Peygamber (sav) 'Aleyke ma kulte (Söylediğin senin üzerinize olsun)' buyurdu (şeklinde nakledilmiştir. (Ravilerden biri hadisi naklettikten sonra) “Onlar sana geldikleri zaman seni, Allah'ın selamlamadığı bir şekilde selamlıyorlar” (Mücadele, 58/8) ayetini okudu. Ebû İsa (et-Tirmizî): 'Bu hadis, hasen-sahîhtir' demiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tefsîru'l-Kur'an 58, 5/407

حدثنا أبو اليمان قال أخبرنا شعيب عن الزهري قال أخبرني عبيد الله بن عبد الله بن عتبة أن عبد الله بن عباس أخبره: أن أبا سفيان بن حرب أرسل إليه هرقل، ملك الروم. ثم دعا بكتاب رسول الله صلى الله عليه وسلم الذي مع دحية الكلبي إلى عظيم بصرى، فدفعه إلى هرقل، فقرأه. فإذا فيه: "بسم الله الرحمن الرحيم. من محمد عبد الله ورسوله، إلى هرقل عظيم الروم. سلام على من اتبع الهدى. أما بعد: فإني أدعوك بدعاية الإسلام. أسلم؛ تسلم. يؤتك الله أجرك مرتين. فإن توليت، فإن عليك إثم الأريسيين. و ’يا أهل الكتاب تعالوا إلى كلمة سواء بيننا وبينكم...’ إلى قوله ’اشهدوا بأنا مسلمون’ [(آل عمران، 3/64)].

Bize Ebu’l-Yemân, ona Şuayb ona, Zührî, ona da Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe, Abdullah b. Abbas'ın verdiği şu haberi nakletti: Rum hükümdarı Hirakl, Ebu Süfyan b. Harb’e haber yollayıp onu yanına çağırdı. Sonra Rasulullah'ın (sav) Dıhye el-Kelbî ile Busra emirine gönderdiği mektubu istedi. Busra emiri mektubu Hirakl’e verdi, O da okudu. Mektupta şöyle yazıyordu: "Bismillahirrahmanirrahîm (Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla. Allah'ın (cc) kulu ve elçisi olan Muhammed’den Rum büyüğü (hükümdarı) Hirakl’e. Selam, hidayete tabi olanların üzerine olsun. Bundan sonra (Konumuza gelince): Ben seni İslam’a davet ediyorum. Müslüman ol; kurtul. Böylece Allah sana iki kat mükafat verir. Eğer (bu daveti) reddedersen, halkının günahı da senin boynunadır. 'Ey Kitap Ehli, Bizimle sizin aranızda ortak bir söze gelin…', (ayeti) 'şahit olun ki, biz Müslümanlarız.' [Âl-i İmrân, 3/64)] sözüne kadar( yazılıydı)".

• Buhârî el-Edebü'l-Müfred 1109, /848

أخبرناه أبو عبد الله الحافظ، حدثنا أبو العباس، حدثنا العطاردي، حدثنا يونس بن بكير، عن ابن إسحاق، فذكره. وروينا في حديث صخر بن العيلة، أن النبي صلى الله عليه وسلم قال: "يا صخر، إن القوم إذا أسلموا، أحرزوا أموالهم ودماءهم." وروينا في الحديث الثابت عن ابن عباس قال: لقي ناس من المسلمين رجلا في غنيمة له فقال: ’السلام عليكم’. فأخذوه، فقتلوه؛ وأخذوا تلك الغنيمة. فنزلت ’ولا تقولوا لمن ألقى إليكم السلام لست مؤمنا’[(النساء، 4/94)]. وقرأها ابن عباس: ’السلام’.

Bize Ebu Abdullah el-Hâfız, ona Ebu'l-Abbas (Muhammed b. Yakub el-Ümevî), ona el-Utâridî (Ebu Ömer Ahmed b. Abdülcebbar), ona Yunus b. Bükeyr, ona da İbn İshak, rivayeti (bu senedle) zikretti. Sahr b. Aliyye'nin rivayetinde ise Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir: "Ey Sahr, Bir topluluk Müslüman olduğu zaman, onların mallarına ve canlarına ilişmeyiniz." Sabit olan hadiste İbn Abbas'ın şöyle dediği bize rivayet edilmiştir: Müslümanlardan bir takım kimseler, kendisine ait küçük bir koyun sürüsünün yanında bulunan bir adamla karşılaştılar. Adam onlara, 'es-Selâmü aleyküm' diyerek selam verdi. Onlar da onu tutup öldürdüler ve o küçük koyun sürüsüne el koydular. Bunun üzerine 'Size selam veren kimseye, sen mü’min değilsin demeyin.' [(Nisâ, 4/94)] âyeti nazil oldu. İbn Abbâs (ayetteki kelimeyi) 'es-Selâm' şeklinde okumuştur.

• Beyhakî Ma'rifetü's-sünen ve'l-âsâr Siyer 5458, 7/60