حَدَّثَنَا هَنَّادُ بْنُ السَّرِىِّ عَنْ أَبِى الأَحْوَصِ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ رِبْعِىٍّ عَنْ طَارِقِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْمُحَارِبِىِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "إِذَا قَامَ الرَّجُلُ إِلَى الصَّلاَةِ - أَوْ إِذَا صَلَّى أَحَدُكُمْ فَلاَ يَبْزُقْ أَمَامَهُ وَلاَ عَنْ يَمِينِهِ وَلَكِنْ عَنْ تِلْقَاءِ يَسَارِهِ إِنْ كَانَ فَارِغًا أَوْ تَحْتَ قَدَمِهِ الْيُسْرَى ثُمَّ لْيَقُلْ بِهِ."

Bize Hennad b. Serî, ona Ebu'l-Ahvas, ona Mansur, ona Rib'î, ona da Tarık b. Abdullah el-Muharibi'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Kişi namaza durduğunda -ya da sizden biri namazdayken- önüne yahut sağ tarafına tükürmesin; boş ise sol tarafına veya sol ayağının altına (doğru) tükürsün. Ardından onu ayağı ile toprağın altına itelesin."

Açıklama: Hadiste zikredilen durum, zemini toprak veya kum olan mescitlerde gerçekleştirilen eğitimin bir parçası olarak görülmelidir. Zira ıslak toprakta namaz kılarken çakıl taşlarıyla yapılan iyileştirme, Hz. Peygamber'in iltifatına mazhar olmuştur. Kum üzerine tükürmek gibi, yeni mekanda alışkanlıkların tekerrürü mümkün görülürken, cami ve mescit gibi mekanların tekemmülü ile, tamamen reddedilen bir olguya dönüşmüştür. Dolayısıyla hadisleri özel şartlarda yapılan bir düzenlemenin ifadesi olarak görmek gerekmektedir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 22, /118

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ حَبِيبِ بْنِ عَرَبِىٍّ حَدَّثَنَا خَالِدٌ - يَعْنِى ابْنَ الْحَارِثِ - عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلاَنَ عَنْ عِيَاضِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُحِبُّ الْعَرَاجِينَ وَلاَ يَزَالُ فِى يَدِهِ مِنْهَا فَدَخَلَ الْمَسْجِدَ فَرَأَى نُخَامَةً فِى قِبْلَةِ الْمَسْجِدِ فَحَكَّهَا ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ مُغْضَبًا فَقَالَ: "أَيَسُرُّ أَحَدَكُمْ أَنْ يُبْصَقَ فِى وَجْهِهِ إِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ فَإِنَّمَا يَسْتَقْبِلُ رَبَّهُ جَلَّ وَعَزَّ وَالْمَلَكُ عَنْ يَمِينِهِ فَلاَ يَتْفُلْ عَنْ يَمِينِهِ وَلاَ فِى قِبْلَتِهِ وَلْيَبْصُقْ عَنْ يَسَارِهِ أَوْ تَحْتَ قَدَمِهِ فَإِنْ عَجِلَ بِهِ أَمْرٌ فَلْيَقُلْ هَكَذَا." [ وَوَصَفَ لَنَا ابْنُ عَجْلاَنَ ذَلِكَ أَنْ يَتْفُلَ فِى ثَوْبِهِ ثُمَّ يَرُدَّ بَعْضَهُ عَلَى بَعْضٍ .]

Bize Yahya b. Habib b. Arabi, ona Halid b. Haris, ona Muhammed b. Aclan, ona İyaz b. Abdullah, ona da Ebu Said el-Hudri'nin rivayet ettiğine göre: Nebi (sav), hurma (salkımının kurumuş) dallarını sever, daima elinde onlardan bulundururdu. (Bir gün yine böyle iken) mescide girdi, mescidin kıble tarafında bir balgam gördü. Onu kazıyarak temizledi. Ardından, kızgın bir ifadeyle insanlara dönüp "sizin yüzünüze tükürülse hoşunuza gider mi? Kıbleye yöneldiğinizde rabbinize yöneliyorsunuz. Melek de sağınızdadır. Binaenaleyh ne sağınıza ne de kıble tarafına tükürün. (Ancak), solunuza ya da ayağınızın altına tükürün. Eğer illa tükürecekseniz şöyle yapın," buyurdu. [Ravi İbn Aclan, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle yapın buyurduğu kısmı (tükürmeye mecbur kalan) kişinin elbisesinin ucuna tükürüp ardından onu iki kat yapıp sarması gerektiği şeklinde açıkladı.]

Açıklama: Mescidin kirletilmesinden rahatsız olan Hz. Peygamber (sav), kıble tarafını Allah'ın yüzü olarak tanımlayıp 'sizin yüzünüze tükürülse hoşunuza gider mi?' ifadesiyle tepkisini göstermiştir. Kıblenin yön olarak Allah'ı yüzü şeklindeki temsili anlatımı, mescidin beytullah olarak görülmesiyle birlikte değerlendirmek gerekmektedir. Dolayısıyla oranın kirletilmesi ağır bir kabahat, saygısızlık ise sınırların zorlanması anlamına gelmektedir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 22, /119

حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ الْجُشَمِىُّ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يَزِيدَ حَدَّثَنَا حَيْوَةُ - يَعْنِى ابْنَ شُرَيْحٍ - قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الأَسْوَدِ - يَعْنِى مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ نَوْفَلٍ - يَقُولُ أَخْبَرَنِى أَبُو عَبْدِ اللَّهِ مَوْلَى شَدَّادٍ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا هُرَيْرَةَ يَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ "مَنْ سَمِعَ رَجُلاً يَنْشُدُ ضَالَّةً فِى الْمَسْجِدِ فَلْيَقُلْ لاَ أَدَّاهَا اللَّهُ إِلَيْكَ فَإِنَّ الْمَسَاجِدَ لَمْ تُبْنَ لِهَذَا."

Bize Ubeydullah b. Ömer el-Cüşemî, ona Abdullah b. Yezid, ona Hayve b. Şurayh, ona Ebu Esved Muhammed b. Abdurrahman b. Nevfel, ona Şeddâd'ın azatlısı Ebu Abdullah, ona da Ebu Hureyre'nin rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Kaybettiği hayvanını (yahut eşyasını) bulmak için mescitte duyuru yapan birini işiten kişi ona, Allah vere de onu bulamasan! desin. Zira mescitler bu maksatla inşa edilmemiştir."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 21, /117

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "الْبُزَاقُ فِى الْمَسْجِدِ خَطِيئَةٌ وَكَفَّارَتُهَا دَفْنُهَا.

Bize Müsedded, ona Ebu Avane, ona Katade, ona da Enes b. Malik'in rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Mescitte (yere) tükürmek bir küçük günahtır. Bu günahın kefareti ise o tükürüğü toprağa gömmektir."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 22, /118

حَدَّثَنَا الْقَعْنَبِىُّ حَدَّثَنَا أَبُو مَوْدُودٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى حَدْرَدٍ الأَسْلَمِىِّ سَمِعْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "مَنْ دَخَلَ هَذَا الْمَسْجِدَ فَبَزَقَ فِيهِ أَوْ تَنَخَّمَ فَلْيَحْفِرْ فَلْيَدْفِنْهُ فَإِنْ لَمْ يَفْعَلْ فَلْيَبْزُقْ فِى ثَوْبِهِ ثُمَّ لْيَخْرُجْ بِهِ."

Bize Ka'neb, ona Ebu Mevdûd, ona Abdurrahman b. Ebu Hadred el-Eslemî, ona da Ebu Hureyre'nin rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Her kim bu mescide girip de tükürür yahut balgam çıkarırsa (toprağı) eşip onu gömsün. Eğer bunu yapmıyorsa elbisesine tükürsün, ardından çıkarıp dışarı atsın."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 22, /118

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ دَاوُدَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ حَدَّثَنَا أَيُّوبُ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ بَيْنَمَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَخْطُبُ يَوْمًا إِذْ رَأَى نُخَامَةً فِى قِبْلَةِ الْمَسْجِدِ فَتَغَيَّظَ عَلَى النَّاسِ ثُمَّ حَكَّهَا قَالَ وَأَحْسِبُهُ قَالَ فَدَعَا بِزَعْفَرَانٍ فَلَطَّخَهُ بِهِ وَقَالَ "إِنَّ اللَّهَ قِبَلَ وَجْهِ أَحَدِكُمْ إِذَا صَلَّى فَلاَ يَبْزُقْ بَيْنَ يَدَيْهِ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ رَوَاهُ إِسْمَاعِيلُ وَعَبْدُ الْوَارِثِ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ نَافِعٍ وَمَالِكٌ وَعُبَيْدُ اللَّهِ وَمُوسَى بْنُ عُقْبَةَ عَنْ نَافِعٍ نَحْوَ حَمَّادٍ إِلاَّ أَنَّهُ لَمْ يَذْكُرُوا الزَّعْفَرَانَ] [وَرَوَاهُ مَعْمَرٌ عَنْ أَيُّوبَ وَأَثْبَتَ الزَّعْفَرَانَ فِيهِ وَذَكَرَ يَحْيَى بْنُ سُلَيْمٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ نَافِعٍ الْخَلُوقَ.]

Bize Süleyman b. Davud, ona Hammad, ona Eyyub, ona Nâfi', ona da İbn Ömer şöyle rivayet etmiştir: Rasulullah (sav) bir gün hutbe verirken mescidin kıble tarafında bir balgam gördü ve sinirlendi. Ardından tükürüğü kazıyarak temizledi. (Nafi' dedi ki: Zannederim (İbn Ömer) Hz. Peygamber'in (sav) safran istediğini ve onunla tükürüğü temizlediğini söyledi). Hz. Peygamber (sav) sonra şöyle buyurdu: "Namaz kılarken yüzünüzü Allah'a (cc) dönüyorsunuz, binaenaleyh o tarafa doğru tükürmeyin." [Ebu Davud dedi ki: Bu hadisi İsmail ve Abdülvaris, Eyyüb'den o da Nafi'den; Malik, Ubeydullah ve Musa b. Ukbe (yine) Nafi'den, Hammad'ın rivayet ettiği gibi rivayet ettiler. Ancak onlar rivayetlerinde safran meselesinden bahsetmediler. ] [Yine bu hadisi Ma'mer, Eyyüb'den rivayet etti ve safranı zikretti. Yahya b. Süleym, Ubeydullah'tan o ise Nâfi'den rivayet ettiği tarikte safran yerine 'halûk' adı verilen kokuyu zikretti.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 22, /118

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنِ ابْنِ عَجْلاَنَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ : "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنِ الشِّرَاءِ وَالْبَيْعِ فِى الْمَسْجِدِ وَأَنْ تُنْشَدَ فِيهِ ضَالَّةٌ وَأَنْ يُنْشَدَ فِيهِ شِعْرٌ وَنَهَى عَنِ التَّحَلُّقِ قَبْلَ الصَّلاَةِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ."

Bize Müsedded, ona Yahya, ona İbn Aclân, ona Amr b. Şuayb, ona babası (Şuayb b. Muhammed), ona da (Şuayb'ın) dedesi (Abdullah b. Amr) şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) mescitte alış-veriş yapılmasını, kaybedilmiş malların ilan edilmesini ve şiir okunmasını yasaklamıştır. Cuma namazlarından önce halkalar halinde (grup grup) toplanmayı da yasaklamıştır."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 221, /251

حَدَّثَنَا هَنَّادُ بْنُ السَّرِىِّ عَنْ عَبْدَةَ عَنِ ابْنِ إِسْحَاقَ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ : "إِذَا نَعَسَ أَحَدُكُمْ وَهُوَ فِى الْمَسْجِدِ فَلْيَتَحَوَّلْ مِنْ مَجْلِسِهِ ذَلِكَ إِلَى غَيْرِهِ."

Bize Hennâd b. Serî, ona Abde, ona İbn İshak, ona Nafi, ona da İbn Ömer, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Mescitteyken uyuklayacak olursanız yerinizi değiştirin."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 240, /259

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ عَنْ عَمْرَةَ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ "كَانَ النَّاسُ مُهَّانَ أَنْفُسِهِمْ فَيَرُوحُونَ إِلَى الْجُمُعَةِ بِهَيْئَتِهِمْ فَقِيلَ لَهُمْ لَوِ اغْتَسَلْتُمْ."

Bize Müsedded, ona Hammad b. Zeyd, ona Yahya b. Said, ona da Amra'nın rivayet ettiğine göre Hz. Aişe şöyle demiştir: "İnsanlar, (ev ve tarlada) kendi işlerini kendileri görüyorlar ve o halleriyle (terli ve kirli olarak) cuma namazına geliyorlardı. (Bundan dolayı) kendilerine, yıkansanız (ne güzel olurdu!)' denildi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tahâret 130, /91

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ - يَعْنِى ابْنَ حَازِمٍ - قَالَ سَمِعْتُ عَبْدَ الْمَلِكِ - يَعْنِى ابْنَ عُمَيْرٍ - يُحَدِّثُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَعْقِلِ بْنِ مُقَرِّنٍ قَالَ صَلَّى أَعْرَابِىٌّ مَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم بِهَذِهِ الْقِصَّةِ قَالَ فِيهِ وَقَالَ يَعْنِى النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم "خُذُوا مَا بَالَ عَلَيْهِ مِنَ التُّرَابِ فَأَلْقُوهُ وَأَهْرِيقُوا عَلَى مَكَانِهِ مَاءً." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَهُوَ مُرْسَلٌ ابْنُ مَعْقِلٍ لَمْ يُدْرِكِ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم.]

Bize Musa b. İsmail, ona Cerir -yani İbn Hâzim-, ona da Abdülmelik'in -yani Abdülmelik b. Umeyr'in- rivayet ettiğine göre Abdullah b. Ma'kil b. Mukarrin: Bir bedevi, Nebi (sav) ile namaz kıldı" deyip aynı hikâyeyi anlatmıştır. Devamında da şöyle demiştir: O (yani Nebi (sav) şöyle dedi: "Üzerine bevl ettiği toprağı alıp dışarı atın ve oraya su dökün." [Ebu Davud şöyle dedi: Bu hadis mürseldir, çünkü Ma'kil, Nebi'yi (sav) görmemiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tahâret 138, /97