حَدَّثَنَا زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِى وَقَّاصٍ قَالَ: "مَرَّ عَلَىَّ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم وَأَنَا أَدْعُو بِأُصْبُعَىَّ، فَقَالَ أَحِّدْ أَحِّدْ، وَأَشَارَ بِالسَّبَّابَةِ."

Bize Züheyr b. Harb, ona Ebu Muaviye, ona A'meş (Süleyman b. Mihrân), ona da Ebu Sâlih, Sad b. Ebu Vakkâs'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "İki parmağımla dua ederken, Nebi (sav) bana rastladı. İşaret parmağını göstererek 'Birle, birle' buyurdu."

Açıklama: Hz. Peygamber (sav) bu hadiste, sahâbisinden dua ederken Allah'ı birlemek anlamında eliyle bir işaretini yapmasını istemiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Vitr 359, /351

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ عَبْدِ الْحَمِيدِ الْبَهْرَانِىُّ قَالَ قَرَأْتُهُ فِى أَصْلِ إِسْمَاعِيلَ - يَعْنِى ابْنَ عَيَّاشٍ - حَدَّثَنِى ضَمْضَمٌ عَنْ شُرَيْحٍ حَدَّثَنَا أَبُو ظَبْيَةَ أَنَّ أَبَا بَحْرِيَّةَ السَّكُونِىَّ حَدَّثَهُ عَنْ مَالِكِ بْنِ يَسَارٍ السَّكُونِىِّ ثُمَّ الْعَوْفِىِّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِذَا سَأَلْتُمُ اللَّهَ فَاسْأَلُوهُ بِبُطُونِ أَكُفِّكُمْ وَلاَ تَسْأَلُوهُ بِظُهُورِهَا." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ قَالَ سُلَيْمَانُ بْنُ عَبْدِ الْحَمِيدِ لَهُ عِنْدَنَا صُحْبَةٌ يَعْنِى مَالِكَ بْنَ يَسَارٍ.]

Bize Süleyman b. Abdulhamid el-Behrânî, ona İsmail b. Ayyâş, ona Damdam (b. Zür'a el-Hadramî), ona Ebu Zabye (el-Kilâî), ona Ebu Bahriyye es-Sekûnî, ona da Malik b. Yesâr es-Sekûnî el-Avfi, Resulullah’ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Allah'tan bir şey istemek için dua ettiğinizde, avuçlarınızın dışıyla değil içiyle dua ediniz." [Ebu Davud, Süleyman b. Abdulhamid'in 'Bize göre Mâlik b. Yesâr sahabidir' sözünü de nakletmiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Vitr 359, /349

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا وُهَيْبٌ - يَعْنِى ابْنَ خَالِدٍ - حَدَّثَنِى الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَعْبَدِ بْنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: "الْمَسْأَلَةُ أَنْ تَرْفَعَ يَدَيْكَ حَذْوَ مَنْكِبَيْكَ أَوْ نَحْوَهُمَا. وَالاِسْتِغْفَارُ أَنْ تُشِيرَ بِأُصْبُعٍ وَاحِدَةٍ. وَالاِبْتِهَالُ أَنْ تَمُدَّ يَدَيْكَ جَمِيعًا."

Bize Musa b. İsmail, ona Vüheyb b. Hâlid, ona Abbas b. Abdullah b. Ma'bed b. Abbas b. Abdülmuttalib, ona da İkrime, İbn Abbas'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Duada bir şey istemek, ellerini omuzlarının hizasına veya onlara yakın bir şekilde kaldırmakla; istiğfar, bir parmağınla işaret ederek; yalvarıp yakarma ise ellerini iyice uzatmakla olur."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Vitr 359, /349

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا ابْنُ لَهِيعَةَ عَنْ حَفْصِ بْنِ هَاشِمِ بْنِ عُتْبَةَ بْنِ أَبِى وَقَّاصٍ عَنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِيهِ: "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا دَعَا فَرَفَعَ يَدَيْهِ مَسَحَ وَجْهَهُ بِيَدَيْهِ."

Bize Kuteybe b. Said, ona İbn Lehîa, ona Hafs b. Haşim b. Utbe b. Ebu Vakkâs, ona da Sâib b. Yezid, babasının şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) ellerini kaldırıp dua ettiği zaman, (duayı bitirince) ellerini yüzüne sürerdi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Vitr 359, /350

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَنِيعٍ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ أَخْبَرَنَا حُصَيْنٌ قَالَ: "سَمِعْتُ عُمَارَةَ بْنَ رُوَيْبَةَ الثَّقَفِىَّ وَبِشْرُ بْنُ مَرْوَانَ يَخْطُبُ فَرَفَعَ يَدَيْهِ فِى الدُّعَاءِ، فَقَالَ عُمَارَةُ قَبَّحَ اللَّهُ هَاتَيْنِ الْيُدَيَّتَيْنِ الْقُصَيِّرَتَيْنِ. لَقَدْ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَمَا يَزِيدُ عَلَى أَنْ يَقُولَ هَكَذَا، وَأَشَارَ هُشَيْمٌ بِالسَّبَّابَةِ." [قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.]

Bize Ahmed b. Menî, ona Hüşeym, ona da Husayn şöyle rivayet etmiştir: "Bişr b. Mervân hutbede ellerini kaldırarak dua ederken, Umâre b. Rüveybe es-Sekafî'nin şöyle dediğini işittim: 'Allah, onun şu iki küçük elini beter etsin! Ben, Rasulullah'ın (sav), duada ellerini ancak şu kadar kaldırdığını gördüm.' (Hadisin râvilerinden) Hüşeym, işaret parmağıyla (Umâre'nin neyi kastettiğini) tarif etmiştir." [Ebu İsa, bu hadisin hasen-sahih olduğunu söylemiştir.]

Açıklama: ''الْقُصَيِّرَتَيْنِ'' ifadesinin ''lanet olasıca'' şeklinde anlaşılabileceğine dair bk. Mübârekfûrî, Tuhfetü'l-ahvezî, III, 38.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 19, 2/391

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى حَدَّثَنَا ابْنُ عَجْلاَنَ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ عَنْ أَبِيهِ بِهَذَا الْحَدِيثِ قَالَ لاَ يُجَاوِزُ بَصَرُهُ إِشَارَتَهُ. [وَحَدِيثُ حَجَّاجٍ أَتَمُّ.]

Bize Muhammed b. Beşşâr, ona Yahya, ona İbn Aclân, ona Âmir b. Abdullah b. Zübeyr, ona da babası (Abdullah b. Zübeyr) bu hadisi rivayet edip, 'Gözü, işaretinden ayrılmazdı' ifadesini de zikretmiştir. [(Ebu Davud), Haccâc rivayetinin daha eksiksiz olduğunu belirtmiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 187, /230

حَدَّثَنَا أَبُو مُوسَى مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى وَإِبْرَاهِيمُ بْنُ يَعْقُوبَ وَغَيْرُ وَاحِدٍ قَالُوا حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ عِيسَى الْجُهَنِىُّ عَنْ حَنْظَلَةَ بْنِ أَبِى سُفْيَانَ الْجُمَحِىِّ عَنْ سَالِمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا رَفَعَ يَدَيْهِ فِى الدُّعَاءِ لَمْ يَحُطَّهُمَا حَتَّى يَمْسَحَ بِهِمَا وَجْهَهُ." [قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى فِى حَدِيثِهِ لَمْ يَرُدَّهُمَا حَتَّى يَمْسَحَ بِهِمَا وَجْهَهُ. قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ غَرِيبٌ، لاَ نَعْرِفُهُ إِلاَّ مِنْ حَدِيثِ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى. وَقَدْ تَفَرَّدَ بِهِ، وَهُوَ قَلِيلُ الْحَدِيثِ، وَقَدْ حَدَّثَ عَنْهُ النَّاسُ. و حَنْظَلَةُ بْنُ أَبِى سُفْيَانَ ثِقَةٌ، وَثَّقَهُ يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الْقَطَّانُ.]

Bize Ebu Musa Muhammed b. Müsenna, İbrahim b. Yakup ve diğer pek çok kimse, onlara Hammâd b. İsa el-Cüheni, ona Hanzala b. Ebu Süfyan el-Cümahî, ona Salim b. Abdullah, ona da babası (Abdullah b. Ömer), Ömer b. Hattâb'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), dua ederken ellerini kaldırdığı zaman, onları yüzüne sürmeden indirmezdi." [Muhammed b. Müsenna rivayetinde hadis '...ellerini yüzüne meshetmeden indirmezdi' şeklinde geçmektedir. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu hadis sahih-garîbdir. Bu rivayetin sadece Hammâd b. İsa tarikiyle nakledildiğini bilmekteyiz. Hammâd bu hadisinde teferrüd etmiş (hadisi tek başına rivayet etmiş), ayrıca hadis rivayeti de az bir kimsedir. Ondan sadece bazı kimseler hadis rivayet etmiştir. Hanzala b. Ebu Süfyân sika (güvenilir) bir kimsedir. Yahya b. Said el-Kattân onun güvenilir olduğunu söylemiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Da'vât 11, 5/463

أَخْبَرَنَا أَيُّوبُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْوَزَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا حَجَّاجٌ قَالَ ابْنُ جُرَيْجٍ أَخْبَرَنِى زِيَادٌ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلاَنَ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُشِيرُ بِأُصْبُعِهِ إِذَا دَعَا وَلاَ يُحَرِّكُهَا . قَالَ ابْنُ جُرَيْجٍ وَزَادَ عَمْرٌو قَالَ أَخْبَرَنِى عَامِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ عَنْ أَبِيهِ أَنَّهُ رَأَى النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَدْعُو كَذَلِكَ وَيَتَحَامَلُ بِيَدِهِ الْيُسْرَى عَلَى رِجْلِهِ الْيُسْرَى .

Bize Eyyüb b. Muhammed el-Vezzân, ona Haccac, ona İbn Cüreyc, ona Ziyad, ona Muhammed b. Aclan, ona Amir b. Abdullah b. Zübeyr, ona da Abdullah b. Zübeyr şöyle rivayet etmiştir: "Hz. Peygamber (sav) tahiyyatta dua ederken şehadet parmağını kaldırır fakat hareket ettirmezdi. İbn Cüreyc der ki: Amr, kendi rivayetinde şöyle bir ilavede bulunmuştur: Bana Amir b. Abdullah b. Zübeyir'in dediğine göre babası (Abdullah b. Zübeyir, Hz. Peygamber'in (sav) tahiyyatta bu şekilde dua ettiğini ve sol elini sol baldırı üzerine koyduğunu görmüştür."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Sehv 35, /2169

أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنَا أَبُو زُبَيْدٍ حَدَّثَنَا حُصَيْنٌ قَالَ : رَأَى عُمَارَةُ بْنُ رُوَيْبَةَ بِشْرَ بْنَ مَرْوَانَ عَلَى الْمِنْبَرِ رَافِعاً يَدَيْهِ فَقَالَ : قَبَّحَ اللَّهُ هَذِهِ الْيَدَيْنِ ، لَقَدْ رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- عَلَى الْمِنْبَرِ وَمَا يُشِيرُ إِلاَّ بِأُصْبُعِهِ.

Bize Ahmed b. Abdullah, ona Ebu Zubeyd, ona da Husayn’ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Umare b. Ruveybe, Bişr b. Mervan’ı minber üzerinde ellerini kaldırarak dua ettiğini görünce, “Allah, şu elleri kahretsin, ben Rasulullah’ı (sav) minberde gördüm; sadece işaret parmağıyla dua ediyordu” dedi."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Salât 201, 2/975

أَخْبَرَنَا أَيُّوبُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْوَزَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا حَجَّاجٌ قَالَ ابْنُ جُرَيْجٍ أَخْبَرَنِى زِيَادٌ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلاَنَ عَنْ عَامِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُشِيرُ بِأُصْبُعِهِ إِذَا دَعَا وَلاَ يُحَرِّكُهَا . قَالَ ابْنُ جُرَيْجٍ وَزَادَ عَمْرٌو قَالَ أَخْبَرَنِى عَامِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الزُّبَيْرِ عَنْ أَبِيهِ أَنَّهُ رَأَى النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَدْعُو كَذَلِكَ وَيَتَحَامَلُ بِيَدِهِ الْيُسْرَى عَلَى رِجْلِهِ الْيُسْرَى .

Bize Eyyüb b. Muhammed el-Vezzân, ona Haccac, ona İbn Cüreyc, ona Ziyad, ona Muhammed b. Aclan, ona Amir b. Abdullah b. Zübeyr, ona da Abdullah b. Zübeyr şöyle rivayet etmiştir: "Hz. Peygamber (sav) tahiyyatta dua ederken şehadet parmağını kaldırır fakat hareket ettirmezdi. İbn Cüreyc der ki: Amr, kendi rivayetinde şöyle bir ilavede bulunmuştur: Bana Amir b. Abdullah b. Zübeyir'in dediğine göre babası (Abdullah b. Zübeyir, Hz. Peygamber'in (sav) tahiyyatta bu şekilde dua ettiğini ve sol elini sol baldırı üzerine koyduğunu görmüştür."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Sehv 35, /2169