حَدَّثَنَا حُمَيْدُ بْنُ مَسْعَدَةَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ حَبِيبٍ (ح) وَحَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ قُبَيْسٍ - مِنْ أَهْلِ جَبَلَةَ - حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ جَمِيعًا عَنْ ثَوْرِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ خَالِدِ بْنِ مَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُسْرٍ السُّلَمِىِّ عَنْ أُخْتِهِ - وَقَالَ يَزِيدُ الصَّمَّاءِ - أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "لاَ تَصُومُوا يَوْمَ السَّبْتِ إِلاَّ فِيمَا افْتُرِضَ عَلَيْكُمْ، وَإِنْ لَمْ يَجِدْ أَحَدُكُمْ إِلاَّ لِحَاءَ عِنَبَةٍ أَوْ عُودَ شَجَرَةٍ فَلْيَمْضُغْهُ." قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَهَذَا حَدِيثٌ مَنْسُوخٌ.

Bize Humeyd b. Mes'ade, ona Süfyan b. Habطb; (T) Bize Cebele ehlinden Yezid b. Kubeys, ona Velid; onlara Sevr b. Yezid, ona Halid b. Ma'dân, ona Abdullah b. Büsr es-Sülemî, ona da kız kardeşi, -ravi Yezid, kardeşinin isminin Sammâ olduğunu söylemiştir- Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Farz oruçlarınız dışında cumartesi günü oruç tutmayın! Sizden biri bir üzüm kabuğu veya bir ağaç dalı bulsa dahi onu (dişleri ile) kemirsin." Ebû Davud, bu hadisin mensuh olduğunu söylemiştir.

Açıklama: "Sizden biri bir üzüm kabuğu veya bir ağaç dalı bulsa dahi onu (dişleri ile) kemirsin" ifadesi, cumartesi günü oruç tutmayıp yemek yesin anlamındadır.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 51, /562

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ وَأَحْمَدُ بْنُ عَبْدَةَ الضَّبِّىُّ قَالاَ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ غَيْلاَنَ بْنِ جَرِيرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَعْبَدٍ عَنْ أَبِى قَتَادَةَ قَالَ: "قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَيْفَ بِمَنْ صَامَ الدَّهْرَ؟ قَالَ 'لاَ صَامَ وَلاَ أَفْطَرَ' أَوْ 'لَمْ يَصُمْ وَلَمْ يُفْطِرْ'." وَفِى الْبَابِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو وَعَبْدِ اللَّهِ بْنِ الشِّخِّيرِ وَعِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ وَأَبِى مُوسَى. قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ أَبِى قَتَادَةَ حَدِيثٌ حَسَنٌ . وَقَدْ كَرِهَ قَوْمٌ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ صِيَامَ الدَّهْرِ وَأَجَازَهُ قَوْمٌ آخَرُونَ وَقَالُوا إِنَّمَا يَكُونُ صِيَامُ الدَّهْرِ إِذَا لَمْ يُفْطِرْ يَوْمَ الْفِطْرِ وَيَوْمَ الأَضْحَى وَأَيَّامِ التَّشْرِيقِ فَمَنْ أَفْطَرَ هَذِهِ الأَيَّامَ فَقَدْ خَرَجَ مِنْ حَدِّ الْكَرَاهِيَةِ وَلاَ يَكُونُ قَدْ صَامَ الدَّهْرَ كُلَّهُ . هَكَذَا رُوِىَ عَنْ مَالِكِ بْنِ أَنَسٍ وَهُوَ قَوْلُ الشَّافِعِىِّ . وَقَالَ أَحْمَدُ وَإِسْحَاقُ نَحْوًا مِنْ هَذَا وَقَالاَ لاَ يَجِبُ أَنْ يُفْطِرَ أَيَّامًا غَيْرَ هَذِهِ الْخَمْسَةِ الأَيَّامِ الَّتِى نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْهَا يَوْمِ الْفِطْرِ وَيَوْمِ الأَضْحَى وَأَيَّامَ التَّشْرِيقِ .

Bize Kuteybe ve Ahmed b. Abde ed-Dabbî, onlara Hammâd b. Zeyd, ona Ğaylân b. Cerîr, ona Abdullah b. Ma'bed, ona da Ebu Katâde (ra) şöyle rivayet etmiştir: "Hz. Peygamber'e (sav), 'Ey Allah'ın Rasülü! Günlerinin tamamını oruçlu geçiren kimsenin durumu nasıldır?' diye sorulduğunda, Nebî (sav) 'O ne oruç tutmuş ne de iftar etmiş sayılır" veya 'Oruç da tutmamış iftar da etmemiştir' buyurdu." Bu konuda Abdullah b. Amr, Abdullah b. Şıhhîr, İmrân b. Husayn ve Ebu Musa'dan da hadis nakledilmiştir. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Ebu Katâde hadisi, hasen bir hadistir. İlim ehlinden bazıları senenin tamamını oruçlu geçirmeyi kerih görmüş, bir kısım ise caiz kabul edip şöyle demişlerdir: 'Hadiste zikredilen sene boyu oruç tutmanın oruç sayılmayacağı hükmü, kişinin ramazan ve kurban bayramları ile teşrîk günlerinde de oruç tutması durumu için geçerlidir. Bu günlerde oruç tutmayan kimse, söz konusu mekruhluk dairesinden çıkmış olup, senenin tamamını oruçlu geçiren kimse gibi olmaz.' Mâlik b. Enes'ten de böyle bir görüş nakledilmiş olup, bu aynı zamanda Şâfiî'nin de görüşüdür. Ahmed (b. Hanbel) ve İshâk (b. Râhûye) de buna benzer hüküm vermiş ve şöyle demişlerdir: 'Ramazan ve kurban bayramı ile teşrik günleri olmak üzere Rasulullah'ın (sav) yasakladığı beş gün dışında (kişinin) orucunu bozması şart değildir.'

Açıklama: Hadiste 'O ne oruç tutmuş ne de iftar etmiş sayılır' ifadesini, 'tuttuğu oruçların da yapmış olduğu iftarların da sevabını elde edememiştir' şeklinde anlamak mümkündür.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Savm 56, 3/138

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا عِيسَى بْنُ يُونُسَ عَنْ ثَوْرِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ خَالِدِ بْنِ مَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُسْرٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "لاَ تَصُومُوا يَوْمَ السَّبْتِ إِلاَّ فِيمَا افْتُرِضَ عَلَيْكُمْ، فَإِنْ لَمْ يَجِدْ أَحَدُكُمْ إِلاَّ عُودَ عِنَبٍ أَوْ لِحَاءَ شَجَرَةٍ فَلْيَمُصَّهُ." حَدَّثَنَا حُمَيْدُ بْنُ مَسْعَدَةَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ حَبِيبٍ عَنْ ثَوْرِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ خَالِدِ بْنِ مَعْدَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُسْرٍ عَنْ أُخْتِهِ قَالَتْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَذَكَرَ نَحْوَهُ.

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona İsa b. Yunus, ona Sevr b. Yezid, ona Halid b. Ma'dân, ona da Abdullah b. Büsr (ra), Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Üzerinize farz olan oruç hariç cumartesi günü oruç tutmayınız. Eğer her hangi biriniz (o gün) bir üzüm çubuğu veya bir ağaç kabuğundan başka (yiyecek veya içecek) bir şey bulamazsa, onu emsin (orucunu bozsun)." Bize Humeyd b. Mesade, ona Süfyan b. Habib, ona Sevr b. Yezid, ona Halid b. Ma'dân, ona Abdullah b. Büsr, ona da kız kardeşi (es-Sammâ’) (r.anhâ) Rasulullah'tan (sav) bu hadisin benzerini rivayet etmiştir.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi's-sıyâm 38, /276

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِىٍّ حَدَّثَنَا وَهْبٌ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عُلَىٍّ؛ (ح) وَحَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ مُوسَى بْنِ عُلَىٍّ - وَالإِخْبَارُ فِى حَدِيثِ وَهْبٍ - قَالَ سَمِعْتُ أَبِى أَنَّهُ سَمِعَ عُقْبَةَ بْنَ عَامِرٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "يَوْمُ عَرَفَةَ وَيَوْمُ النَّحْرِ وَأَيَّامُ التَّشْرِيقِ عِيدُنَا أَهْلَ الإِسْلاَمِ وَهِىَ أَيَّامُ أَكْلٍ وَشُرْبٍ."

Bize Hasan b. Ali, ona Vehb, ona Musa b. Ali; (T) Bize Osman b. Ebu Şeybe, ona Veki, ona Musa b. Ali, ona babası (Ali b. Rabah), ona da Ukbe b. Âmir, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Arefe, kurban bayramı ve teşrîk günleri, ehl- İslâm olarak bizim bayramımızdır. O günler, yeme ve içme günüdür."

Açıklama: "O günler, yeme ve içme günüdür" demek, o günlerde oruç tutulmaz anlamındadır.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 49, /562

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِى بَكْرٍ الْمُقَدَّمِىُّ حَدَّثَنَا فُضَيْلُ بْنُ سُلَيْمَانَ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عُقْبَةَ حَدَّثَنَا حَكِيمُ بْنُ أَبِى حُرَّةَ الأَسْلَمِىُّ أَنَّهُ سَمِعَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عُمَرَ - رضى الله عنهما - سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ نَذَرَ أَنْ لاَ يَأْتِىَ عَلَيْهِ يَوْمٌ إِلاَّ صَامَ ، فَوَافَقَ يَوْمَ أَضْحًى أَوْ فِطْرٍ . فَقَالَ لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِى رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ ، لَمْ يَكُنْ يَصُومُ يَوْمَ الأَضْحَى وَالْفِطْرِ ، وَلاَ يَرَى صِيَامَهُمَا .

Bize Muhammed b. Ebu Bekir el-Mukaddemî, ona Fudayl b. Süleyman, ona Musa b. Ukbe, ona da Hakim b. Ebu Hurre el-Eslemî şöyle rivayet etmiştir: Hakim, Abdullah b. Ömer'e (r.anhuma) her gün oruç tutacağı yönünde adakta bulunan ve adadığı bu oruç, Kurban ya da Ramazan bayramına denk gelen birinin ne yapması gerektiği sorulmuş, Abdullah b. Ömer bu soruya “Şüphesiz ki Allah'ın Rasulü'nde sizin için güzel bir örnek vardır. Ne ki o Kurban veya Ramazan bayramlarında oruç tutmamıştır” şeklinde cevap vermiş ve bu iki bayramda oruç tutmayı doğru bulmamıştır.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Eymân ve'n-Nuzûr 32, 2/612

أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا أَبُو خَالِدٍ الأَحْمَرُ عَنْ عَمْرِو بْنِ قَيْسٍ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنْ صِلَةَ قَالَ : " كُنَّا عِنْدَ عَمَّارِ بْنِ يَاسِرٍ فَأُتِىَ بِشَاةٍ مَصْلِيَّةٍ فَقَالَ : كُلُوا. فَتَنَحَّى بَعْضُ الْقَوْمِ فَقَالَ : إِنِّى صَائِمٌ. فَقَالَ عَمَّارٌ : مَنْ صَامَ الْيَوْمَ الَّذِى يَشُكُّ فِيهِ فَقَدْ عَصَى أَبَا الْقَاسِمِ -صلى الله عليه وسلم-."

Bize Abdullah b. Said, ona Ebu Hâlid el-Ahmer, ona Amr b. Kays, ona Ebu İshak, ona da Sıla şöyle rivayet etmiştir: "Ammar b. Yasir'in yanında idik de kızartılmış bir koyun getirildi. (Ammar), ''(haydi) yiyin!'' dedi. Topluluktan biri kenara çekilip 'ben oruçluyum' dedi. Ammar da 'şüphe edilen günde oruç tutan Ebu Kâsım'a (sav) isyan etmiştir' dedi."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Savm 1, 2/1047

أَخْبَرَنَا أَبُو النُّعْمَانِ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ عَنْ نَافِعِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنْ بِشْرِ بْنِ سُحَيْمٍ "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَمَرَهُ أَوْ أَمَرَ رَجُلاً يُنَادِى أَيَّامَ التَّشْرِيقِ 'أَنَّهُ لاَ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلاَّ مُؤْمِنٌ، وَهِىَ أَيَّامُ أَكْلٍ وَشُرْبٍ."

Bize Ebu Numan, ona Hammâd b. Zeyd, ona Amr b. Dînâr, ona Nâfi b. Cübeyr, ona da Bişr b. Sühaym şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) kendisinden ya da adamın birinden teşrik günlerinde şu çağrıda bulunmasını istemiştir: 'Cennete sadece mümin kimse girecektir. Bu günler yeme ve içme günleridir."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Savm 48, 2/1106

أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ صَالِحٍ حَدَّثَنِى اللَّيْثُ حَدَّثَنِى يَزِيدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِى مُرَّةَ مَوْلَى عَقِيلٍ: "أَنَّهُ دَخَلَ هُوَ وَعَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَمْرٍو عَلَى عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ وَذَلِكَ الْغَدَ أَوْ بَعْدَ الْغَدِ مِنْ يَوْمِ الأَضْحَى، فَقَرَّبَ إِلَيْهِمْ عَمْرٌو طَعَاماً فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ 'إِنِّى صَائِمٌ.' فَقَالَ عَمْرٌو 'أَفْطِرْ، فَإِنَّ هَذِهِ الأَيَّامَ الَّتِى كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَأْمُرُنَا بِفِطْرِهَا وَيَنْهَانَا عَنْ صِيَامِهَا.' فَأَفْطَرَ عَبْدُ اللَّهِ فَأَكَلَ وَأَكَلْتُ مَعَهُ.

Bize Abdullah b. Salih, ona Leys, ona Yezid b. Abdullah, ona da Akîl'in mevlâsı olan Ebu Mürre şöyle rivayet etmiştir: "Kurban bayramının ikinci ya da üçüncü günü Ebu Mürre ve ve Abdullah b. Amr, Amr b. Âs'ın yanına girmişler. Amr onlara yemek sunmuş, ancak Abdullah 'Ben oruçluyum' demiş. Amr da 'Orucunu boz. Çünkü bu günler, Rasulullah'ın (sav) bizlere iftar etmeyi emrettiği ve oruç tutmayı yasakladığı günlerdir' demiş. (Ebu Mürre dedi ki) Bunun üzerine Abdullah orucunu bozup yemeğini yedi ben de onunla beraber yemek yedim.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Savm 48, 2/1107

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ وَزُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ - وَهَذَا حَدِيثُهُ - قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ أَبِى عُبَيْدٍ قَالَ: شَهِدْتُ الْعِيدَ مَعَ عُمَرَ فَبَدَأَ بِالصَّلاَةِ قَبْلَ الْخُطْبَةِ ثُمَّ قَالَ: "إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْ صِيَامِ هَذَيْنِ الْيَوْمَيْنِ، أَمَّا يَوْمُ الأَضْحَى فَتَأْكُلُونَ مِنْ لَحْمِ نُسُكِكُمْ وَأَمَّا يَوْمُ الْفِطْرِ فَفِطْرُكُمْ مِنْ صِيَامِكُمْ."

Bize Kuteybe b. Said ve Züheyr b. Harb, -hadisin lafzı Züheyr'e aittir- onlara Süfyan, ona Zührî, ona da Ebu Ubeyd şöyle rivayet etmiştir: Ömer'in (ra) kıldırdığı bayram namazında hazır bulundum. Namazı hutbeden önce kıldırdı, ardından da şöyle dedi: "Rasulullah (sav), şu iki günün orucunu yasaklamıştır. Kurban bayramı gününde yasak olmasının sebebi, kurbanlarınızın etlerinden yemeniz içindir. Ramazan Bayramı günü ise, oruçlarınızı tamamlayıp iftar etmeniz içindir."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 48, /561

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ وَحَفْصُ بْنُ غِيَاثٍ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ: "نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ صَوْمِ يَوْمِ الْجُمُعَةِ إِلاَّ بِيَوْمٍ قَبْلَهُ أَوْ يَوْمٍ بَعْدَهُ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Ebu Muaviye ve Hafs b. Ğıyâs, onlara A'meş (Süleyman b. Mihran), ona Ebu Salih, ona da Ebu Hüreyre (ra) şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), bir önceki veya sonraki günü de oruçlu geçirmedikçe, (sadece) cuma günü oruç tutmayı yasaklamıştır."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi's-sıyâm 37, /276