حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُعَاذِ بْنِ عَبَّادٍ الْعَنْبَرِىُّ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ يَعْلَى بْنِ عَطَاءٍ عَنْ مَعْبَدِ بْنِ هُرْمُزَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ قَالَ حَضَرَ رَجُلاً مِنَ الأَنْصَارِ الْمَوْتُ فَقَالَ إِنِّى مُحَدِّثُكُمْ حَدِيثًا مَا أُحَدِّثُكُمُوهُ إِلاَّ احْتِسَابًا سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ "إِذَا تَوَضَّأَ أَحَدُكُمْ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ ثُمَّ خَرَجَ إِلَى الصَّلاَةِ لَمْ يَرْفَعْ قَدَمَهُ الْيُمْنَى إِلاَّ كَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لَهُ حَسَنَةً وَلَمْ يَضَعْ قَدَمَهُ الْيُسْرَى إِلاَّ حَطَّ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَنْهُ سَيِّئَةً فَلْيُقَرِّبْ أَحَدُكُمْ أَوْ لِيُبَعِّدْ فَإِنْ أَتَى الْمَسْجِدَ فَصَلَّى فِى جَمَاعَةٍ غُفِرَ لَهُ فَإِنْ أَتَى الْمَسْجِدَ وَقَدْ صَلَّوْا بَعْضًا وَبَقِىَ بَعْضٌ صَلَّى مَا أَدْرَكَ وَأَتَمَّ مَا بَقِىَ كَانَ كَذَلِكَ فَإِنْ أَتَى الْمَسْجِدَ وَقَدْ صَلَّوْا فَأَتَمَّ الصَّلاَةَ كَانَ كَذَلِكَ."

Bize Muhammed b. Muâz b. Abbâd el-Anberî, ona Ebu Avane, ona Ya'la b. Ata, ona Ma'bed b. Hürmüz, ona da Said b. Müseyyeb şöyle rivayet etmiştir: Ensardan bir adam vefat emareleri gösterdiğinde, sizlere sadece halisane bir niyetle hadis rivayet edeceğim diyerek Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Sizden biri abdest alıp bunu layıkıyla yaptığında, ardından namaza çıktığında sağ ayağını kaldırmasıyla Allah (cc), ona bir sevap yazar; sol ayağını (yere) koymasıyla da Allah (ac), ondan bir günah siler. Sizden biri (mescide) yakın ya da uzak olsun; mescide gelir, cemaatle namaz kılarsa bağışlanır! Mescide geldiğinde (cemaat, namazın) bir kısmını kılmış ve (namazın) bir kısmı da kalmışsa yetiştiğini kılar, kalanı da (kendi başına) tamamlar (ve böylece) aynı (fazilete nail olur). Mescide gelir de (insanlar) namazı kılmışlarsa namazı (kendi başına) kılar ve (böylece) aynı (fazilete nail olur)."

Açıklama: ''لَمْ يَرْفَعْ قَدَمَهُ الْيُمْنَى إِلاَّ كَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لَهُ حَسَنَةً وَلَمْ يَضَعْ قَدَمَهُ الْيُسْرَى إِلاَّ حَطَّ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَنْهُ سَيِّئَةً'' ifadesinin tercümesinde mana dikkate alınarak görece ''esnek'' davranılmıştır.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 51, /139

حَدَّثَنَا مُؤَمَّلُ بْنُ هِشَامٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ نَافِعٍ قَالَ نَادَى ابْنُ عُمَرَ بِالصَّلاَةِ بِضَجْنَانَ ثُمَّ نَادَى أَنْ صَلُّوا فِى رِحَالِكُمْ قَالَ فِيهِ ثُمَّ حَدَّثَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ كَانَ يَأْمُرُ الْمُنَادِىَ فَيُنَادِى بِالصَّلاَةِ ثُمَّ يُنَادِى "أَنْ صَلُّوا فِى رِحَالِكُمْ." فِى اللَّيْلَةِ الْبَارِدَةِ وَفِى اللَّيْلَةِ الْمَطِيرَةِ فِى السَّفَرِ. [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَرَوَاهُ حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ عَنْ أَيُّوبَ وَعُبَيْدِ اللَّهِ قَالَ "فِيهِ فِى السَّفَرِ فِى اللَّيْلَةِ الْقَرَّةِ أَوِ الْمَطِيرَةِ."]

Bize Müemmel b. Hişam, ona İsmail (b. Uleyye), ona Eyyüb (b. Keysan es-Sahtiyânî), ona da Nafi' (Mevla İbn Ömer) şöyle demiştir: İbn Ömer (el-Adevî) Dachân'da ezan okudu. Ardından namazlarınızı olduğunuz yerde kılınız diye ilan etti. Sonra da Hz. Peygamber (sav) müezzinlerin yolculukta soğuk gecede ve yağışlı gecede ezan okumasını sonra da "namazlarınızı olduğunuz yerde kılınız" diye ilan etmesini emrettiğini haber verdi. [Ebû Davud dedi ki: Bu hadisi Hammad b. Seleme, Eyyüb ve Ubeydullah da (kelimelerin yerlerini değiştirerek) şöyle rivayet etmişlerdir: "Yolculukta, soğuk ve yağmurlu gecede."]

Açıklama: Aşağıdaki tarik muallaktır. Hammad b. Seleme ile Ebu Davud arasında inkita' vardır.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 215, /247

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ النُّفَيْلِىُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَلَمَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ "نَادَى مُنَادِى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِذَلِكَ فِى الْمَدِينَةِ فِى اللَّيْلَةِ الْمَطِيرَةِ وَالْغَدَاةِ الْقَرَّةِ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَرَوَى هَذَا الْخَبَرَ يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الأَنْصَارِىُّ عَنِ الْقَاسِمِ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ فِيهِ فِى السَّفَرِ.]

Bize Abdullah b. Muhammed en-Nüfeyl, ona Muhammed b. Seleme, ona Muhammed b. İshak, ona Nafi', ona da İbn Ömer şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah'ın müezzini bu çağrıyı Medine'de, yağmurlu gecede ve soğuk bir sabahta yapmıştı." [Ebû Davud şöyle demiştir: Bu hadisi Yahya b. Said el-Ensârî, Kasım'dan, o da İbn Ömer vasıtasıyla Nebî'den (sav) rivayet edip seferde ifadesini zikretmiştir.

Açıklama: Aşağıdaki tarik muallaktır. Yahya b. Said el-Ensari ile Ebu Davud arasında inkita' vardır.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 215, /248

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا شَبَابَةُ عَنْ إِسْرَائِيلَ عَنْ سِمَاكٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ : "كَانَ بِلاَلٌ يُؤَذِّنُ ثُمَّ يُمْهِلُ فَإِذَا رَأَى النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَدْ خَرَجَ أَقَامَ الصَّلاَةَ."

Bize Osman b. Ebu Şeybe, ona Şebabe, ona İsrail, ona Simak, ona da Cabir b. Semure şöyle rivayet etmiştir: "Bilal ezan okur, ardından biraz beklerdi. Nebi'yi (sav) mescide çıkmış görünce de namaz için kamet getirirdi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 44, /133

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ بَهْدَلَةَ عَنْ أَبِى رَزِينٍ عَنِ ابْنِ أُمِّ مَكْتُومٍ أَنَّهُ سَأَلَ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّى رَجُلٌ ضَرِيرُ الْبَصَرِ شَاسِعُ الدَّارِ وَلِى قَائِدٌ لاَ يُلاَئِمُنِى فَهَلْ لِى رُخْصَةٌ أَنْ أُصَلِّىَ فِى بَيْتِى قَالَ : "هَلْ تَسْمَعُ النِّدَاءَ." قَالَ نَعَمْ . قَالَ "لاَ أَجِدُ لَكَ رُخْصَةً."

Bize Süleyman b. Harb, ona Hammad b. Zeyd, ona Asım b. Behdele, ona Ebu Razîn, ona da İbn Ümmü Mektum şöyle rivayet etmiştir: "Kendisi Hz. Peygamber'e (sav) ya Rasulullah, ben âmâ ve evi (mescide) uzak bir adamım. Bir de benim, bana yol göstermeyen bir hizmetçim var. Evimde namaz kılmam hususunda bana bir ruhsat var mıdır? diye sordu. Hz. Peygamber (sav), 'ezanı işitiyor musun?' diye sordu. O, 'evet' dedi. Nebî (sav) de, 'senin için bir ruhsat bulamıyorum' buyurdu."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 47, /136

حَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ زَيْدِ بْنِ أَبِى الزَّرْقَاءِ حَدَّثَنَا أَبِى حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عَابِسٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى لَيْلَى عَنِ ابْنِ أُمِّ مَكْتُومٍ قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ الْمَدِينَةَ كَثِيرَةُ الْهَوَامِّ وَالسِّبَاعِ . فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم : "أَتَسْمَعُ حَىَّ عَلَى الصَّلاَةِ حَىَّ عَلَى الْفَلاَحِ فَحَىَّ هَلاَ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَكَذَا رَوَاهُ الْقَاسِمُ الْجَرْمِىُّ عَنْ سُفْيَانَ لَيْسَ فِى حَدِيثِهِ "حَىَّ هَلاَ."]

Bize Harun b. Zeyd b. Ebu Zerka, ona babası (Zeyd b. Ebu Zerka), ona Süfyan (es-Sevrî), ona Abdurrahman b. Abbas, ona Abdurrahman b. Ebu Leyla, ona da İbn Ümmü Mektum şöyle rivayet etmiştir: İbn Ümmü Mektüm, Ya Rasulullah! Medine, zehirli ve yırtıcı hayvanları çok olan bir yerdir, dediğinde Nebi (sav) şöyle buyurdu: "sen, hayye ale's-salât, hayye ale'l-felâh (nidasını) işitiyorsan, (cemaate) katıl." [Ebu Davud şöyle demiştir: Aynı şekilde bu hadisi Kasım el-Cermî, Süfyan'dan (es-Sevrî) rivayet etmiş ancak onun rivayetinde "(cemaate) katıl (حَىَّ هَلاَ)" ifadesi yer almamıştır.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 47, /136

حَدَّثَنَا مُؤَمَّلُ بْنُ هِشَامٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ نَافِعٍ قَالَ نَادَى ابْنُ عُمَرَ بِالصَّلاَةِ بِضَجْنَانَ ثُمَّ نَادَى أَنْ صَلُّوا فِى رِحَالِكُمْ قَالَ فِيهِ ثُمَّ حَدَّثَ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ كَانَ يَأْمُرُ الْمُنَادِىَ فَيُنَادِى بِالصَّلاَةِ ثُمَّ يُنَادِى "أَنْ صَلُّوا فِى رِحَالِكُمْ." فِى اللَّيْلَةِ الْبَارِدَةِ وَفِى اللَّيْلَةِ الْمَطِيرَةِ فِى السَّفَرِ. [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَرَوَاهُ حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ عَنْ أَيُّوبَ وَعُبَيْدِ اللَّهِ قَالَ "فِيهِ فِى السَّفَرِ فِى اللَّيْلَةِ الْقَرَّةِ أَوِ الْمَطِيرَةِ."]

Bize Müemmel b. Hişam, ona İsmail (b. Uleyye), ona Eyyüb (b. Keysan es-Sahtiyânî), ona da Nafi' (Mevla İbn Ömer) şöyle demiştir: İbn Ömer (el-Adevî) Dachân'da ezan okudu. Ardından namazlarınızı olduğunuz yerde kılınız diye ilan etti. Sonra da Hz. Peygamber (sav) müezzinlerin yolculukta soğuk gecede ve yağışlı gecede ezan okumasını sonra da "namazlarınızı olduğunuz yerde kılınız" diye ilan etmesini emrettiğini haber verdi. [Ebû Davud dedi ki: Bu hadisi Hammad b. Seleme, Eyyüb ve Ubeydullah da (kelimelerin yerlerini değiştirerek) şöyle rivayet etmişlerdir: "Yolculukta, soğuk ve yağmurlu gecede."]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 215, /247

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى وَخَلَفُ بْنُ هِشَامٍ جَمِيعًا عَنْ حَمَّادٍ - قَالَ يَحْيَى أَخْبَرَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ - عَنْ غَيْلاَنَ عَنْ مُطَرِّفٍ قَالَ "صَلَّيْتُ أَنَا وَعِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ خَلْفَ عَلِىِّ بْنِ أَبِى طَالِبٍ فَكَانَ إِذَا سَجَدَ كَبَّرَ وَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ كَبَّرَ وَإِذَا نَهَضَ مِنَ الرَّكْعَتَيْنِ كَبَّرَ فَلَمَّا انْصَرَفْنَا مِنَ الصَّلاَةِ - قَالَ - أَخَذَ عِمْرَانُ بِيَدِى ثُمَّ قَالَ لَقَدْ صَلَّى بِنَا هَذَا صَلاَةَ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه وسلم. أَوْ قَالَ قَدْ ذَكَّرَنِى هَذَا صَلاَةَ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه وسلم."

• Müslim Sahîh-i Müslim Salât 873, /166

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ حَدَّثَنَا أَبُو نَصْرٍ : أَحْمَدُ بْنُ سَهْلٍ الْفَقِيهُ بِبُخَارَى حَدَّثَنَا قَيْسُ بْنُ أُنَيْفٍ حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنْ أَبِى جَنَابٍ عَنْ مَغْرَاءَ الْعَبْدِىِّ عَنْ عَدِىِّ بْنِ ثَابِتٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« مَنْ سَمِعَ الْمُنَادِىَ فَلَمْ يَمْنَعْهُ مِنِ اتِّبَاعِهِ عُذْرٌ فَلاَ صَلاَةَ لَهُ ». قَالُوا : وَمَا الْعُذْرُ؟ قَالَ:« خَوْفٌ أَوْ مَرَضٌ ».

• Beyhakî Sünen-i Kebir Cumu'a 5707, 6/262

حدثنا محمد بن يحيى بن مرداس ثنا أبو داود ثنا قتيبة بن سعيد ثنا جرير عن أبي جناب عن مغراء العبدي عن عدي بن ثابت عن سعيد بن جبير عن بن عباس قال قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : من سمع المنادي فلم يمنعه من اتباعه عذر قالوا وما العذر قال خوف أو مرض لم يقبل الله منه الصلاة التي صلى

• Darekutni Sünen-i Darekutni salat 1557, 2/294