حَدَّثَنَا وَكِيعٌ حَدَّثَنَا الْأَعْمَشُ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ عَنْ وَهْبِ بْنِ جَابِرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَفَى لِلْمَرْءِ مِنْ الْإِثْمِ أَنْ يُضِيعَ مَنْ يَقُوتُ

Bize Veki, ona A'meş, ona Ebu İshak, ona Vehb b. Cabir, ona da Abdullah b. Amr b. el-Âs, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu haber vermiştir: "Bakmakla sorumlu olduğu kişilerin maişetini karşılamaması, kişiye günah olarak yeter."

Açıklama: Bu isnad hasendir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Amr b. el-As 6819, 2/661

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى التَّمِيمِىُّ وَقَطَنُ بْنُ نُسَيْرٍ - وَاللَّفْظُ لِيَحْيَى - أَخْبَرَنَا جَعْفَرُ بْنُ سُلَيْمَانَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ إِيَاسٍ الْجُرَيْرِىِّ عَنْ أَبِى عُثْمَانَ النَّهْدِىِّ عَنْ حَنْظَلَةَ الأُسَيِّدِىِّ قَالَ - وَكَانَ مِنْ كُتَّابِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ - لَقِيَنِى أَبُو بَكْرٍ فَقَالَ كَيْفَ أَنْتَ يَا حَنْظَلَةُ قَالَ قُلْتُ نَافَقَ حَنْظَلَةُ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ مَا تَقُولُ قَالَ قُلْتُ نَكُونُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُذَكِّرُنَا بِالنَّارِ وَالْجَنَّةِ حَتَّى كَأَنَّا رَأْىَ عَيْنٍ فَإِذَا خَرَجْنَا مِنْ عِنْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَافَسْنَا الأَزْوَاجَ وَالأَوْلاَدَ وَالضَّيْعَاتِ فَنَسِينَا كَثِيرًا قَالَ أَبُو بَكْرٍ فَوَاللَّهِ إِنَّا لَنَلْقَى مِثْلَ هَذَا. فَانْطَلَقْتُ أَنَا وَأَبُو بَكْرٍ حَتَّى دَخَلْنَا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قُلْتُ نَافَقَ حَنْظَلَةُ يَا رَسُولَ اللَّهِ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "وَمَا ذَاكَ." قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ نَكُونُ عِنْدَكَ تُذَكِّرُنَا بِالنَّارِ وَالْجَنَّةِ حَتَّى كَأَنَّا رَأْىَ عَيْنٍ فَإِذَا خَرَجْنَا مِنْ عِنْدِكَ عَافَسْنَا الأَزْوَاجَ وَالأَوْلاَدَ وَالضَّيْعَاتِ نَسِينَا كَثِيرًا. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "وَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ إِنْ لَوْ تَدُومُونَ عَلَى مَا تَكُونُونَ عِنْدِى وَفِى الذِّكْرِ لَصَافَحَتْكُمُ الْمَلاَئِكَةُ عَلَى فُرُشِكُمْ وَفِى طُرُقِكُمْ وَلَكِنْ يَا حَنْظَلَةُ سَاعَةً وَسَاعَةً." ثَلاَثَ مَرّات.

Bize Yahya b. Yahya et-Temimî ve Katan b. Nuseyr -lafız Yahya'ya aittir-, onlara Cafer b. Süleyman, ona Said b. İyas el-Cüreyrî, ona Ebu Osman en-Nehdî, ona da Rasulullah'ın (sav) vahiy kâtiplerinden olan Hanzala el-Useyyidî şöyle rivayet etmiştir: "Ebu Bekir benimle karşılaştı 'Nasılsın ey Hanzala' dedi. Ben 'Hanzala münafık oldu' dedim. Ebu Bekir 'Subhanallah! ne diyorsun?' dedi. Ben 'Biz Rasulullah'ın (sav) yanında iken, O bizlere cehennemi ve cenneti adeta gözümüzle görürcesine hatırlatıyor. Fakat Rasulullah'ın (sav) yanından çıktıktan sonra eşlerimizle, çocuklarımızla, işimizle, gücümüzle uğraşıyor ve çok şeyi unutuveriyoruz' dedim. Ebu Bekir 'Vallahi bizler de bunun benzeri durumlarla karşılaşıyoruz' dedi. Bunun üzerine ben ve Ebu Bekir yola koyulduk ve Rasulullah'ın (sav) huzuruna girdik. Ben 'Ey Allah'ın Rasulü! Hanzala münafık oldu' dedim. Rasulullah (sav) 'O ne demek?' buyurdu. Ben 'Ey Allah'ın Rasulü! Biz senin yanında iken bizlere gözlerimizle görürcesine cehennemi ve cenneti hatırlatıyorsun ama senin yanından çıkıp gittiğimizde eşlerimizle, çoluk çocuğumuzla, iş güçle meşgul oluyor ve pek çok şeyi unutuveriyoruz' dedim. Bunun üzerine Rasulullah (sav) 'Nefsim elinde olana yemin olsun, eğer sizlerin benim yanımdaki ve hatırlattığım zaman öğüt almanızdaki haliniz üzere devam ederseniz yataklarınız üzerinde ve yollarınızda giderken melekler sizlerle tokalaşırdı. Fakat ey Hanzala, (hep böyle olmaz) bazen öyle bazen böyle olur' buyurdu ve (son cümlesini) üç defa tekrar etti."

• Müslim Sahîh-i Müslim Tevbe 6966, /1128

حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ حَاتِمِ بْنِ مَيْمُونٍ حَدَّثَنَا ابْنُ مَهْدِىٍّ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ جُبَيْرِ بْنِ نُفَيْرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوَّاسِ بْنِ سَمْعَانَ الأَنْصَارِىِّ قَالَ سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنِ الْبِرِّ وَالإِثْمِ فَقَالَ: "الْبِرُّ حُسْنُ الْخُلُقِ وَالإِثْمُ مَا حَاكَ فِى صَدْرِكَ وَكَرِهْتَ أَنْ يَطَّلِعَ عَلَيْهِ النَّاسُ."

Bize Muhammed b. Hatim b. Meymun, ona İbn Mehdî, ona Muaviye b. Salih, ona Abdurrahman b. Cübeyr b. Nüfeyr, ona babası (Cübeyr b. Nüfeyr), ona da Nevvas b. Sem'ân el-Ensarî şöyle demiştir: "Rasulullah'a (sav) iyilik ve günahı sordum. Bana şöyle cevap verdi: İyilik, güzel ahlaklı olmak demektir. Günah ise, kalbinin yatışmadığı ve başkalarının haberdar olmasından hoşlanmadığın şeydir."

• Müslim Sahîh-i Müslim Birr ve's-sıla ve'l-edeb 6516, /1061

حَدَّثَنِى حَرْمَلَةُ بْنُ يَحْيَى أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنَا حَيْوَةُ حَدَّثَنَا ابْنُ الْهَادِ عَنْ أَبِى بَكْرِ بْنِ حَزْمٍ عَنْ عَمْرَةَ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: "مَا مِنْ شَىْءٍ يُصِيبُ الْمُؤْمِنَ حَتَّى الشَّوْكَةِ تُصِيبُهُ إِلاَّ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَا حَسَنَةً أَوْ حُطَّتْ عَنْهُ بِهَا خَطِيئَةٌ."

Bize Harmele b. Yahya, ona Abdullah b. Vehb, ona Hayve, ona İbn Hâd, ona Ebu Bekir b. Hazm, ona da Amre, ona da Aişe (r. anha) Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu nakletti: "Ayağına batan bir diken dahil, Müminin başına gelen hiçbir sıkıntı yoktur ki Allah o sıkıntı sebebiyle kendisine bir sevap yazmasın ya da bu yüzden kendisinden bir günahı düşürmesin."

• Müslim Sahîh-i Müslim Birr ve's-sıla ve'l-edeb 6567, /1068

وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَى

İnsan için ancak çalıştığı vardır. [Necm, 53/39]

• Kur'an Kur'an-ı Kerim Necm 53/39, /

مَنَّاعٍ لِّلْخَيْرِ مُعْتَدٍ أَثِيمٍ

Hayra engel olan, mütecâviz ve saldırgan günahkara (boyun eğme). [Kalem, 68/12]

• Kur'an Kur'an-ı Kerim Kalem 68/12, /

حَدَّثَنِى هَارُونُ بْنُ سَعِيدٍ الأَيْلِىُّ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ وَهْبٍ حَدَّثَنِى مُعَاوِيَةُ - يَعْنِى ابْنَ صَالِحٍ - عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ جُبَيْرِ بْنِ نُفَيْرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ نَوَّاسِ بْنِ سِمْعَانَ قَالَ أَقَمْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِالْمَدِينَةِ سَنَةً مَا يَمْنَعُنِى مِنَ الْهِجْرَةِ إِلاَّ الْمَسْأَلَةُ كَانَ أَحَدُنَا إِذَا هَاجَرَ لَمْ يَسْأَلْ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ شَىْءٍ - قَالَ - فَسَأَلْتُهُ عَنِ الْبِرِّ وَالإِثْمِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "الْبِرُّ حُسْنُ الْخُلُقِ وَالإِثْمُ مَا حَاكَ فِى نَفْسِكَ وَكَرِهْتَ أَنْ يَطَّلِعَ عَلَيْهِ النَّاسُ."

Bize Harun b. Said el-Eylî, ona Abdullah b. Vehb, ona Muaviye b. Salih, ona Abdurrahman b. Cübeyr b. Nüfeyr, ona da babası (Cübeyr b. Nüfeyr), Nevvas b. Sem'ân şöyle demiştir: "Rasulullah (sav) ile birlikte Medine'de bir sene kaldım. Beni onun yanından ayrılmaktan alıkoyan şey soru sorma imkanıydı. Bizden birimiz hicret etti mi Rasulullah'a (sav) bir şey sorma imkanı olmazdı. Ben kendisine iyilik ve günahı sordum. Bunun üzerine Rasulullah (sav) bana 'İyilik, güzel ahlaklı olmak demektir. Günah ise, kalbinin yatışmadığı ve başkalarının haberdar olmasından hoşlanmadığın şeydir' cevabını verdi."

• Müslim Sahîh-i Müslim Birr ve's-sıla ve'l-edeb 6517, /1061

حَدَّثَنِى عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ الْقَوَارِيرِىُّ حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ حَدَّثَنَا الْحَجَّاجُ الصَّوَّافُ حَدَّثَنِى أَبُو الزُّبَيْرِ حَدَّثَنَا جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم دَخَلَ عَلَى أُمِّ السَّائِبِ أَوْ أُمِّ الْمُسَيَّبِ فَقَالَ: "مَا لَكِ يَا أُمَّ السَّائِبِ أَوْ يَا أُمَّ الْمُسَيَّبِ تُزَفْزِفِينَ." قَالَتِ الْحُمَّى لاَ بَارَكَ اللَّهُ فِيهَا. فَقَالَ: "لاَ تَسُبِّى الْحُمَّى فَإِنَّهَا تُذْهِبُ خَطَايَا بَنِى آدَمَ كَمَا يُذْهِبُ الْكِيرُ خَبَثَ الْحَدِيدِ."

Bize Ubeydullah b. Ömer Kavarirî, ona Yezid b. Zürey, ona Haccac es-Savvâf, ona Ebu Zübeyir, ona da Cabir b. Abdullah şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), Ümmü Saib'in -veya Ümmü Müseyyeb'in- yanına girdi ve 'Neyin var ey Ümmü Saib -veya ey Ummü Müseyyeb- (neden) titriyorsun' diye sordu. O da 'Sıtma hastalığı Allah hayrını vermesin' dedi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) 'Sıtmaya sitem etme. Çünkü sıtma, ademoğullarının günahlarını körüğün demirin cürufunu giderdiği gibi giderir' buyurdu."

• Müslim Sahîh-i Müslim Birr ve's-sıla ve'l-edeb 6570, /1068

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْكِنْدِىُّ الْكُوفِىُّ حَدَّثَنَا زَيْدُ بْنُ حُبَابٍ حَدَّثَنَا مُعَاوِيَةُ بْنُ صَالِحٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ جُبَيْرِ بْنِ نُفَيْرٍ الْحَضْرَمِىُّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوَّاسِ بْنِ سَمْعَانَ أَنَّ رَجُلاً سَأَلَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنِ الْبِرِّ وَالإِثْمِ ؟ فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم :« الْبِرُّ حُسْنُ الْخُلُقِ وَالإِثْمُ مَا حَاكَ فِى نَفْسِكَ وَكَرِهْتَ أَنْ يَطَّلِعَ عَلَيْهِ النَّاسُ » . حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ. حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مَهْدِيٍّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُعَاوِيَةُ بْنُ صَالِحٍ، نَحْوَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ: سَأَلْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ. هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ

Bize Musa b. Abdurrahman el-Kindî el-Kûfî, ona Zeyd b. Hubab, ona Muaviye b. Salih, ona Abdurrahman b. Cübeyr b. Nüfeyr el-Hadramî, ona babası (Cübeyr b. Nüfeyr), ona da Nevvas b. Sem'ân şöyle rivayet etmiştir: "Bir adam Rasulullah'a (sav) iyilik ve kötülüğün (sevap ve günahın) ne olduğunu sordu. Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: İyilik, güzel ahlaktır. Kötülük ise, vicdanını rahatsız eden ve insanlar tarafından bilinmesini istemediğin şeydir." [Bize Muhammed b. Beşşar, ona Abdurrahman b. Mehdi, ona da Muaviye b. Salih bu hadisi benzer lafızlarla rivayet etmiş ve rivayetinde 'Ben Hz. Peygamber'e sordum' ifadesini kullanmıştır.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Zühd 52, 4/597

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ مُحْرِزٍ أَنَّ رَجُلاً سَأَلَ ابْنَ عُمَرَ كَيْفَ سَمِعْتَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ فِى النَّجْوَى قَالَ « يَدْنُو أَحَدُكُمْ مِنْ رَبِّهِ حَتَّى يَضَعَ كَنَفَهُ عَلَيْهِ فَيَقُولُ عَمِلْتَ كَذَا وَكَذَا . فَيَقُولُ نَعَمْ . وَيَقُولُ عَمِلْتَ كَذَا وَكَذَا . فَيَقُولُ نَعَمْ . فَيُقَرِّرُهُ ثُمَّ يَقُولُ إِنِّى سَتَرْتُ عَلَيْكَ فِى الدُّنْيَا ، فَأَنَا أَغْفِرُهَا لَكَ الْيَوْمَ » .

Bize Müsedded, ona Ebu Avane, ona Katade, ona da Safvan b. Muhriz şöyle demiştir: "Bir adam İbn Ömer'e 'Rasulullah'ın (sav) kurtuluş (en-Necvâ) hakkındaki söylediklerini nasıl işittin?' İbn Ömer de 'Rasulullah (sav) şöyle buyurdu' dedi: Biriniz Rabbinize dua eder, öyle ki Allah onu himaye eder ve 'Sen şu, şu (günahları) yaptın' buyurur. Kul da 'Evet yaptım' der. Sonra Rabbi 'Şunu şunu da yaptın' buyurur. Kul da 'Evet yaptım' der. Allah kuluna bunları ikrar ettirdikten sonra 'Ben senin işlediğin bu günahları dünyadayken gizledim. Ben, bu gün de onları senin için affediyorum' buyurur."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Edeb 60, 2/503