حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنِ ابْنِ عَجْلاَنَ عَنْ سَعِيدٍ الْمَقْبُرِىِّ عَنْ أَبِى سَلَمَةَ عَنْ عَائِشَةَ - رضى الله عنها - أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "اكْلَفُوا مِنَ الْعَمَلِ مَا تُطِيقُونَ ، فَإِنَّ اللَّهَ لاَ يَمَلُّ حَتَّى تَمَلُّوا ، وَإِنَّ أَحَبَّ الْعَمَلِ إِلَى اللَّهِ أَدْوَمُهُ وَإِنْ قَلَّ." وَكَانَ إِذَا عَمِلَ عَمَلاً أَثْبَتَهُ .

Bize Kuteybe b. Said, ona el-Leys, ona İbn Aclân, ona Said el-Makburî, ona Ebu Seleme, ona da Hz. Aişe'nin (r.anha) rivâyet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: "Gücünüzün yettiği işi yüklenin! Çünkü siz usanmadıkça Allah usanmaz. Allah'a en sevimli gelen (sevabı en çok olan) amel de az da olsa devamlı yapılanıdır." Rasulullah (sav) bir amele başladığı zaman onu devam ettirirdi."

Açıklama: “Usanmak” kelimesi, bilinen manasıyla, bir şeyin ağır gelmesi ve nefsin bir şeye ilgi ve arzu duymasından sonra ondan nefret etmesi demektir. Bu durum kullara mahsustur, Allah hakkında böyle bir şey düşünülemez. Burada bu ifade, aynı lafızla mukabelede bulunmak açısından, mecazi olarak kullanılmıştır. Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: فَإِنَّ اللَّهَ لاَ يَمَلُّ حَتَّى تَمَلُّوا

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tatavvu' 318, /321

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ : كَانَتْ عِنْدِى امْرَأَةٌ فَدَخَلَ عَلَىَّ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ : « مَنْ هَذِهِ » . قُلْتُ : فُلاَنَةُ . لاَ تَنَامُ - تَذْكُرُ مِنْ صَلاَتِهَا - فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم : « مَهْ عَلَيْكُمْ بِمَا تُطِيقُونَ فَوَاللَّهِ لاَ يَمَلُّ اللَّهُ حَتَّى تَمَلُّوا » . قَالَتْ : وَكَانَ أَحَبَّ الدِّينِ إِلَيْهِ الَّذِى يَدُومُ عَلَيْهِ صَاحِبُهُ .

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Ebu Üsâme, ona Hişâm b. Urve, ona babası (Urve b. Zübeyr), ona da Aişe şöyle rivayet etmiştir: Yanımda bir kadın vardı da Nebî (sav) yanıma girdi ve "Bu (kadın) kim?" buyurdu. "[Geceleri] uyumayan falan kimse" dedim. -Aişe, onun namazından da bahsetti-. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav), "Bırak [bu işleri]! Güç yetirebileceğiniz [ibadetleri] yapın. Vallahi! Siz bıkana dek Allah bıkmaz" buyurdu. (Hz. Âişe diyor ki) Hz. Peygamber'e (sav) en hoş gelen ibadet, kişinin [sürekli] devam ettiğiydi.

Açıklama: İfrat ve tefritten yani aşırılıktan ve boş vermişlikten uzak bir ibadet hayatının vurgulandığı bu rivayette hayatımızdaki her işte olduğu gibi ibadetlerde de itidalin yani ölçülü davranmanın temel bir ilke olduğu vurgulanmaktadır. "Siz bıkana dek Allah bıkmaz" ifadesi, "Siz ibadet etmekten usanıp bıkmadıkça Allah ecir ve sevap vermeyi bırakmaz!" anlamındadır.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Zühd 28, /687

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ غَيْلَانَ قَالَ ثَنَا رِشْدِينُ حَدَّثَنِي مُوسَى بْنُ عَلِيٍّ عَن أَبِيهِ عَنْ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ قَالَ قَالَ رَجُلٌ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَيُّ الْعَمَلِ أَفْضَلُ قَالَ إِيمَانٌ بِاللَّهِ وَتَصْدِيقٌ وَجِهَادٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَحَجٌّ مَبْرُورٌ قَالَ الرَّجُلُ أَكْثَرْتَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَلِينُ الْكَلَامِ وَبَذْلُ الطَّعَامِ وَسَمَاحٌ وَحُسْنُ خُلُقٍ قَالَ الرَّجُلُ أُرِيدُ كَلِمَةً وَاحِدَةً قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ اذْهَبْ فَلَا تَتَّهِمِ اللَّهَ عَلَى نَفْسِكَ

Bize Yahya b. Ğaylân, ona Rişdîn, ona Musa b. Ali, ona babası (Ali b. Rabah), ona da Amr. b. el-Âs şöyle rivayet etmiştir: Bir adam "Ey Allah'ın Rasulü, hangi amel daha faziletlidir?" diye sordu. Hz. Peygamber (sav) "Allah'a iman ve onu tasdik etemk, Allah yolunda cihad, kabul olunmuş hac" buyurdu. Adam "çok şey söyledin ey Allah'ın Rasulü" dedi. Allah Rasulü (sav) "yumuşak söz, yemek ikramı, müsamaha gösterme, ve güzel ahlak" buyurdu. Adam "sadece bir kelime(lik cevap) istiyorum" dedi. Hz. Peygamber (sav) ona "hadi git, (söylediğim şeyler) nefsine hoş gelmedi diye Allah'ı suçlama" dedi.

Açıklama: muhakkik bu isnadın şevahidle muhtemelen hasen olduğunu belirtmiştir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Amr b. el-As 17967, 6/112

حَدَّثَنِى عَبْدَانُ قَالَ أَخْبَرَنِى أَبِى عَنْ شُعْبَةَ عَنْ أَشْعَثَ سَمِعْتُ أَبِى قَالَ سَمِعْتُ مَسْرُوقًا قَالَ سَأَلْتُ عَائِشَةَ - رضى الله عنها - : "أَىُّ الْعَمَلِ كَانَ أَحَبَّ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَتِ الدَّائِمُ . قُلْتُ مَتَى كَانَ يَقُومُ قَالَتْ يَقُومُ إِذَا سَمِعَ الصَّارِخَ . حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَلاَمٍ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو الأَحْوَصِ عَنِ الأَشْعَثِ قَالَ إِذَا سَمِعَ الصَّارِخَ قَامَ فَصَلَّى ."

Bize Abdân, ona babası (Osman b. Cebele), ona Şu'be, ona Eş'as, ona babası (Süleym b. Esved), ona da Mesruk şöyle rivayet etmiştir: "Ben, Aişe'ye (r.anha) hangi amel Peygamber'e (sav) daha sevimlidir? diye sordum. Aişe: 'Devamlı olan amel' dedi. Ben: Peygamber, gece namaza ne zaman kalkardı? dedim. Aişe: 'Horoz sesini duyduğunda kalkardı' dedi." [Bize Muhammed b. Selam, ona Ebu Ahves, ona da Eş'as şöyle rivayet etmiştir: 'Peygamber (sav) ho­roz sesini işitince kalktı, ardından da namaz kıldı.']

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Teheccüd 7, 1/411

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْبَصْرِىُّ عَنْ بِشْرٍ - هُوَ ابْنُ الْمُفَضَّلِ - قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَشْعَثَ بْنِ سُلَيْمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مَسْرُوقٍ قَالَ: " قُلْتُ لِعَائِشَةَ أَىُّ الأَعْمَالِ أَحَبُّ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَتِ الدَّائِمُ . قُلْتُ فَأَىُّ اللَّيْلِ كَانَ يَقُومُ قَالَتْ إِذَا سَمِعَ الصَّارِخَ ."

Bize Muhammed b. İbrahim el-Basrî, ona Bişr b. Mufaddal, ona Şu'be, ona Eş'as b. Süleym, ona babası, ona da Mesrûk şöyle demiştir: "Hz. Aişe'ye (r.anhâ) 'Allah Rasülü'nün (sav) en sevdiği amel hangisi idi?' diye sordum, 'devamlı yapılanlardır' cevabını verdi. 'Gecenin hangi vaktinde namaz kılmak için kalkardı?' diye sordum, 'horozun sesini duyduğunda' diye karşılık verdi."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Kıyâmü'l-leyl ve tatavvu'ü'n-nehâr 8, /2196

وَحَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ حَدَّثَنَا أَبِى حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ سَعِيدٍ أَخْبَرَنِى الْقَاسِمُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "أَحَبُّ الأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى أَدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ." [قَالَ وَكَانَتْ عَائِشَةُ إِذَا عَمِلَتِ الْعَمَلَ لَزِمَتْهُ.]

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: أَحَبُّ الأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى أَدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ

• Müslim Sahîh-i Müslim Salâtu'l-müsâfirîn ve Kasruhâ 1830, /307

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ سَعْدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا سَلَمَةَ يُحَدِّثُ عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سُئِلَ أَىُّ الْعَمَلِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ قَالَ "أَدْوَمُهُ وَإِنْ قَلَّ."

• Müslim Sahîh-i Müslim Salâtu'l-müsâfirîn ve Kasruhâ 1828, /307

وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ - يَعْنِى الثَّقَفِىَّ - حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِى سَعِيدٍ عَنْ أَبِى سَلَمَةَ عَنْ عَائِشَةَ أَنَّهَا قَالَتْ كَانَ لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حَصِيرٌ وَكَانَ يُحَجِّرُهُ مِنَ اللَّيْلِ فَيُصَلِّى فِيهِ فَجَعَلَ النَّاسُ يُصَلُّونَ بِصَلاَتِهِ وَيَبْسُطُهُ بِالنَّهَارِ فَثَابُوا ذَاتَ لَيْلَةٍ فَقَالَ "يَا أَيُّهَا النَّاسُ عَلَيْكُمْ مِنَ الأَعْمَالِ مَا تُطِيقُونَ فَإِنَّ اللَّهَ لاَ يَمَلُّ حَتَّى تَمَلُّوا وَإِنَّ أَحَبَّ الأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ مَا دُووِمَ عَلَيْهِ وَإِنْ قَلَّ." وَكَانَ آلُ مُحَمَّدٍ صلى الله عليه وسلم إِذَا عَمِلُوا عَمَلاً أَثْبَتُوهُ.

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: فَإِنَّ اللَّهَ لاَ يَمَلُّ حَتَّى تَمَلُّوا

• Müslim Sahîh-i Müslim Salâtu'l-müsâfirîn ve Kasruhâ 1827, /307

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ أَخْبَرَنَا مُعَاذُ بْنُ هِشَامٍ حَدَّثَنِى أَبِى عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِى كَثِيرٍ حَدَّثَنَا أَبُو سَلَمَةَ عَنْ عَائِشَةَ - رضى الله عنها - قَالَتْ لَمْ يَكُنْ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى الشَّهْرِ مِنَ السَّنَةِ أَكْثَرَ صِيَامًا مِنْهُ فِى شَعْبَانَ وَكَانَ يَقُولُ "خُذُوا مِنَ الأَعْمَالِ مَا تُطِيقُونَ فَإِنَّ اللَّهَ لَنْ يَمَلَّ حَتَّى تَمَلُّوا." وَكَانَ يَقُولُ "أَحَبُّ الْعَمَلِ إِلَى اللَّهِ مَا دَاوَمَ عَلَيْهِ صَاحِبُهُ وَإِنْ قَلَّ."

Açıklama: Allah'ın usanması/bıkması, izaha muhtaç gibi gözükmektedir.

• Müslim Sahîh-i Müslim Sıyâm 2723, /450

حَدَّثَنِى هَنَّادُ بْنُ السَّرِىِّ حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ عَنْ أَشْعَثَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مَسْرُوقٍ قَالَ "سَأَلْتُ عَائِشَةَ عَنْ عَمَلِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَتْ كَانَ يُحِبُّ الدَّائِمَ. قَالَ قُلْتُ أَىَّ حِينٍ كَانَ يُصَلِّى فَقَالَتْ كَانَ إِذَا سَمِعَ الصَّارِخَ قَامَ فَصَلَّى."

• Müslim Sahîh-i Müslim Salâtu'l-müsâfirîn ve Kasruhâ 1730, /291