حَدَّثَنَا بِشْرُ بْنُ هِلاَلٍ الصَّوَّافُ الْبَصْرِىُّ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ سُلَيْمَانَ عَنْ أَبِى طَارِقٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « مَنْ يَأْخُذُ عَنِّى هَؤُلاَءِ الْكَلِمَاتِ فَيَعْمَلُ بِهِنَّ أَوْ يُعَلِّمُ مَنْ يَعْمَلُ بِهِنَّ ؟ » . فَقَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ فَقُلْتُ أَنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَخَذَ بِيَدِى فَعَدَّ خَمْسًا وَقَالَ :« اتَّقِ الْمَحَارِمَ تَكُنْ أَعْبَدَ النَّاسِ وَارْضَ بِمَا قَسَمَ اللَّهُ لَكَ تَكُنْ أَغْنَى النَّاسِ وَأَحْسِنْ إِلَى جَارِكَ تَكُنْ مُؤْمِنًا وَأَحِبَّ لِلنَّاسِ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ تَكُنْ مُسْلِمًا وَلاَ تُكْثِرِ الضَّحِكَ فَإِنَّ كَثْرَةَ الضَّحِكِ تُمِيتُ الْقَلْبَ » . قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ لاَ نَعْرِفُهُ إِلاَّ مِنْ حَدِيثِ جَعْفَرِ بْنِ سُلَيْمَانَ . وَالْحَسَنُ لَمْ يَسْمَعْ مِنْ أَبِى هُرَيْرَةَ شَيْئًا هَكَذَا رُوِىَ عَنْ أَيُّوبَ وَيُونُسَ بْنِ عُبَيْدٍ وَعَلِىِّ بْنِ زَيْدٍ قَالُوا لَمْ يَسْمَعِ الْحَسَنُ مِنْ أَبِى هُرَيْرَةَ . وَرَوَى أَبُو عُبَيْدَةَ النَّاجِىُّ عَنِ الْحَسَنِ هَذَا الْحَدِيثَ قَوْلَهُ: وَلَمْ يَذْكُرْ فِيهِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم .

Bize Bişr b. Hilal es-Savvâf el-Basrî, ona Cafer b. Süleyman, ona Ebû Tarık, ona el-Hasan, ona da Ebû Hureyre’nin (ra) rivâyet ettiğine göre Rasûlullah (sav) şöyle buyurdu: “- Kim benden şu sözleri alır ve onlarla amel eder veya amel edecek birine öğretir?” diye sordu. Ebû Hureyre dedi ki: “- Ben, ey Allah’ın Rasûlü” diye söyledim. Bunun üzerine Hz. Peygamber elimi tuttu ve şu beş şeyi saydı: “Haramlardan sakın, insanların en çok ibâdet edeni olursun. Allah’ın sana ayırdığı hissene razı ol, insanların en zengini olursun. Komşuna iyilik yap, mü’min olursun. Kendin için istediğin şeyi başkaları için de iste, müslim olursun. Bir de çok gülme; çünkü çok gülmek, kalbi öldürür ُEbû İsa dedi ki: Bu hadis garibdir, onu sadece Cafer b. Süleyman’ın rivayetiyle bilmekteyiz. Hadîsin râvisi el-Hasan, Ebû Hureyre’den bir şey işitmemiştir. Aynı şekilde Eyyub, Yunus b. Ubeyd ve Ali b. Zeyd de, “el-Hasan, Ebû Hureyre’den hadis işitmemiştir” demişlerdir. Ebû Ubeyde en Nâci bu hadisi el-Hasan'dan kendi sözü olarak rivayet etmiştir, senedinde “Ebû Hureyre Rasûlullah’dan (sav) şöyle rivayet etti” şeklinde bir ifade zikretmemiştir.

Açıklama: Hasan-ı Basri ile Ebû Hureyre arasında inkıta bulunmaktadır Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: فَإِنَّ كَثْرَةَ الضَّحِكِ تُمِيتُ الْقَلْبَ

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Zühd 2, 4/551

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنِى يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنْ سُفْيَانَ حَدَّثَنَا مَنْصُورٌ عَنْ تَمِيمِ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ هِلاَلٍ عَنْ جَرِيرٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ " مَنْ يُحْرَمِ الرِّفْقَ يُحْرَمِ الْخَيْرَ " .

Bize Muhammed b. Müsennâ, ona Yahya b. Saîd, ona Süfyân, ona Mansûr, ona Temîm b. Seleme, ona Abdurrahman b. Hilâl, ona Cerîr rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Yumuşaklıktan mahrum olan her türlü hayırdan mahrum olur."

• Müslim Sahîh-i Müslim Birr ve's-sıla ve'l-edeb 6598, /1072

حَدَّثَنَا أَبُو كَامِلٍ الْجَحْدَرِىُّ وَإِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ - وَاللَّفْظُ لإِسْحَاقَ - قَالَ أَبُو كَامِلٍ حَدَّثَنَا وَقَالَ إِسْحَاقُ أَخْبَرَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ عَبْدِ الصَّمَدِ الْعَمِّىُّ حَدَّثَنَا أَبُو عِمْرَانَ الْجَوْنِىُّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّامِتِ عَنْ أَبِى ذَرٍّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « يَا أَبَا ذَرٍّ إِذَا طَبَخْتَ مَرَقَةً فَأَكْثِرْ مَاءَهَا وَتَعَاهَدْ جِيرَانَكَ » .

Bize Ebû Kâmil el-Cahderî ile İshak b. İbrahim rivayet ettiler. Buradaki lafız İshak'ındır. Ebû Kamil "Haddesenâ", İshak ise "Ahberenâ" tâbirlerini kullandılar. Onlara Abdü1aziz b. Abdüssamed el-Ammî, ona Ebû İmrân el-Cevnî, ona Abdullah b. es-Sâmit, o da Ebû Zerr'in rivayet ettiğine göre Rasûlul­lah (sav) ona şöyle demiş: "Yâ Ebâ Zer! Çorba pişirdiğin zaman suyunu çok koy ve komşularını gözet!"

• Müslim Sahîh-i Müslim Birr ve's-sıla ve'l-edeb 6688, /1084

حَدَّثَنَا أَزْهَرُ بْنُ مَرْوَانَ الْبَصْرِىُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَوَاءٍ حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ أَبِى عَرُوبَةَ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِيرِينَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ " إِذَا دُعِىَ أَحَدُكُمْ إِلَى طَعَامٍ فَلْيُجِبْ فَإِنْ كَانَ صَائِمًا فَلْيُصَلِّ" يَعْنِى الدُّعَاءَ .

Bize Ezher b. Mervân el-Basrî, ona Muhammed b. Sevâ, ona Said b. Ebu Arûbe, ona Eyyûb, ona Muhammed b. Sîrîn, ona da Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Herhangi biriniz yemeğe davet edildiğinde icabet etsin. Oruçlu ise (davet sahiplerine) dua etsin." [(Râvilerden biri) فَلْيُصَلِّ ifadesinin 'duâ' anlamına geldiğini söylemiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Savm 64, 3/150

حَدَّثَنَا سَلَمَةُ بْنُ شَبِيبٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْغِفَارِىُّ الْمَدَنِىُّ حَدَّثَنِى أَبِى عَنْ أَبِى بَكْرِ بْنِ الْمُنْكَدِرِ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ :قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم :" ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ نَشَرَ اللَّهُ عَلَيْهِ كَنَفَهُ وَأَدْخَلَهُ جَنَّتَهُ رِفْقٌ بِالضَّعِيفِ وَشَفَقَةٌ عَلَى الْوَالِدَيْنِ وَإِحْسَانٌ إِلَى الْمَمْلُوكِ " قَالَ :هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ . وَأَبُو بَكْرِ بْنُ الْمُنْكَدِرِ هُوَ أَخُو مُحَمَّدِ بْنِ الْمُنْكَدِرِ .

Bize Seleme b. Şebîb, ona Abdullah b. İbrahim el-Gıfârî el-Medenî, ona babası İbrahim el-Gıfârî, ona Ebu Bekir b. el-Münkedir, ona Câbir b. Abdullah (ra) rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Üç özellik her kimde bulunursa Allah onu himayesine alır ve cennetine koyar. Zayıflara yumuşak davranmak, anne babaya şefkat göstermek, köleye iyilik davranmak". (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu hadis hasen-garîbtir. Ebû Bekir b. Münkedir; Muhammed b. Münkedir'in kardeşidir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Sıfatü'l-Kıyâme 48, 4/656

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ عَنْ عَوْفٍ عَنْ خِلاَسٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « إِنَّ مَثَلَ الَّذِى يَعُودُ فِى عَطِيَّتِهِ كَمَثَلِ الْكَلْبِ أَكَلَ حَتَّى إِذَا شَبِعَ قَاءَ ثُمَّ عَادَ فِى قَيْئِهِ فَأَكَلَهُ » .

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Ebu Üsâme (Hammad b. Usame), ona Avf (b. Ebû Cemile), ona Hilâs (b. Amr), ona Ebu Hüreyre Hz. Peygamber’in (sav) şöyle dediğini rivayet etti. “Verdiği hibeyi geri alan kişinin durumu, köpeğin durumu gibidir. Köpek yer, nihayet doyunca kusar. Sonra kustuğuna dönüş yapıp onu yer.”

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Hibât 5, /381

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ أَيُّوبَ وَقُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ وَعَلِىُّ بْنُ حُجْرٍ جَمِيعًا عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَعْفَرٍ - قَالَ ابْنُ أَيُّوبَ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ - قَالَ أَخْبَرَنِى الْعَلاَءُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: " لاَ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ لاَ يَأْمَنُ جَارُهُ بَوَائِقَهُ " .

Bize Yahya b. Eyyûb, Kuteybe b. Saîd ve Ali b. Hucr, onlara İsmail b. Cafer, ona İbn Eyyub, ona İsmail, ona el-Alâ, ona babası, ona da Ebû Hureyre'nin rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Komşusu kötülüğünden emin olamayan kişi cennete giremez."

• Müslim Sahîh-i Müslim İmân 172, /48

حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عَمَّارٍ حَدَّثَنَا يُوسُفُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ صَيْفِىِّ بْنِ صُهَيْبِ الْخَيْرِ حَدَّثَنِى عَبْدُ الْحَمِيدِ بْنُ زِيَادِ بْنِ صَيْفِىِّ بْنِ صُهَيْبٍ عَنْ شُعَيْبِ بْنِ عَمْرٍو حَدَّثَنَا صُهَيْبُ الْخَيْرِ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ « أَيُّمَا رَجُلٍ يَدِينُ دَيْنًا وَهُوَ مُجْمِعٌ أَنْ لاَ يُوَفِّيَهُ إِيَّاهُ لَقِىَ اللَّهَ سَارِقًا » . حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْمُنْذِرِ الْحِزَامِىُّ حَدَّثَنَا يُوسُفُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ صَيْفِىٍّ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ صُهَيْبٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم نَحْوَهُ .

Açıklama: Elbani bu hadisin hasen sahih olduğunu ifade etmiştir

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Sadakât 11, /386

وَحَدَّثَنِى عَنْ مَالِكٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مَعْمَرٍ عَنْ أَبِى الْحُبَابِ سَعِيدِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يَقُولُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَيْنَ الْمُتَحَابُّونَ لِجَلاَلِى الْيَوْمَ أُظِلُّهُمْ فِى ظِلِّى يَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ ظِلِّى.

• İmam Mâlik Muvatta' Şe'ar 1745, 1/372

باب قَوْلِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم « الْعَبِيدُ إِخْوَانُكُمْ فَأَطْعِمُوهُمْ مِمَّا تَأْكُلُونَ » . وَقَوْلِهِ تَعَالَى ( وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلاَ تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَبِذِى الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَالْجَارِ ذِى الْقُرْبَى وَالْجَارِ الْجُنُبِ وَالصَّاحِبِ بِالْجَنْبِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ إِنَّ اللَّهَ لاَ يُحِبُّ مَنْ كَانَ مُخْتَالاً فَخُورًا ) . ذِى الْقُرْبَى الْقَرِيبُ ، وَالْجُنُبُ الْغَرِيبُ ، الْجَارُ الْجُنُبُ يَعْنِى الصَّاحِبَ فِى السَّفَرِ .