حَدَّثَنَا قُرَّانُ بْنُ تَمَّامٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلَانَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِي سَعِيدٍ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذَا أَتَى أَحَدُكُمْ الْمَجْلِسَ فَلْيُسَلِّمْ فَإِنْ بَدَا لَهُ أَنْ يَقْعُدَ فَلْيُسَلِّمْ إِذَا قَامَ فَلَيْسَتْ الْأُولَى بِأَوْجَبَ مِنْ الْآخِرَةِ

Bize Kurrân b. Temmâm, ona Muhammed b. Aclân, ona Saîd b. Ebu Saîd, ona da Ebu Hüreyre, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu nakletmiştir: "Sizden biriniz bir meclise girdiği zaman selam versin. Eğer oturmak isterse otursun ve kalktığında da yine selam versin. Çünkü ilk selam, son selamdan daha faziletli değildir."

Açıklama: İsnadı kavîdir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Hureyre 7839, 3/155

حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَنبأَنَا مَعْمَرٌ عَنْ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِيَّاكُمْ وَالْجُلُوسَ عَلَى الطَّرِيقِ وَرُبَّمَا قَالَ مَعْمَرٌ عَلَى الصُّعُدَاتِ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ لَا بُدَّ لَنَا مِنْ مَجَالِسِنَا قَالَ فَأَدُّوا حَقَّهَا قَالُوا وَمَا حَقُّهَا قَالَ رُدُّوا السَّلَامَ وَغُضُّوا الْبَصَرَ وَأَرْشِدُوا السَّائِلَ وَأْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَوْا عَنْ الْمُنْكَرِ

Bize Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona Zeyd b. Eslem, ona bir adam, ona da Ebu Said, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu nakletmiştir: "Yol üzerinde oturmaktan sakının!" Ma'mer şöyle demiş olabilir: “Ana yollarda (oturmaktan sakının)!”. Bunun üzerine ashâb-ı kiramdan bazıları şöyle dediler: “Ey Allah'ın Rasulü, oturup konuşmayı nasıl bırakalım?”. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav): “Öyleyse oturmanın hakkını verin.” buyurdu. Onlar “Yolun hakkı nedir?” diye sordular. Hz. Peygamber (sav): “Selamı alın, gözlerinizi (haram bakışlardan) sakının, yol soranlara yol gösterin, iyiliği emredin ve kötülükten sakındırın.”

Açıklama: Sahih hadistir. Ebu Said'den nakleden râvînin ibhamından dolayı zayıftır.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Said el-Hudrî 11607, 4/154

حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنِ ابْنِ عَجْلَانَ قَالَ حَدَّثَنِي سَعِيدٌ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ إِذَا انْتَهَى أَحَدُكُمْ إِلَى الْمَجْلِسِ فَلْيُسَلِّمْ فَإِنْ بَدَا لَهُ أَنْ يَجْلِسَ فَلْيَجْلِسْ ثُمَّ إِنْ قَامَ وَالْقَوْمُ جُلُوسٌ فَلْيُسَلِّمْ فَلَيْسَتْ الْأُولَى بِأَحَقَّ مِنْ الْآخِرَةِ

Bize Yahya, ona İbn Aclân, ona Saîd, ona da Ebu Hüreyre, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu nakletmiştir: “Sizden herhangi biriniz bir meclise geldiği zaman selam versin. Eğer oturmak isterse otursun. Sonra kalkıp ayrılmak istediğinde, meclistekiler oturmaya devam etseler bile yine selam versin. İçeri girerken verilen) ilk selam, (ayrılırken verilen) son selamdan daha evla değildir."

Açıklama: İsnad kavîdir. Muhammed b. Aclân'ın on küsür hadisini Müslim şevâhid bölümünde rivâyet etmiştir. Sünen sahipleri de onun hadislerini rivâyet etmektedirler. Kendisi sadûk la be'se bihidir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Hureyre 9662, 3/553

أخبرنا عبد الرزاق عن وهيب بن الورد عن أبان قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : من فرق بين اثنين في مجلس تكبرا عليهما فليتبوأ مقعده من النار .

Bize Abdürrezzak, ona Vüheyb b. el-Verd, ona da Ebân, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu nakletti: “Her kim bir mecliste yan yana oturan iki kişinin arasına kibirlenerek oturmak isterse cehennemdeki yerine hazırlasın!”.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Câmi' 19794, 11/23

25983- حَدَّثَنَا وَكِيعٌ ، عَنْ إسْمَاعِيلَ بْنِ رَافِعٍ ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى بْنِ حَبَّانَ ، عَنْ عَمِّه ، عَنْ أَبِي سَعِيد قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : الرَّجُلُ أَحَقُّ بِصَدْرِ دَابَّتِهِ وَإِذَا رَجَعَ إلَى مَجْلِسِهِ ، فَهُوَ أَحَقُّ بِهِ.

Bize Vekî, ona İsmail b. Râfi, ona Muhammed b. Yahya b. Habbân, ona amcası (Vasi b. Habbân), ona da Ebu Said Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu nakletti: "Kişi bineğinin ön tarafına binmeye, bir meclisten ayrılıp oraya geri döndüğünde (daha önce) oturduğu yere (tekrar) oturmaya başkalarına göre daha hak sahibidir".

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Edeb 25983, 13/109

حَدَّثَنَا عَفَّانُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ زِيَادٍ حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ حَكِيمٍ قَالَ حَدَّثَنِي إِسْحَاقُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي طَلْحَةَ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي قَالَ قَالَ أَبُو طَلْحَةَ: "كُنَّا جُلُوسًا بِالْأَفْنِيَةِ فَمَرَّ بِنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ 'مَا لَكُمْ وَلِمَجَالِسِ الصُّعُدَاتِ اجْتَنِبُوا مَجَالِسَ الصُّعُدَاتِ' قَالَ قُلْنَا : 'يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّا جَلَسْنَا لِغَيْرِ مَا بَأْسٍ نَتَذَاكَرُ وَنَتَحَدَّثُ' قَالَ: ' فَأَعْطُوا الْمَجَالِسَ حَقَّهَا' قُلْنَا 'وَمَا حَقُّهَا' قَالَ : 'غَضُّ الْبَصَرِ وَرَدُّ السَّلَامِ وَحُسْنُ الْكَلَامِ.' "

Bize Affan, ona Abdulvâhid b. Ziyad, ona Osman b. Hakîm, ona İshak b. Abdullah b. Ebû Talha, ona da babası, Ebû Talha'nın şöyle dediğini rivayet etti: "Avlularda oturuyorduk. Rasûlullah (sav) bize uğradı ve şöyle dedi: Sizin yollarda/avlularda oturmakla ne işiniz olur? Yollarda oturmaktan kaçınınız.' Biz, 'Ya Rasûlallah! Herhangi bir sıkıntı vermek için değil, aramızda (meselelerimizi) müzakere etmek ve konuşmak için oturuyoruz' dedik. 'Öyleyse buralarda oturmanın hakkını verin' buyurdu. 'Buraların hakkı nedir?' diye sorduk. ' Gözleri (haramdan) korumak, selama karşılık vermek ve güzel söz söylemektir' buyurdu."

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Talha el-Ensarî 16481, 5/601

حدثنا مسدد قال حدثنا يزيد بن زريع قال حدثنا عبد الرحمن عن سعيد بن أبي سعيد عن أبي هريرة: " أن رسول الله صلى الله عليه وسلم نهى عن الأفنية والصعدات أن يجلس فيها فقال المسلمون لا نستطيعه لا نطيقه قال إما لا فأعطوا حقها قالوا وما حقها قال غض البصر وإرشاد بن السبيل وتشميت العاطس إذا حمد الله ورد التحية."

Bize Müsedded, ona Yezid b. Zürey‘, ona Abdurrahman, ona Saîd b. Ebû Saîd, ona da Ebû Hureyre, Rasulullah'ın şöyle dediğini rivayet etti: "Rasûlullah (sav) ev önlerinde ve yollarda oturulmasını yasakladı. Müslümanlar, bunu yapamayız, buna güç yetiremeyiz, dediler. Rasûlullah, eğer buralarda oturacaksanız, o zaman mekânların hakkını veriniz, buyurdu. Onlar, buraların hakkı nedir, dediler. Rasûlullah, gözleri (haramdan) korumak, yolcuya (yol bilmeyene, sorana) yol göstermek, aksırdığında Allah’a hamd edene يرحمك الله/Allah sana rahmet etsin demek ve selama karşılık vermektir, buyurdu."

• Buhârî el-Edebü'l-Müfred 1014, /794

حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنْ الزُّهْرِيِّ عَنْ سَالِمٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَا يُقِمْ أَحَدُكُمْ أَخَاهُ فَيَجْلِسَ فِي مَجْلِسِهِ قَالَ سَالِمٌ :فَكَانَ الرَّجُلُ يَقُومُ لِابْنِ عُمَرَ مِنْ مَجْلِسِهِ فَمَا يَجْلِسُ فِي مَجْلِسِهِ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Ömer b. el-Hattab 5625, 2/430

حَدَّثَنِى عَنْ مَالِكٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى طَلْحَةَ عَنْ أَبِى مُرَّةَ مَوْلَى عَقِيلِ بْنِ أَبِى طَالِبٍ عَنْ أَبِى وَاقِدٍ اللَّيْثِىِّ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَيْنَمَا هُوَ جَالِسٌ فِى الْمَسْجِدِ وَالنَّاسُ مَعَهُ إِذْ أَقْبَلَ نَفَرٌ ثَلاَثَةٌ فَأَقْبَلَ اثْنَانِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَذَهَبَ وَاحِدٌ فَلَمَّا وَقَفَا عَلَى مَجْلِسِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سَلَّمَا فَأَمَّا أَحَدُهُمَا فَرَأَى فُرْجَةً فِى الْحَلْقَةِ فَجَلَسَ فِيهَا وَأَمَّا الآخَرُ فَجَلَسَ خَلْفَهُمْ وَأَمَّا الثَّالِثُ فَأَدْبَرَ ذَاهِبًا فَلَمَّا فَرَغَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ أَلاَ أُخْبِرُكُمْ عَنِ النَّفَرِ الثَّلاَثَةِ أَمَّا أَحَدُهُمْ فَأَوَى إِلَى اللَّهِ فَآوَاهُ اللَّهُ وَأَمَّا الآخَرُ فَاسْتَحْيَا فَاسْتَحْيَا اللَّهُ مِنْهُ وَأَمَّا الآخَرُ فَأَعْرَضَ فَأَعْرَضَ اللَّهُ عَنْهُ.

Bize Mâlik, ona İshak b. Abdullah b. Ebû Talha, ona Akîl b. Ebû Tâlib'in azatlısı Ebû Murra'nın naklettiğine göre Ebû Vâkıd el-Leysî (ra) şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah'ın (sav) yanında insanlarla birlikte otururken üç kişilik bir grup geldi. İkisi Rasulullah'a yöneldi, diğeri ise başka yöne gitti. İki kişi Hz. Peygamber'in meclisinde durup selam verdiler. İki kişiden biri halkada bir boşluk görüp oraya oturdu. Diğeri onların arkasına geçti. Üçüncüsü ise dönüp gitti. Hz. Peygamber (sav) konuşmasını bitirince şöyle buyurdu: Size üç kişilik grubu anlatayım. Onlardan biri Allah'a sığındı, Allah da onu himayesine aldı. Diğeri zahmet vermek istemedi ve çekindi, Allah da ona azap etmekten çekinip onu bağışladı. Diğeri ise yüz çevirip gitti, Allah da ondan yüz çevirdi."

• İmam Mâlik Muvatta' Selâm 1762, 1/375

أخبرنا عبد الرزاق قال : أخبرنا معمر عن يحيى بن أبي كثير عن أبي سلمة بن عبد الرحمن أن رجلا من أهل الصفة قال : دعاني النبي صلى الله عليه وسلم إلى منزله ورهط معه من أهل الصفة ، فدخلنا منزله ، فقال : أطعمينا يا عائشة ! فأتت بشئ فأكلوه ، ثم قال : زيدينا با عائشة ! فزادتهم شيئا يسيرا أقل من الاول ، ثم قال : اسقينا يا عائشة ! فجاءت بقدح من لبن فشربوا ، ثم قال : زيدينا يا عائشة ! فجاءت بقعب من لبن ، ثم قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : إن شئتم رقدتم هاهنا ، وإن شئتم في المسجد ، قالوا : بل في المسجد ، قال : فخرجنا فنمنا في المسجد ، حتى إذا كان السحر كظني بطني ، فنمت على بطني ، فإذا رجل يحركني برجله ويقول : هكذا ، فإن هذه ضجعة يبغضها الله . قال : فرفعت رأسي فإذا هو رسول الله صلى الله عليه وسلم.

Bize Abdürrezzak, ona Mamer, ona Yahya b. Ebu Kesîr, ona da Ebu Seleme b. Abdurrahman, Suffe ehlinden bir adamın şöyle dediğini haber vermiştir: Hz. Peygamber (sav) beni ve Suffe ehlinden bir topluluğu evine davet etti. Biz de Hz. Peygamber'in (sav) evine girince şöyle buyurdu: "Ey Aişe! Bize bir şeyler ikram et." Aişe de bir şeyler getirdi ve insanlar onu yediler. Hz. Peygamber (sav): "(Yemekten) biraz daha getir ey Aişe!" buyurdu. Hz. Aişe de ilkinden daha az bir miktar getirdi. Sonra Hz. Peygamber (sav), "Bize içecek bir şey ver, ey Âişe!" buyurdu. Hz. Aişe de bir kapta süt getirdi ve onu da içtiler. Hz. Peygamber (sav) "Bize biraz daha getir ey Aişe!" buyurdu. Hz. Aişe de sütün kalanını getirdi. Sonra Hz Peygamber (sav) şöyle buyurdu: "İsterseniz burada (evde) yatın, isterseniz mescitte." Onlar da 'Hayır mescitte (yatacağız)!' dediler. Sonra şöyle anlattı: Çıktık ve mescitte uyuduk. Sabah olduğunda karnım çok dolu olduğu için beni rahatsız etti. Ben de karnım üzerine yattım. Birden bir adamın ayağıyla beni dürttüğünü ve şöyle dediğini fark ettim: "Bu şekilde (mi?) Bu yatış şekli Allah'ın sevmediği bir yatıştır." Adam şöyle devam etti: 'Kafamı kaldırdım, bir de ne göreyim? O kişi, Hz. Peygamber (sav) imiş.'

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Câmi' 19802, 11/25