حَدَّثَنَا هَنَّادُ بْنُ السَّرِىِّ حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنِ الْحَارِثِ عَنْ عَلِىٍّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « لِلْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ سِتَّةٌ بِالْمَعْرُوفِ يُسَلِّمُ عَلَيْهِ إِذَا لَقِيَهُ وَيُجِيبُهُ إِذَا دَعَاهُ وَيُشَمِّتُهُ إِذَا عَطَسَ وَيَعُودُهُ إِذَا مَرِضَ وَيَتْبَعُ جِنَازَتَهُ إِذَا مَاتَ وَيُحِبُّ لَهُ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ » .

Bize Hennad b. Seriyy, ona Ebu Ahvas, ona Ebu İshak, ona Haris, ona Ali (r.a.) şunu nakletmiştir: Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurdu: “Müslümanın müslüman üzerinde örfe uygun altı hakkı vardır: Ona rastladığı zaman selam verir. Davet ettiği zaman davetine icabet eder. Aksırdığı zaman ona rahmet diler. Hastalandığı zaman onu ziyaret eder. Öldüğü zaman cenazesi ardında gider. Kendisi için arzuladığını onun için de arzular.”

Açıklama: Aver Hâris b. Abdullah el-Aver - Müttehem bi'l- kezib olmakla tenkid edilmektedir.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi'-cenâiz 1, /233

حَدَّثَنَا أَبُو سَعِيدٍ حَدَّثَنَا إِسْرَائِيلُ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ عَنِ الْحَارِثِ عَنْ عَلِيٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لِلْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ مِنْ الْمَعْرُوفِ سِتٌّ يُسَلِّمُ عَلَيْهِ إِذَا لَقِيَهُ وَيُشَمِّتُهُ إِذَا عَطَسَ وَيَعُودُهُ إِذَا مَرِضَ وَيُجِيبُهُ إِذَا دَعَاهُ وَيَشْهَدُهُ إِذَا تُوُفِّيَ وَيُحِبُّ لَهُ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ وَيَنْصَحُ لَهُ بِالْغَيْبِ

Bize Ebu Sa’id, ona İsrail, ona Ebu İshak, ona el-Haris, ona Ali (ra) Hz. Peygamber’in şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Müslümanın müslüman üzerinde bilinen altı hakkı vardır: Karşılaştığında selam vermek, aksırdığında ‘yerhamukellah’ diyerek hayır duada bulunmak, hastalandığı zaman ziyaret etmek, davet ettiğinde davetine icabet etmek, vefat ettiğinde cenazesinde bulunmak, kendisi için istediğini kardeşi içinde de istemek, gıyabında iyiliğini sağlamaktır"

Açıklama: Sahih li-gayrihidir. İsnatta yer alan Haris, zayıf olduğu için sahih li-gayrihidir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ali b. Ebu Talib 673, 1/273

حَدَّثَنَا سُوَيْدُ بْنُ نَصْرٍ أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْمُبَارَكِ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ : " لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ " . [ قَالَ : هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ .]

Bize Süveyd b. Nasr, ona Abdullah b. Mübârek, ona Şu'be, ona Katâde, ona da Enes, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Sizden biri, kendisi için istediğini kardeşi için de istemedikçe (tam anlamıyla) iman etmiş olmaz." [Ebu İsa şöyle demiştir: Bu, sahih bir hadistir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Sıfatü'l-Kıyâme 59, 4/667

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنِ الْحَارِثِ عَنْ عَلِىٍّ قَالَ :قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: « لِلْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ سِتٌّ بِالْمَعْرُوفِ :يُسَلِّمُ عَلَيْهِ إِذَا لَقِيَهُ وَيُجِيبُهُ إِذَا دَعَاهُ وَيُشَمِّتُهُ إِذَا عَطَسَ وَيَعُودُهُ إِذَا مَرِضَ وَيَتْبَعُ جَنَازَتَهُ إِذَا مَاتَ وَيُحِبُّ لَهُ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ » . وَفِى الْبَابِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ وَأَبِى أَيُّوبَ وَالْبَرَاءِ وَأَبِى مَسْعُودٍ . قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ وَقَدْ رُوِىَ مِنْ غَيْرِ وَجْهٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم . وَقَدْ تَكَلَّمَ بَعْضُهُمْ فِى الْحَارِثِ الأَعْوَرِ .

Bize Hennad, ona Ebü’l-Ahvas, ona Ebu İshak, ona Haris, ona da Ali'nin rivayet ettiğine göre Rasulullah şöyle buyurmuştur: "Müslümanın Müslüman üzerinde bilinen altı hakkı vardır: Karşılaştığında selam verir, davet edince davetine icabet eder, aksırdığında (elhamdülillah derse) yerhamükallah diyerek hayır duada bulunur, hastalandığında ziyaret eder, öldüğünde cenazesine katılır, kendisi için istediğini o kardeşi için de ister." [Bu konuda Ebu Hureyre, Ebu Eyyub, Berâ ve Ebu Mesud’dan da hadis rivayet edilmiştir. Ebu İsa (Tirmizî) dedi ki: Bu hadis hasendir. Hz. Peygamber’den birden fazla senedle rivayet edilmiştir. Bazı hadisçiler, Haris el A'ver'i tenkit etmişlerdir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Edeb 1, 5/80

أَخْبَرَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ أنبأنا شُعْبَةُ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- : " لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ ".

Bize Yezîd b. Harun, ona Şu'be, ona Katâde, ona da Enes, Rasûlullah’ın (sav) şöyle buyurduğunu haber verdi: "Sizden biri, kendisi için sevdiğini kardeşi için de sevmedikçe iman etmiş olmaz"

• Dârimî Sünen-i Dârimî Rikâk 29, 3/1801

حَدَّثَنَا رَوْحٌ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ قَتَادَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَنَسًا يُحَدِّثُ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ لَا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لِلنَّاسِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ وَحَتَّى يُحِبَّ الْمَرْءَ لَا يُحِبُّهُ إِلَّا لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Enes b. Malik 13911, 4/694

أَخْبَرَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالَ حَدَّثَنَا النَّضْرُ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ ح وَأَخْبَرَنَا حُمَيْدُ بْنُ مَسْعَدَةَ قَالَ حَدَّثَنَا بِشْرٌ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ قَتَادَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَنَسًا يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَقَالَ حُمَيْدُ بْنُ مَسْعَدَةَ فِى حَدِيثِهِ إِنَّ نَبِىَّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: " لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ " .

Bize İshak b. İbrahim, ona en-Nadr, ona Şu’be; (T) Bize Humeyd b. Mes’ade, ona Bişr, ona Şu’be, ona Katâde, ona da Enes şöyle demiştir: Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur. [Humeyd b. Mes'ade naklettiği rivayette şüphesiz Hz. Peygamber (s.a) şöyle buyurmuştur demiştir.-]: "Sizden biriniz kendisi için istediği şeyi kardeşi için de istemedikçe hakiki manada iman etmiş olmaz."

• Nesâî Sünen-i Nesâî İmân ve şerâi'uhâ 19, /2411

أَخْبَرَنَا مُوسَى بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ عَنْ حُسَيْنٍ - وَهُوَ الْمُعَلِّمُ - عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: " وَالَّذِى نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ مِنَ الْخَيْرِ " .

Bize Musa b. Abdurrahman, ona Ebu Üsame, ona Hüseyin -el-Muallim-, ona Katâde, ona da Enes b. Malik’in naklettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Muhammed’in nefsi elinde olan Allah’a and olsun ki! Sizden biriniz kendisi için istediği hayırlı işleri kardeşi için de istemedikçe (gerçek manada) iman etmiş olamaz."

• Nesâî Sünen-i Nesâî İmân ve şerâi'uhâ 19, /2411

234 - أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ سُفْيَانَ حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ مُعَاذٍ الْعَنْبَرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "لَا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ بِاللَّهِ حَتَّى يُحِبَّ لِأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ"

Bize el-Hasen b. Süfyân, ona Ubeydullâh b. Muâz el-Anberî, ona babası, ona Şu'be, ona Katâde, ona da Enes İbn Mâlik, Hz. Peygamber (sav)'den rivayet etmiştir: "Sizden biriniz, kendisi için istediğini kardeşi için de istemedikçe, Allah'a iman etmiş olmaz."

• İbn Hibban Sahih-i İbn Hibban İmân 234, 1/470

حَدَّثَنَا عَفَّانُ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جُحَادَةَ قَالَ حَدَّثَنِي الْمُغِيرَةُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْيَشْكُرِيُّ عَنْ أَبِيهِ قَالَ انْطَلَقْتُ إِلَى الْكُوفَةِ لِأَجْلِبَ بِغَالًا قَالَ فَأَتَيْتُ السُّوقَ وَلَمْ تُقَمْ قَالَ قُلْتُ لِصَاحِبٍ لِي لَوْ دَخَلْنَا الْمَسْجِدَ وَمَوْضِعُهُ يَوْمَئِذٍ فِي أَصْحَابِ التَّمْرِ فَإِذَا فِيهِ رَجُلٌ مِنْ قَيْسٍ يُقَالُ لَهُ ابْنُ الْمُنْتَفِقِ وَهُوَ يَقُولُ وُصِفَ لِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَحُلِّيَ [فَطَلَبْتُهُ بمكة فَقِيلَ لِي بِمِنًى] فَطَلَبْتُهُ بِمِنًى فَقِيلَ لِي هُوَ بِعَرَفَاتٍ فَانْتَهَيْتُ إِلَيْهِ فَزَاحَمْتُ عَلَيْهِ فَقِيلَ لِي إِلَيْكَ عَنْ طَرِيقِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ دَعُوا الرَّجُلَ أَرِبَ مَا لَهُ قَالَ فَزَاحَمْتُ عَلَيْهِ حَتَّى خَلَصْتُ إِلَيْهِ قَالَ فَأَخَذْتُ بِخِطَامِ رَاحِلَةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَوْ قَالَ زِمَامِهَا هَكَذَا حَدَّثَ مُحَمَّدٌ حَتَّى اخْتَلَفَتْ أَعْنَاقُ رَاحِلَتَيْنَا قَالَ فَمَا يَزَعُنِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَوْ قَالَ مَا غَيَّرَ عَلَيَّ هَكَذَا حَدَّثَ مُحَمَّدٌ قَالَ قُلْتُ ثِنْتَانِ أَسْأَلُكَ عَنْهُمَا مَا يُنَجِّينِي مِنْ النَّارِ وَمَا يُدْخِلُنِي الْجَنَّةَ قَالَ فَنَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَى السَّمَاءِ ثُمَّ نَكَسَ رَأْسَهُ ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَيَّ بِوَجْهِهِ قَالَ لَئِنْ كُنْتَ أَوْجَزْتَ فِي الْمَسْأَلَةِ لَقَدْ أَعْظَمْتَ وَأَطْوَلْتَ فَاعْقِلْ عَنِّي إِذًا اعْبُدْ اللَّهَ لَا تُشْرِكْ بِهِ شَيْئًا وَأَقِمْ الصَّلَاةَ الْمَكْتُوبَةَ وَأَدِّ الزَّكَاةَ الْمَفْرُوضَةَ وَصُمْ رَمَضَانَ وَمَا تُحِبُّ أَنْ يَفْعَلَهُ بِكَ النَّاسُ فَافْعَلْهُ بِهِمْ وَمَا تَكْرَهُ أَنْ يَأْتِيَ إِلَيْكَ النَّاسُ فَذَرْ النَّاسَ مِنْهُ ثُمَّ قَالَ خَلِّ سَبِيلَ الرَّاحِلَةِ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed İbnü'l-Müntefik 27694, 8/770