أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَلِىِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَقِيقٍ قَالَ أَبِى أَخْبَرَنَا أَبُو حَمْزَةَ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ زِرٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَصُومُ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ مِنْ غُرَّةِ كُلِّ شَهْرٍ. وَقَلَّمَا يُفْطِرُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ."

Bize Muhammed b. Ali b. Hasan b. Şakîk, ona babası (Ali b. Hasan b. Şakîk), ona Ebu Hamza (Muhammed b. Meymûn), ona Asım (b. Ebu Necûd), ona da Zir (b. Hubeyş), Abdullah b. Mesud'un şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) her ayın aydınlık günlerinde (eyyâm-ı bîd) üç gün oruç tutardı. Cuma günlerini de nadiren oruçsuz geçirirdi."

Açıklama: (مِنْ غُرَّةِ كُلِّ شَهْرٍ) ifadesinde geçen (غُرَّةِ) kelimesinin anlamıyla ilgili iki ihtimal bulunmaktadır: 1- Ayın ilk günleri, 2- Ayın en parlak olduğu, yani "eyyâm-ı biyd [aydınlık günler]" da denilen ve hicri ayların 13, 14 ve 15. gecelerine denk gelen günler. (İtyûbî, Zahîratü'l-ukbâ, XXI, 275.)

• Nesâî Sünen-i Nesâî Sıyâm 70, /2240

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنْ شُعْبَةَ ح . وَحَدَّثَنِى مُحَمَّدٌ حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَبِى أَيُّوبَ عَنْ جُوَيْرِيَةَ بِنْتِ الْحَارِثِ - رضى الله عنها - أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم دَخَلَ عَلَيْهَا يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَهْىَ صَائِمَةٌ فَقَالَ: " أَصُمْتِ أَمْسِ " . قَالَتْ لاَ . قَالَ: " تُرِيدِينَ أَنْ تَصُومِى غَدًا " . قَالَتْ لاَ . قَالَ: " فَأَفْطِرِى " . وَقَالَ حَمَّادُ بْنُ الْجَعْدِ سَمِعَ قَتَادَةَ حَدَّثَنِى أَبُو أَيُّوبَ أَنَّ جُوَيْرِيَةَ حَدَّثَتْهُ فَأَمَرَهَا فَأَفْطَرَتْ .

Bize Müsedded, ona Yahya, ona Şu'be; (T) Bize Muhammed, ona Ğunder, ona Şu'be, ona Katâde, ona Ebu Eyyüb, ona da Cüveyriye bt. Haris (r.anha) şöyle söylemiştir: Bir cuma günü Hz. Peygamber (sav), Cüveyriye'nin yanına girdi. O gün Cüveyriye oruçluydu. Ona, "Dün oruç tuttun mu?" diye sordu. Cüveyriye 'Hayır' dedi. "Peki, yarın oruç tutmayı düşünüyor musun?" diye sordu. Cüveyriye yine 'Hayır' dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) "Öyleyse orucunu aç" buyurdu. Hammad b. Ca'd'ın Katade'den naklettiğine göre, Ebu Eyyüb şöyle demiştir: Cüveyriye bana, Rasulullah'ın (sav) emretmesi üzerine hemen orucunu açtığını söyledi.

Açıklama: Rivayet muallaktır; Buhari ile Hammad b. Ca'd arasında inkita vardır.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Savm 63, 1/582

حَدَّثَنَا أَبُو عَاصِمٍ عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبَّادٍ قَالَ سَأَلْتُ جَابِرًا رضى الله عنه: "نَهَى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم عَنْ صَوْمِ يَوْمِ الْجُمُعَةِ؟ قَالَ نَعَمْ." زَادَ غَيْرُ أَبِى عَاصِمٍ أَنْ يَنْفَرِدَ بِصَوْمٍ.

Bize Ebu Asım, ona İbn Cüreyc, ona Abdülhamid b. Cübeyr, ona da Muhammed b. Abbâd, Câbir'e (ra) şöyle sorduğunu rivayet etmiştir: "Ona 'Hz. Peygamber (sav) cuma günü oruç tutmayı yasakladı mı?' diye sordum. O da "Evet, yasakladı" cevabını verdi." Ebu Asım'ın dışındaki raviler, hadisi şu ilave lafızla nakletmiştir: 'Tek cuma günü oruç tutmayı (yasakladı).'

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Savm 63, 1/582

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنْ شُعْبَةَ ح . وَحَدَّثَنِى مُحَمَّدٌ حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَبِى أَيُّوبَ عَنْ جُوَيْرِيَةَ بِنْتِ الْحَارِثِ - رضى الله عنها - أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم دَخَلَ عَلَيْهَا يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَهْىَ صَائِمَةٌ فَقَالَ: " أَصُمْتِ أَمْسِ " . قَالَتْ لاَ . قَالَ: " تُرِيدِينَ أَنْ تَصُومِى غَدًا " . قَالَتْ لاَ . قَالَ: " فَأَفْطِرِى ". وَقَالَ حَمَّادُ بْنُ الْجَعْدِ سَمِعَ قَتَادَةَ حَدَّثَنِى أَبُو أَيُّوبَ أَنَّ جُوَيْرِيَةَ حَدَّثَتْهُ فَأَمَرَهَا فَأَفْطَرَتْ .

Bize Müsedded, ona Yahya, ona Şu'be; (T) Bize Muhammed, ona Ğunder, ona Şu'be, ona Katâde, ona Ebu Eyyüb, ona da Cüveyriye bt. Haris (r.anha) şöyle söylemiştir: Bir cuma günü Hz. Peygamber (sav), Cüveyriye'nin yanına girdi. O gün Cüveyriye oruçluydu. Ona, "Dün oruç tuttun mu?" diye sordu. Cüveyriye 'Hayır' dedi. "Peki, yarın oruç tutmayı düşünüyor musun?" diye sordu. Cüveyriye yine 'Hayır' dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) "Öyleyse orucunu aç" buyurdu. Hammad b. Ca'd'ın Katade'den naklettiğine göre, Ebu Eyyüb şöyle demiştir: Cüveyriye bana, Rasulullah'ın (sav) emretmesi üzerine hemen orucunu açtığını söyledi.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Savm 63, 1/582

حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ بْنُ دِينَارٍ حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُوسَى وَطَلْقُ بْنُ غَنَّامٍ عَنْ شَيْبَانَ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ زِرٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَصُومُ مِنْ غُرَّةِ كُلِّ شَهْرٍ ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ. وَقَلَّمَا كَانَ يُفْطِرُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ." [قَالَ وَفِى الْبَابِ عَنِ ابْنِ عُمَرَ وَأَبِى هُرَيْرَةَ. قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ عَبْدِ اللَّهِ حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ. وَقَدِ اسْتَحَبَّ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ صِيَامَ يَوْمِ الْجُمُعَةِ. وَإِنَّمَا يُكْرَهُ أَنْ يَصُومَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ لاَ يَصُومُ قَبْلَهُ وَلاَ بَعْدَهُ. قَالَ وَرَوَى شُعْبَةُ عَنْ عَاصِمٍ هَذَا الْحَدِيثَ وَلَمْ يَرْفَعْهُ.]

Bize Kasım b. Dînâr, ona Ubeydullah b. Musa ve Talk b. Ğannâm, onlara Şeybân, ona Âsım, ona Zir, ona da Abdullah (b. Mesud) şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), her ayın en parlak günleri olan üç gününde (ayyâm-ı bîd) oruç tutardı. Cuma günü oruçlu olmadığı ise pek azdı." [Ebu İsa (et-Tirmizî) bu hadisle ilgili şu değerlendirmede bulunmuştur: Bu konuda İbn Ömer ve Ebu Hureyre'den de hadis nakledilmiştir. Abdullah (b. Mesud) hadisi, hasen-garîb bir rivayettir. İlim ehlinden bazısı, cuma günü oruç tutulmasını müstehap görmüştür. Mekruh olan, kişinin önceki veya sonraki gününde oruç tutmayıp sadece cuma günü oruç tutmasıdır. Bu hadisi Asım'dan Şu'be de rivayet etmiş, ancak hadisi merfu olarak aktarmamıştır.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Savm 41, 3/118

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ وَحَفْصُ بْنُ غِيَاثٍ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ: "نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ صَوْمِ يَوْمِ الْجُمُعَةِ إِلاَّ بِيَوْمٍ قَبْلَهُ أَوْ يَوْمٍ بَعْدَهُ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Ebu Muaviye ve Hafs b. Ğıyâs, onlara A'meş (Süleyman b. Mihran), ona da Ebu Salih (es-Semmân), Ebu Hüreyre'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), bir önceki veya bir sonraki günü de oruçlu geçirmedikçe, (sadece) cuma günü oruç tutmayı yasaklamıştır."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi's-sıyâm 37, /276

أَخْبَرَنَا أَبُو عَاصِمٍ عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ بْنِ جُبَيْرِ بْنِ شَيْبَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبَّادِ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ قُلْتُ لِجَابِرٍ: "أَنَهَى النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم عَنْ صَوْمِ يَوْمِ الْجُمُعَةِ؟ قَالَ نَعَمْ وَرَبِّ هَذَا الْبَيْتِ."

Bize Ebu Asım (Dahhâk b. Mahled), ona İbn Cüreyc, ona Abdülhamid b. Cübeyr b. Şeybe, ona da Muhammed b. Abbâd b. Cafer şöyle rivayet etmiştir: "Cabir'e, 'Hz. Peygamber (sav) cuma günü oruç tutmayı yasakladı mı?' diye sordum. 'Evet, şu Beytin [Kâbe'nin] Rabb'ine yemin olsun ki yasakladı" cevabını verdi."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Savm 39, 2/1094

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ وَحَفْصُ بْنُ غِيَاثٍ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ: "نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ صَوْمِ يَوْمِ الْجُمُعَةِ إِلاَّ بِيَوْمٍ قَبْلَهُ أَوْ يَوْمٍ بَعْدَهُ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Ebu Muaviye ve Hafs b. Ğıyâs, onlara A'meş (Süleyman b. Mihran), ona Ebu Salih, ona da Ebu Hüreyre (ra) şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), bir önceki veya sonraki günü de oruçlu geçirmedikçe, (sadece) cuma günü oruç tutmayı yasaklamıştır."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi's-sıyâm 37, /276

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنْ شُعْبَةَ ح . وَحَدَّثَنِى مُحَمَّدٌ حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَبِى أَيُّوبَ عَنْ جُوَيْرِيَةَ بِنْتِ الْحَارِثِ - رضى الله عنها - أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم دَخَلَ عَلَيْهَا يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَهْىَ صَائِمَةٌ فَقَالَ: " أَصُمْتِ أَمْسِ " . قَالَتْ لاَ . قَالَ: "تُرِيدِينَ أَنْ تَصُومِى غَدًا " . قَالَتْ لاَ . قَالَ: " فَأَفْطِرِى " . وَقَالَ حَمَّادُ بْنُ الْجَعْدِ سَمِعَ قَتَادَةَ حَدَّثَنِى أَبُو أَيُّوبَ أَنَّ جُوَيْرِيَةَ حَدَّثَتْهُ فَأَمَرَهَا فَأَفْطَرَتْ .

Bize Müsedded, ona Yahya, ona Şu'be; (T) Bize Muhammed, ona Ğunder, ona Şu'be, ona Katâde, ona Ebu Eyyüb, ona da Cüveyriye bt. Haris (r.anha) şöyle söylemiştir: Bir cuma günü Hz. Peygamber (sav), Cüveyriye'nin yanına girdi. O gün Cüveyriye oruçluydu. Ona, "Dün oruç tuttun mu?" diye sordu. Cüveyriye 'Hayır' dedi. "Peki, yarın oruç tutmayı düşünüyor musun?" diye sordu. Cüveyriye yine 'Hayır' dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) "Öyleyse orucunu aç" buyurdu. Hammad b. Ca'd'ın Katade'den naklettiğine göre, Ebu Eyyüb şöyle demiştir: Cüveyriye bana, Rasulullah'ın (sav) emretmesi üzerine hemen orucunu açtığını söyledi.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Savm 63, 1/582

وَحَدَّثَنِى أَبُو كُرَيْبٍ حَدَّثَنَا حُسَيْنٌ - يَعْنِى الْجُعْفِىَّ - عَنْ زَائِدَةَ عَنْ هِشَامٍ عَنِ ابْنِ سِيرِينَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ - رضى الله عنه - عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "لاَ تَخْتَصُّوا لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ بِقِيَامٍ مِنْ بَيْنِ اللَّيَالِى وَلاَ تَخُصُّوا يَوْمَ الْجُمُعَةِ بِصِيَامٍ مِنْ بَيْنِ الأَيَّامِ إِلاَّ أَنْ يَكُونَ فِى صَوْمٍ يَصُومُهُ أَحَدُكُمْ."

• Müslim Sahîh-i Müslim Sıyâm 2684, /444