حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الدِّمَشْقِىُّ حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ عِيَاضٍ حَدَّثَنَا أُسَامَةُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ سَالِمٍ أَبِى النُّعْمَانِ - وَهُوَ ابْنُ سَرْجٍ - عَنْ أُمِّ صُبَيَّةَ الْجُهَنِيَّةِ قَالَتْ: "رُبَّمَا اخْتَلَفَتْ يَدِى وَيَدُ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى الْوُضُوءِ مِنْ إِنَاءٍ وَاحِدٍ." [قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ابْنُ مَاجَهْ: ’سَمِعْتُ مُحَمَّدًا يَقُولُ: ’أُمُّ صُبَيَّةَ، هِىَ خَوْلَةُ بِنْتُ قَيْسٍ.’ فَذَكَرْتُ لأَبِى زُرْعَةَ فَقَالَ: ’صَدَقَ’.’

Bize Abdurrahman b. İbrahim ed-Dımeşkî, ona Enes b. İyâd, ona Üsame b. Zeyd, ona da Salim Ebu Numan -İbn Serc-, Ümmü Subeyye el-Cüheniyye'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Aynı kaptan abdest alırken benim elimle Hz. Peygamber'in (sav) eli birbiriyle karşılaşırdı (dokunurdu, çarpardı)". [Ebu Abdullah b. Mâce şöyle demiştir: 'Ümmü Subeyye'nin Halve b. Kays olduğunu Muhammed'den duydum'. Sonra buna Ebu Zur'a'ya anlattım. O da: 'Muhammed doğru söylemiş' dedi'.]

Açıklama: Elbani bu hadisi hasen sahih olduğunu ifade etmiştir

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 36, /73

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ الْمَاجِشُونِ حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ يَحْيَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَيْدٍ صَاحِبِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: أَتَانَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم، فَأَخْرَجْنَا لَهُ مَاءً فِى تَوْرٍ مِنْ صُفْرٍ، فَتَوَضَّأَ بِهِ.

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Ahmed b. Abdullah b. Abdülaziz b. Macişûn, ona Amr b. Yahya, ona da babası (Yahya b. Umare), Rasullah'ın (sav) ashabından Abdullah b. Zeyd'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Hz. Peygamber (sav) bir keresinde bize gelmişti. O'na (sav) sarı bakırdan yapılmış (küçük) bir kapta (maşraba) su verdik. Onunla abdest aldı.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 61, /85

أَخْبَرَنَا الْهَيْثَمُ بْنُ أَيُّوبَ الطَّالَقَانِىُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالَ حَدَّثَنَا زَيْدُ بْنُ أَسْلَمَ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: " رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم تَوَضَّأَ؛ فَغَسَلَ يَدَيْهِ، ثُمَّ تَمَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ مِنْ غَرْفَةٍ وَاحِدَةٍ، وَغَسَلَ وَجْهَهُ’ وَغَسَلَ يَدَيْهِ مَرَّةً مَرَّةً، وَمَسَحَ بِرَأْسِهِ وَأُذُنَيْهِ مَرَّةً." قَالَ عَبْدُ الْعَزِيزِ وَأَخْبَرَنِى مَنْ سَمِعَ ابْنَ عَجْلاَنَ يَقُولُ فِى ذَلِكَ: ’وَغَسَلَ رِجْلَيْهِ’.

Bize Heysem b. Eyyüb et-Tâlekânî, ona Abdülaziz b. Muhammed, ona Zeyd b. Eslem, ona da Ata b. Yesar, İbn Abbas'ın şöyle dediğini rivayet emiştir: "Rasulullah'ı (sav) abdest alırken gördüm. (Önce) Ellerini yıkadı. Sonra bir avuç suyla ağzını çalkaladı ve burnuna su verdi. Ardından yüzünü yıkadı. Kollarını birer kere yıkadı. Sonra da başını ve kulaklarını birer kere mesh etti." (Ravilerden biri olan) Abdülaziz: 'İbn Aclan'dan bu rivayeti işiten birinin, 'Rasulullah (sav) ayaklarını da yıkadı' cümlesini ilave ederek hadisi nakletti' demiştir.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 84, /2093

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدٌ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ أَخْبَرَنِى أَبُو جَعْفَرٍ الْمَدَنِىُّ قَالَ سَمِعْتُ ابْنَ عُثْمَانَ بْنِ حُنَيْفٍ - يَعْنِى عُمَارَةَ - قَالَ حَدَّثَنِى الْقَيْسِىُّ: أَنَّهُ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى سَفَرٍ، فَأُتِىَ بِمَاءٍ، فَقَالَ عَلَى يَدَيْهِ مِنَ الإِنَاءِ، فَغَسَلَهُمَا مَرَّةً، وَغَسَلَ وَجْهَهُ وَذِرَاعَيْهِ مَرَّةً مَرَّةً، وَغَسَلَ رِجْلَيْهِ بِيَمِينِهِ كِلْتَيْهِمَا.

Bize Muhammed b. Beşşar, ona Muhammed (b. Cafer el-Hüzelî), ona Şu'be, ona Ebu Cafer el-Medenî, ona da -Umare - İbn Osman b. Huneyf, Kaysî'nin şöyle anlattığını rivayet etmiştir: Bir keresinde Rasulullah'la (sav) birlikteydim. Kendisine (abdest alması için) su getirildi. (Abdest alırken önce) Ellerine kaptan su döktü ve bir kere yıkadı. Ardından bir defa yüzünü, birer defa da kollarını yıkadı. Sonra da her iki ayağını sağ eliyle yıkadı.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 91, /2094

أَخْبَرَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا يَعْلَى حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ مُوسَى بْنِ أَبِى عَائِشَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: جَاءَ أَعْرَابِىٌّ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم يَسْأَلُهُ عَنِ الْوُضُوءِ. فَأَرَاهُ الْوُضُوءَ ثَلاَثًا ثَلاَثًا ثُمَّ قَالَ: "هَكَذَا الْوُضُوءُ. فَمَنْ زَادَ عَلَى هَذَا، فَقَدْ أَسَاءَ وَتَعَدَّى وَظَلَمَ."

Bize Mahmud b. Gaylân, ona Ya'lâ (b. Ubeyd et-Tenâfisî), ona Süfyan (es-Sevrî), ona Musa b. Ebu Aişe, ona Amr b. Şuayb, ona da babası (Şuayb b. Muhammed), dedesinin (Muhammed b. Amr es-Sehmî) şöyle dediğini rivayet etmiştir: Bir bedevi Rasulullah'ın (sav) yanına geldi ve ona abdestin nasıl alınacağını sordu. Rasulullah (sav) (abdest azalarını) üçer kere yıkayarak ona abdest almayı gösterdi ve: "Abdest işte böyle alınır. Kim bundan daha fazlasını yaparsa kötü bir iş yapmış, aşırıya kaçmış ve zulmetmiş olur." buyurdu.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 105, /2095

أَخْبَرَنَا أَبُو عَاصِمٍ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ الثَّوْرِىُّ حَدَّثَنَا زَيْدُ بْنُ أَسْلَمَ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ : أَلاَ أُنَبِّئُكُمْ أَوْ أَلاَ أُخْبِرُكُمْ بِوُضُوءِ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم-؟ فَتَوَضَّأَ مَرَّةً مَرَّةً ، أَوْ قَالَ : مَرَّةً مَرَّةً.

Bize Ebu Âsım, ona Sufyân es-Sevrî, ona Zeyd b. Eslem, ona da Atâ b. Yesâr şöyle rivayet etmiştir: İbn Abbâs “Size Rasulullah'ın (sav) abdest alma şeklini bildireyim mi?-” dedikten sonra, (abdest azalarını) birer defa (yıkayarak) abdest aldı."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 29, 1/545

أَخْبَرَنَا أَبُو الْوَلِيدِ حَدَّثَنِى عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ مُحَمَّدٍ الدَّرَاوَرْدِىُّ حَدَّثَنَا زَيْدُ بْنُ أَسْلَمَ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ : أَنَّ النَّبِىَّ -صلى الله عليه وسلم- تَوَضَّأَ مَرَّةً مَرَّةً ، وَجَمَعَ بَيْنَ الْمَضْمَضَةِ وَالاِسْتِنْشَاقِ.

Bize Ebu Velîd, ona Abdulaziz b. Muhammed ed-Derâverdi, ona Zeyd b. Eslem, ona Ata' b. Yesâr, ona da (Abdullah) b. Abbâs (ra) şöyle rivayet etmiştir: "Peygamber (sav) abdest azasını birer defa yıkayarak abdest aldı ve mazmaza (ağza su verme) ile istinşakı (buruna su vermeyi) birleştirdi. (Yani bir avuç su ile ağzına su verdi ve burnuna su çekti.)"

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 29, 1/546

أَخْبَرَنَا أَبُو الْوَلِيدِ الطَّيَالِسِىُّ حَدَّثَنَا زَائِدَةُ حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ عَلْقَمَةَ الْهَمْدَانِىُّ حَدَّثَنِى عَبْدُ خَيْرٍ قَالَ : دَخَلَ عَلِىٌّ الرَّحَبَةَ بَعْدَ مَا صَلَّى الْفَجْرَ - قَالَ - فَجَلَسَ فِى الرَّحَبَةِ ثُمَّ قَالَ لِغُلاَمٍ لَهُ : ائْتِنِى بِطَهُورٍ قَالَ : فَأَتَاهُ الْغُلاَمُ بِإِنَاءٍ فِيهِ مَاءٌ وَطَسْتٍ - قَالَ عَبْدُ خَيْرٍ - وَنَحْنُ جُلُوسٌ نَنْظُرُ إِلَيْهِ ، فَأَدْخَلَ يَدَهُ الْيُمْنَى فَمَلأَ فَمَهُ فَمَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ ، وَنَثَرَ بِيَدِهِ الْيُسْرَى ، فَعَلَ هَذَا ثَلاَثَ مَرَّاتٍ ، ثُمَّ قَالَ : مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى طُهُورِ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- فَهَذَا طُهُورُهُ.

Bize Ebu Velîd et-Tayâlisî, ona Zâide (b. Kudame), ona Hâlid b. Alkame el-Hemdâni, ona da Abdu Hayr şöyle demiştir: Hz. Ali (ra) sabah namazını kıldıktan sonra, (caminin) avlusuna girdi ve avluda oturdu. Sonra bir hizmetçisine; “bana abdest suyu getir” dedi. (Abdu Hayr) der ki: Bunun üzerine hizmetçi, içinde su bulunan bir kapla bir leğen getirdi. Abdu Hayr sözüne şöyle devam etti: Biz de oturmuş, ona bakıyorduk. Daha sonra Hz. Ali sağ elini kaba sokup (su aldı) ve ağzını doldurdu. Aldığı suyla ağzını çalkaladı. ve burnuna su çekti ve sol eliyle burnunu temizledi. Bunları üç defa yaptı. (Bu şekilde üçer defa abdest organlarını yıkayıp ve başını mesh ettikten) sonra şöyle dedi: Rasulullah’ın (sav) abdest (alışını) görmek kimi sevindirirse işte bu o’nun (sav) abdestidir.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 31, 1/549

أَخْبَرَنَا مَالِكُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا إِسْرَائِيلُ عَنْ عَامِرِ بْنِ شَقِيقٍ عَنْ شَقِيقِ بْنِ سَلَمَةَ قَالَ : رَأَيْتُ عُثْمَانَ تَوَضَّأَ فَخَلَّلَ لِحْيَتَهُ وَقَالَ : هَكَذَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- تَوَضَّأَ.

Bize Mâlik b. İsmail, ona İsrail, ona Amir b. Şakîk, ona da Şakîk b. Seleme şöyle rivayet etmiştir: "Ben Osman'ı (ra) abdest alırken gördüm. O, (abdest esnasında) sakalını hilalledi. Ve (abdestin sonunda) 'Rasulullah'ı (sav) bu şekilde abdest alırken görmüştüm' dedi."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Tahâret 33, 1/550

2759 - حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ حَمَّادٍ، وَهُدْبَةُ بْنُ خَالِدٍ، وَاللَّفْظُ لِلْحَسَنِ، قَالَا: حَدَّثَنَا حَزْمُ بْنُ مِهْرَانَ الْقُطَعِيُّ، عَنِ الْحَسَنِ، عَنْ أَنَسِ، قَالَ: خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ذَاتَ يَوْمٍ لِبَعْضِ مَخَارِجِهِ وَمَعَهُ نَاسٌ مِنْ أَصْحَابِهِ، فَانْطَلَقُوا يَسِيرُونَ وَحَضَرَتِ الصَّلَاةُ، فَنَزَلَ الْقَوْمُ فَلَمْ يَجِدُوا مَاءً يَتَوَضَّئُونَ بِهِ، فَقَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، مَا نَجِدُ مَا نَتَوَضَّأُ بِهِ، وَرَأَى فِي وُجُوهِ أَصْحَابِهِ الْكَرَاهِيَةَ [ص:148]، فَانْطَلَقَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ فَجَاءَ بِقَدَحٍ مِنْ مَاءٍ يَسِيرُ، فَأَخَذَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَتَوَضَّأَ مِنْهُ، ثُمَّ أَمَرَّ أَصَابِعَهُ الْأَرْبَعَ عَلَى الْقَدَحِ، ثُمَّ قَالَ لِلْقَوْمِ: «هَلُمُّوا» قَالَ: فَجَاءَ الْقَوْمُ فَتَوَضَّئُوا حَتَّى أَبْلَغُوا فِيمَا يُرِيدُونَ مِنَ الْوُضُوءِ، فَقِيلَ: كَمْ بَلَغَ الْقَوْمُ؟ قَالَ: سَبْعِينَ رَجُلًا، أَوْ نَحْوَ ذَلِكَ وَاللَّفْظُ لَلْعَسْكَرِيِّ

• Ebû Ya'lâ el-Mevsılî Müsned-i Ebû Ya'la Enes b. Malik 2759, 5/147