حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَن أَبِيهِ وَعَلِيِّ بْنِ صَالِحٍ عَن أَشْعَثَ بْنِ سُلَيْمٍ عَن مُعَاوِيَةَ بْنِ سُوَيْدِ بْنِ مُقَرِّنٍ قَالَ أَبِي وَعَبْدُ الرَّحْمَنِ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَن أَشْعَثَ بْنِ سُلَيْمٍ قَالَ سَمِعْتُ مُعَاوِيَةَ بْنَ سُوَيْدٍ عَن الْبَرَاءِ قَالَ أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِسَبْعٍ وَنَهَانَا عَنْ سَبْعٍ أَمَرَنَا بِعِيَادَةِ الْمَرِيضِ وَاتِّبَاعِ الْجَنَائِزِ وَتَشْمِيتِ الْعَاطِسِ وَرَدِّ السَّلَامِ وَإِجَابَةِ الدَّاعِي وَنَصْرِ الْمَظْلُومِ وَإِبْرَارِ الْمُقْسِمِ وَنَهَانَا عَنْ آنِيَةِ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالتَّخَتُّمِ بِالذَّهَبِ وَلُبْسِ الْحَرِيرِ وَالدِّيبَاجِ وَالْقَسِّيِّ وَالْمَيَاثِرِ الْحُمْرِ وَالْإِسْتَبْرَقِ وَلَمْ يَذْكُرْ عَبْدُ الرَّحْمَنِ آنِيَةَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ

Bize Veki‘, ona babası ve Ali b. Salih, ona Eş'as b. Süleym, ona Muaviye b. Süveyd b. Mukarrin rivayet etti. Muaviye şöyle dedi: Babam dedi ki: Abdurrahman şöyle dedi: Bize Şu'be, ona Eş'as b. Süleym, ona da Muaviye b. Süveyd, Bera b. Âzib'in (r.a.) şöyle dediğini rivayet etti: "Rasûlullah (s.a.v.) bize yedi şeyi emretti, yedi şeyi de yasakladı. Bize hasta ziyaretini, cenazelere katılmayı, aksırana يرحمك الله (Allah sana merhamet buyursun) demeyi, selamı almayı, davete icabet etmeyi, mazluma yardım etmeyi ve yapılan yemini kabul etmeyi emretti. Bize altın ve gümüş kapları, altın yüzük edinmeyi, ipek (elbise) giymeyi, ibrişimli ipek elbiseyi, (Mısır-Şam tarafında yapılan bir tür olan) ipek şeritli pamuk elbiseyi ve (hayvanların üzerine örtülen) kırmızı ipekten çulu ve kalın ipekten üretilen altın işlemeli elbiseyi yasakladı.” Abdurrahman "altın ve gümüş kapları" ifadesini zikretmedi.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Bera b. Âzib 18852, 6/352

حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَن أَبِيهِ وَعَلِيِّ بْنِ صَالِحٍ عَن أَشْعَثَ بْنِ سُلَيْمٍ عَن مُعَاوِيَةَ بْنِ سُوَيْدِ بْنِ مُقَرِّنٍ قَالَ أَبِي وَعَبْدُ الرَّحْمَنِ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَن أَشْعَثَ بْنِ سُلَيْمٍ قَالَ سَمِعْتُ مُعَاوِيَةَ بْنَ سُوَيْدٍ عَن الْبَرَاءِ قَالَ أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِسَبْعٍ وَنَهَانَا عَنْ سَبْعٍ أَمَرَنَا بِعِيَادَةِ الْمَرِيضِ وَاتِّبَاعِ الْجَنَائِزِ وَتَشْمِيتِ الْعَاطِسِ وَرَدِّ السَّلَامِ وَإِجَابَةِ الدَّاعِي وَنَصْرِ الْمَظْلُومِ وَإِبْرَارِ الْمُقْسِمِ وَنَهَانَا عَنْ آنِيَةِ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالتَّخَتُّمِ بِالذَّهَبِ وَلُبْسِ الْحَرِيرِ وَالدِّيبَاجِ وَالْقَسِّيِّ وَالْمَيَاثِرِ الْحُمْرِ وَالْإِسْتَبْرَقِ وَلَمْ يَذْكُرْ عَبْدُ الرَّحْمَنِ آنِيَةَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ

Bize Veki‘, ona babası ve Ali b. Salih, ona Eş'as b. Süleym, ona Muaviye b. Süveyd b. Mukarrin rivayet etti. Muaviye şöyle dedi: Babam dedi ki: Abdurrahman şöyle dedi: Bize Şu'be, ona Eş'as b. Süleym, ona da Muaviye b. Süveyd, Bera b. Âzib'in (r.a.) şöyle dediğini rivayet etti: "Rasûlullah (s.a.v.) bize yedi şeyi emretti, yedi şeyi de yasakladı. Bize hasta ziyaretini, cenazelere katılmayı, aksırana يرحمك الله (Allah sana merhamet buyursun) demeyi, selamı almayı, davete icabet etmeyi, mazluma yardım etmeyi ve yapılan yemini kabul etmeyi emretti. Bize altın ve gümüş kapları, altın yüzük edinmeyi, ipek (elbise) giymeyi, ibrişimli ipek elbiseyi, (Mısır-Şam tarafında yapılan bir tür olan) ipek şeritli pamuk elbiseyi ve (hayvanların üzerine örtülen) kırmızı ipekten çulu ve kalın ipekten üretilen altın işlemeli elbiseyi yasakladı.” Abdurrahman "altın ve gümüş kapları" ifadesini zikretmedi.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Bera b. Âzib 18852, 6/352

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ عِيسَى وَيَحْيَى بْنُ إِسْحَاقَ قَالَا حَدَّثَنَا ابْنُ لَهِيعَةَ عَنْ أَبِي الْأَسْوَدِ قَالَ سَمِعْتُ عُبَيْدَ بْنَ أُمِّ كِلَابٍ يُحَدِّثُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ يَحْيَى بْنُ إِسْحَاقَ قَالَ سَمِعْتُ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ جَعْفَرٍ قَالَ أَحَدُهُمَا ذِي الْجَنَاحَيْنِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا عَطَسَ حَمِدَ اللَّهَ فَيُقَالُ لَهُ يَرْحَمُكَ اللَّهُ فَيَقُولُ يَهْدِيكُمُ اللَّهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ

Açıklama: Hadis hasendir, bu isnad zayıftır.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Cafer b. Ebu Talib 1748, 1/545

فأخبرناه محمد بن علي بن دحيم الشيباني بالكوفة ثنا أحمد بن حازم بن أبي غرزة ثنا أبو نعيم و قبيصة قالا : ثنا سفيان ثنا حكيم بن الديلم ثنا أبو بردة ثنا أبو موسى رضي الله عنه قال : كان اليهود يتعاطسون عند النبي صلى الله عليه و سلم يرجون أن يقول لهم : يرحمكم الله و كان يقول لهم يهديكم الله و يصلح بالكم هذا حديث متصل الإسناد و هذا الخبر ليس بخلاف الأخبار المأثورة الصحيحة المتفق عليها في الجامعين الصحيحين للإمامين محمد بن إسماعيل و مسلم بن الحجاج لأن من السنن الصحيحة أن يقول المسلم لأخيه العاطس : يرحمك الله فيجيبه بأن يقول : يهديكم الله و يصلح بالكم يدل ما أمر النبي صلى الله عليه و سلم أن يقال للمسلم إذا عطس يهديكم الله ويصلح بالكم بدل ما أمر أن يقال للمسلم إذا عطس يرحمكم الله فالمحتج بذلك ليس بمتميز بين العاطس و المشمت وقد دعا النبي صلى الله عليه و سلم لنفسه و للمسلمين بالهداية في أخبار كثيرة يطول شرحها في هذا الموضع وقد أمر النبي صلى الله عليه و سلم خليله و صفيه و ختنه علي بن أبي طالب رضي الله عنه أن يسأل الله الهداية

Açıklama: Hz. Peygamber'in duasını almak için Yahudilerin yanında aksırarak "elhamdülillah" (Allah'a hamd olsun) dedikleri;Hz. Peygamber'in teşmit olarak cevaben: "Yehdikumullah ve yuslih balekum" (Allah size hidayet etsin (İslam'ın getirdiği itikad esaslarına inanarak imana ulaştırsın) ve düşünce, kalbinzi(hayata bakış açınızı ve davranışlarınızı) ıslah eylesin)" dediği analaşılır. Bu ifadenin teşmit duası olarak sadece gayrı müslimlere kullanılabileceği anlamı çıkmaktadır. Çünkü rivayetlere bakıldığında inananların teşmit için önerilen dua:"yerhamukellah" (Allah sana rahmet etsin) şeklindedir. Hz. Peygamber'in teşmitte Yahudiler kasıtlı olarak rahmet dilemediği; bunun yerine hidayet- iman ve fikrlerinin-bakış açılarının ıslahını dilediği anlaşılmaktadır. 1. Hz. Peygamber (sav), aksıran ve hamd eden müslümana bunu duyanların: "Allah sana rahmet etsin" demelerini emretmektedir. 2. Bu rivayet aksıran ve ona rahmet dileyenlerin inançları arasında farklık bir dua edilmesine delildir. 3. Ancak Hz. Peygamber (sav)teşmit edenlere ashabının Allah'tan hidayet ve hallerinin ıslahına dua etmeleri konusunda tavsiyeleri vardır.

• Hâkim en-Nîsâbûrî el-Müstedrek Edeb 7891, 9/403

9981 - أَخْبَرَنَا الْفَضْلُ بْنُ سَهْلٍ الْأَعْرَجُ قَالَ: حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللهِ الرَّقَاشِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ سُلَيْمَانَ، عَنْ عَطَاءِ بْنِ السَّائِبِ، عَنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: " إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَيُقَالُ لَهُ: يَرْحَمُكُمُ اللهُ، وَإِذَا قِيلَ لَهُ يَرْحَمُكُمُ اللهُ فَلْيَقُلْ: يَغْفِرُ اللهُ لَكُمْ " قَالَ أَبُو عَبْدِ الرَّحْمَنِ: وَهَذَا حَدِيثٌ مُنْكَرٌ، وَلَا أَرَى جَعْفَرَ بْنَ سُلَيْمَانَ إِلَّا سَمِعَهُ مِنْ عَطَاءِ بْنِ السَّائِبِ بَعْدَ الِاخْتِلَاطِ، وَدَخَلَ عَطَاءُ بْنُ السَّائِبِ الْبَصْرَةَ مَرَّتَيْنِ، فَمَنْ سَمِعَ مِنْهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ فَحَدِيثُهُ صَحِيحٌ، وَمَنْ سَمِعَ مِنْهُ آخِرَ مَرَّةٍ فَفِي حَدِيثِهِ شَيْءٌ، وَحَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ حَدِيثُهُ عَنْهُ صَحِيحٌ

• Nesâî Sünen-i Kübra Amelü'l-yevmi ve'l-leyleti 9981, 9/94

9984 - أَخْبَرَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلَانَ قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو أَحْمَدَ قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ مَنْصُورٍ، عَنْ هِلَالِ بْنِ يَسَافٍ، عَنْ سَالِمِ بْنِ عُبَيْدٍ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: " إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ، وَلْيَقُلْ لَهُ مَنْ يَرُدُّ عَلَيْهِ: يَرْحَمُكَ اللهُ، وَلْيَقُلْ: يَغْفِرُ اللهُ لِي وَلَكُمْ "

• Nesâî Sünen-i Kübra Amelü'l-yevmi ve'l-leyleti 9984, 9/95

9989 - أَخْبَرَنَا الرَّبِيعُ بْنُ سُلَيْمَانَ قَالَ: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ حَسَّانَ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ وَهُوَ الْمَاجِشُونُ، عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ دِينَارٍ، عَنْ أَبِي صَالِحٍ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: " إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ، وَلْيَقُلْ لَهُ أَخُوهُ، أَوْ صَاحِبُهُ: يَرْحَمُكَ اللهُ، وَلْيَقُلْ: يَهْدِيكُمُ اللهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ "

• Nesâî Sünen-i Kübra Amelü'l-yevmi ve'l-leyleti 9989, 9/96

4701 - أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى، وَمُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، عَنْ مُحَمَّدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنِ الْأَشْعَثِ بْنِ سُلَيْمٍ، ثِقَةٌ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ سُوَيْدِ بْنِ مُقَرِّنٍ، عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ، قَالَ: أَمَرَنَا رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِسَبْعٍ: «أَمَرَنَا بِاتِّبَاعِ الْجَنَائِزِ، وَعِيَادَةِ الْمَرِيضِ، وَتَشْمِيتِ الْعَاطِسِ، وَإِجَابَةِ الدَّاعِي، وَنَصْرِ الْمَظْلُومِ، وَإِبْرَارِ الْقَسَمِ وَرَدِّ السَّلَامِ»

• Nesâî Sünen-i Kübra El- Eymân ve'n- nüzûr 4701, 4/438

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي ذِئْبٍ عَنْ الْمَقْبُرِيِّ وَحَجَّاجٌ قَالَ أَخْبَرَنَا ابْنُ أَبِي ذِئْبٍ حَدَّثَنِي سَعِيدُ بْنُ أَبِي سَعِيدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ يُحِبُّ الْعُطَاسَ وَيَكْرَهُ التَّثَاؤُبَ فَمَنْ عَطَسَ فَحَمِدَ اللَّهَ فَحَقٌّ عَلَى مَنْ سَمِعَهُ أَنْ يَقُولَ يَرْحَمُكَ اللَّهُ وَإِذَا تَثَاءَبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَرُدَّهُ مَا اسْتَطَاعَ وَلَا يَقُلْ آهْ آهْ فَإِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا فَتَحَ فَاهُ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَضْحَكُ مِنْهُ أَوْ بِهِ قَالَ حَجَّاجٌ فِي حَدِيثِهِ وَأَمَّا التَّثَاؤُبُ فَإِنَّمَا هُوَ مِنْ الشَّيْطَانِ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Hureyre 9526, 3/526

6165 - أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ سُفْيَانَ، حَدَّثَنَا هُدْبَةُ بْنُ خَالِدٍ، حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ، عَنْ ثَابِتٍ، عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَمَّا نَفَخَ فِي آدَمَ، فَبَلَغَ الرُّوحُ رَأْسَهُ عَطَسَ، فَقَالَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ. فَقَالَ لَهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: يَرْحَمُكَ اللَّهُ»

• İbn Hibban Sahih-i İbn Hibban Tarih 6165, 14/37