وَحَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ وَمُحَمَّدُ بْنُ الْعَلاَءِ الْهَمْدَانِىُّ كِلاَهُمَا عَنِ ابْنِ نُمَيْرٍ قَالَ ابْنُ الْعَلاَءِ حَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ حَدَّثَنَا هِشَامٌ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ أُصِيبَ سَعْدٌ يَوْمَ الْخَنْدَقِ رَمَاهُ رَجُلٌ مِنْ قُرَيْشٍ يُقَالُ لَهُ ابْنُ الْعَرِقَةِ. رَمَاهُ فِى الأَكْحَلِ فَضَرَبَ عَلَيْهِ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم خَيْمَةً فِى الْمَسْجِدِ يَعُودُهُ مِنْ قَرِيبٍ فَلَمَّا رَجَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مِنَ الْخَنْدَقِ وَضَعَ السِّلاَحَ فَاغْتَسَلَ فَأَتَاهُ جِبْرِيلُ وَهُوَ يَنْفُضُ رَأْسَهُ مِنَ الْغُبَارِ فَقَالَ وَضَعْتَ السِّلاَحَ وَاللَّهِ مَا وَضَعْنَاهُ اخْرُجْ إِلَيْهِمْ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "فَأَيْنَ." فَأَشَارَ إِلَى بَنِى قُرَيْظَةَ فَقَاتَلَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَنَزَلُوا عَلَى حُكْمِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَرَدَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم الْحُكْمَ فِيهِمْ إِلَى سَعْدٍ قَالَ فَإِنِّى أَحْكُمُ فِيهِمْ أَنْ تُقْتَلَ الْمُقَاتِلَةُ وَأَنْ تُسْبَى الذُّرِّيَّةُ وَالنِّسَاءُ وَتُقْسَمَ أَمْوَالُهُمْ.

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe ve Muhammed b. Ala el-Hemdânî, o ikisine İbn Nümeyr, ona İbn Ala, ona Hişam, ona da babası (Urve b. Zübeyr) Hz. Aişe'den şu rivayette bulunmuştur: Sa'd Hendek günü Kureyş'ten İbnü'l-Arika denilen bir adamın attığı okla kolundaki atar damarından (sefalik damar) yaralanmıştı. Bunun üzerine Rasulullah (sav) mescidde onu yakından takip etmek için bir çadır kurdurdu. Hz. Peygamber, Hendek Savaşından döndüğünde silahını bırakıp gusül abdesti alınca Cebrail başındaki tozları silkeleyerek Hz. Peygamber'in yanına gelip şöyle dedi: Sen silahı bıraktın ama vallahi biz bırakmadık! Onların karşısına çık! Hz. Peygamber; "nereye" diye sorunca da Cebrail, Kureyza oğullarını işaret etti. Bunun üzerine Rasulullah (sav) Kureyza oğullarıyla savaştı. Savaşın sonunda Kureyzalılar Allah Rasulü’nün hükmüne teslim oldular. Hz. Peygamber de onlar hakkındaki hükmü vermek üzere Sa'd'ı görevlendirdi. Sa'd; ben onlardan eli silah tutanların öldürülmesine, çocuk ve kadınlarının esir edilmesine ve mallarının taksimine hükmediyorum dedi.

Açıklama: Hz. Peygamber’in hüküm vermek için Sa’dı seçmesinde Benî Kurayza kabilesinin muhasaranın ardından İslâm’dan önceki dönemde müttefikleri olan Sa'd b. Muâz’ın kendileri hakkında vereceği hükme razı olacaklarını beyan etmeleri de etkili olmuştur. Sa‘d ise Benî Kurayza’dan ve Hz. Peygamber’den söz aldıktan sonra kararını açıklamıştır. Sa’dın verdiği bu kararın Tevrat’a uygun olduğu (Tesniye, XX/10-15), Kur’an’da da Allah ve Resulüne savaş açan ve yeryüzünde bozgunculuk yapanlara verilecek cezalar arasında böyle bir hükmün bulunduğu (el-Mâide 5/33-34) görülmektedir. (konuyla ilgili bazı açıklamalar için bkz. TDV İslam Ansiklopedisi, KURAYZA (Benî Kurayza) md. )

• Müslim Sahîh-i Müslim Cihâd ve's-Siyer 4598, /753

عبد الرزاق عن معمر عن أبان عن أنس أو الحسن قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : من عاد مريضا وشيع جنازة ، ووفق له صيام ذلك اليوم أمسى وقد وجبت له الجنة ، قال : وقال الحسن : قال النبي صلى الله عليه وسلم لاصحابه : أيكم عاد اليوم مريضا ؟ فقال أبو بكر : أنا ، قال : أيكم تصدق اليوم بشئ من ماله ؟ قال أبو بكر : أنا ، قال : فأيكم شيع اليوم جنازة ؟ قال أبو بكر : أنا ، قال : فأيكم أصبح صائما ؟ قال أبو بكر : أنا ، فقال النبي صلى الله عليه وسلم : أوجبت يعني الجنة.

Bize Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona Ebân, ona Enes veya Hasan, Hz. Peygamber’in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: “Bir kişi bir hastayı ziyaret eder, bir cenazeye katılır ve aynı gün oruç tutmaya muvaffak olursa, o akşam cennet ona vacip olur.” Hasan'ın nakline göre Rasulullah (sav) ashabına şöyle sordu: “Bugün hanginiz bir hasta ziyaret etti?” Ebu Bekir, 'Ben!' dedi. (Rasulullah (sav)) “Bugün hanginiz malından biraz sadaka verdi?” diye sordu. Ebu Bekir, 'Ben!' diye cevap verdi. (Rasulullah (sav)) “Bugün hanginiz bir cenaze merasimine katıldı?” dedi. Ebu Bekir, yine 'Ben!' diye cevapladı. (Rasulullah (sav)) “Hanginiz bugünü oruçlu geçirmeye niyet etti?” dedi. Ebu Bekir 'Ben!' karşılığını verdi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) “(Cennet) vacip oldu!” yani “(Ebu Bekir için) Cennet vacip oldu (kesinleşti)!” buyurdu.

Açıklama: Bu hadis, hayırlı amellerin önemini, bu amellerin bir arada yapılmasının faziletini ve Hz. Ebu Bekir’in (ra) bu konuda örnekliğini ortaya koymaktadır

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Cenâiz 6765, 3/593

عبد الرزاق عن معمر عن أبان عن رجل قال : دخل علي على ابنه الحسن وعنده الاشعري فقال : ما غدا بك أيها الشيخ ؟ قال : سمعت بوجع ابن أخي فأحببت أن أعوده فقال : اما انه لا يمنعنا ما في أنفسنا أن نحدثك ما سمعنا ، إنه من عاد مريضا نهارا صلى عليه سبعون ألف ملك حتى يمسى ، وإن عاده ليلا صلى عليه سبعون ألف ملك حتى يصبح.

Bize Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona da Ebân, bir kişinin şöyle anlattığını rivayet etti: (Bir gün) Hz. Ali oğlu Hasan’ın yanına girdi. Hasan’ın yanında (Ebu Musa) el-Eş'arî vardı. Hz. Ali “Ey ihtiyar! Seni (buraya) getiren nedir?” diye sordu. O da “Yeğenimin hasta olduğunu duydum ve onu ziyaret etmek istedim.” dedi. Bunun üzerine Hz. Ali, "İçimizdeki (his)ler (Rasulullah'tan (sav)) duyduklarımızı sana anlatmamızı engelleyemez.” dedi. (Sonra) ben Hz. Peygamber’i (sav) şöyle derken duydum diyerek devam etti: "Kim gündüz bir hastayı ziyaret ederse, akşama kadar yetmiş bin melek onun için dua eder. Kim gece bir hastayı ziyaret ederse, sabaha kadar yetmiş bin melek onun için dua eder."

Açıklama: Bu rivayet, hasta ziyareti yapmanın faziletini ve meleklerin hasta ziyaretini gerçekleştirenlere dua ve istiğfarda bulunduğunu ifade etmektedir. Bu rivayet, hasta ziyareti yapmanın faziletini ve meleklerin hasta ziyaretini gerçekleştirenlere dua ve istiğfarda bulunduğunu ifade etmektedir.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Cenâiz 6767, 3/594

عبد الرزاق عن معمر عن جابر أو غيره عن الشعبي قال : سمعته يقول : ما يلقى أهل المريض من عيادة نوكى القراء أشد مما يلقون من مريضهم.

Bize Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona Câbir veya bir başkası Şa'bi'nin şöyle dediğini rivayet etti: "(Bir şeyler) bildiğini iddia eden ahmakların ziyaretinin hasta yakınlarına verdiği sıkıntı, hastalarının çektiği hastalıktan duydukları sıkıntıdan daha fazladır!"

Açıklama: Bu rivayette hasta ziyaretinin adabına işaret edilmekte ve hasta ziyaretine gelen bazı kimselerin bilinçsizce söylediklerinin ve sergiledikleri davranışlarının, hasta yakınlarını hayli zor durumda bırakabileceği belirtilmektedir.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Cenâiz 6770, 3/594

عبد الرزاق عن معمر عن قتادة أن النبي صلى الله عليه وسلم قال : عودوا المريض ، واتبعوا الجنائز ، فإنهن تذكرون الاخرة.

Bize Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona da Katâde, Hz. Peygamber’in (sav) “Hastaları ziyaret edin; cenazelere refakat edin. Çünkü bunlar (size) ahireti hatırlatır” buyurduğunu rivayet etti.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Cenâiz 6762, 3/592

عبد الرزاق عن ابن جريج قال : حدثني من أصدق أن عمرو بن حريث عاد حسين بن علي فلقي عليا ، فقال علي لعمرو : أعدت حسينا ؟ قال : نعم ، قال : على ما في النفس ؟ قال : إنك يا أبا الحسن ! لا تستطيع أن تخرج ما في النفس ، قال : أما أن ذلك لم يمنعني نصيحتة لك ، أيما امرء عاد مريضا وكل به سبعون ألف ملك يصلون عليه حتى مثلها من الغد ، وإن جلس جلس في رياض الجنة وفي رحمة الله.

Bize Abdürrezzak, ona İbn Cüreyc, ona da güvendiği birisi şöyle rivayet etti: Amr b. Hureys, Hz. Ali’nin oğlu Hüseyin’i hastayken ziyaret etmişti. Ziyaretinden sonra (yolda) Ali ile karşılaştı. Bunun üzerine Ali, Amr’a “Hüseyin’i mi ziyaret ettin?” dedi. Amr, “Evet!" cevabını verdi. “Ona karşı içinde taşıdığın (husumete) rağmen mi?” diye sordu. Amr şöyle cevap verdi: "Ey Hasan’ın babası! Sen kalpte olanları (insanların içindeki gizli niyetleri) ortaya çıkaramazsın." Bunun üzerine Hz. Ali, “Bu durum (senin niyetin), sana nasihat etmeme engel olamaz. Kim bir hastayı ziyaret ederse, ona yetmiş bin melek görevli kılınır ve bunlar, ertesi gün tekrar ziyarette bulunana kadar kendisine dua ve istiğfar ederler. Şayet (hastanın yanında) oturursa Cennet bahçelerinde (bir bahçede oturmuş) ve Allah'ın rahmetine kavuşmuş olur.” dedi.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Cenâiz 6769, 3/594

عبد الرزاق عن معمر عن جابر أو غيره عن الشعبي قال : سمعته يقول : ما يلقى أهل المريض من عيادة نوكى القراء أشد مما يلقون من مريضهم.

Bize Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona Câbir veya bir başkası Şa'bi'nin şöyle dediğini rivayet etti: "(Bir şeyler) bildiğini iddia eden ahmakların ziyaretinin hasta yakınlarına verdiği sıkıntı, hastalarının çektiği hastalıktan duydukları sıkıntıdan daha fazladır!"

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Cenâiz 6770, 3/594

أَخْبَرَنَا أَبُو الْحَسَنِ بْنُ عَبْدَانَ أَنْبَأَنَا أَحْمَدُ بْنُ عُبَيْدٍ الصَّفَّارُ حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ عُمَرَ الضَّبِّىُّ حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ أَشْعَثَ بْنِ سُلَيْمٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ سُوَيْدِ بْنِ مُقَرِّنٍ عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ: أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِسَبْعٍ، وَنَهَانَا عَنْ سَبْعٍ. أَمَرَنَا بِعِيَادَةِ الْمَرِيضِ، وَاتِّبَاعِ الْجَنَازَةِ، وَتَشْمِيتِ الْعَاطِسِ، وَإِفْشَاءِ السَّلاَمِ، وَنَصْرِ الْمَظْلُومِ، وَإِبْرَارِ الْمُقْسِمِ، وَإِجَابَةِ الدَّاعِى. وَنَهَانَا عَنْ خَوَاتِيمِ الذَّهَبِ، وَعَنِ الشُّرْبِ فِى آنِيَةِ الْفِضَّةِ، وَعَنِ الْحَرِيرِ، وَالدِّيبَاجِ، وَالإِسْتَبْرَقِ، وَالْمَيَاثِرِ، وَالْقَسِّىِّ. [رَوَاهُ الْبُخَارِىُّ فِى الصَّحِيحِ عَنْ مُوسَى بْنِ إِسْمَاعِيلَ. وَرَوَاهُ مُسْلِمٌ عَنْ أَبِى الرَّبِيعِ. كِلاَهُمَا عَنْ أَبِى عَوَانَةَ.]

Bize Ebu Hasan b. Abdân, ona Ahmed b. Ubeyd es-Saffar, ona Osman b. Ömer ed-Dabbî, ona Müsedded, ona Ebu Avâne, ona Eş'as b. Süleym, ona da Muaviye b. Suveyd b. Mukarrin, Bera b. Azib (ra)'ın şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (sav), bize yedi şeyi emretti, yedi şeyi de yasakladı. Hasta ziyaret etmeyi, cenazelere katılmayı, aksırana rahmet dilemeyi ('yerhamükallah (Allah sana rahmet etsin)' demeyi), selamı yaymayı, mazluma yardım etmeyi, yemini yerine getirmeyi [birisi 'yemin ederim ki, sen bunu yapacaksın/yapmalısın' dediğinde sırf onun yeminini boşa çıkarmamak için o işi yapmayı] ve davet edene (çağırdığı yere) gitmeyi emretti. Altın yüzükleri, gümüş kaplardan (bir şeyler) içmeyi, ipeği, atlası, kalın atlası, elbisenin üzerine giyilen (şal, pelerin vb.) ipek üstlüğü ve ipek şeritli pamuk kumaşı yasakladı. [Buhari bu hadisi, Sahih'inde Musa b. İsmail'den rivayet etti. Müslim de, Ebu'r-Rabî'den nakletmiştir. (Buhari ve Müslimin hadisi aldığı her ikisi ravi de (Musa b. İsmail ile Ebu'r-Rabî') hadis Ebu Avane'den almıştır.]

• Beyhakî Sünen-i Kebir Eymân 19916, 20/96

أَخْبَرَنَا حَامِدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ شُعَيْبٍ الْبَلْخِيُّ، بِبَغْدَادَ، حَدَّثَنَا مَنْصُورُ بْنُ أَبِي مُزَاحِمٍ، حَدَّثَنَا أَبُو الْأَحْوَصِ، عَنْ أَشْعَثَ بْنِ أَبِي الشَّعْثَاءِ، عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ سُوَيْدٍ، عَنِ الْبَرَاءِ، قَالَ: أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِاتِّبَاعِ الْجَنَائِزِ، وَعِيَادَةِ الْمَرْضَى، وَتَشْمِيتِ الْعَاطِسِ، وَإِبْرَارِ الْمُقْسِمِ، وَنُصْرَةِ الْمَظْلُومِ، وَإِفْشَاءِ السَّلَامِ، وَإِجَابَةِ الدَّاعِي. [قَالَ أَبُو حَاتِمٍ: الْأَمْرُ بِاتِّبَاعِ الْجَنَائِزِ، وَعِيَادَةِ الْمَرْضَى، أَمْرٌ لِطَلَبِ الثَّوَابِ دُونَ أَنْ يَكُونَ حَتْمًا. وَالْأَمْرُ بِتَشْمِيتِ الْعَاطِسِ، وَإِبْرَارِ الْمُقْسِمِ، لَفْظٌ عَامٌ مُرَادُهُمَا الْخُصُوصُ؛ وَذَلِكَ أَنَّ الْعَاطِسَ لَا يَجِبُ أَنْ يُشَمَّتَ إِلَّا إِذَا حَمِدَ اللَّهَ. وَإِبْرَارُ الْمُقْسِمِ، فِي بَعْضِ الْأَحْوَالِ دُونَ الْكُلِّ. وَالْأَمْرُ بِنُصْرَةِ الْمَظْلُومِ، وَإِجَابَةِ الدَّاعِي؛ أَمْرَا حَتْمٍ فِي الْوَقْتِ دُونَ الْوَقْتِ. وَالْأَمْرِ بِإِفْشَاءِ السَّلَامِ؛ أَمْرٌ بِلَفْظِ الْعُمُومِ، وَالْمُرَادُ مِنْهُ اسْتِعْمَالُهُ مَعَ الْمُسْلِمِينَ دُونَ غَيْرِهِمْ.]

Bize Hamid b. Muhammed b. Şuayb el-Belhî Bağdat'ta, ona Mansur b. Ebu Muzâhim, ona Ebu Ahvas, ona Eş'as Ebu Şa'sa, ona da Muaviye b. Suveyd b. Mukarrin, Bera b. Azib'in şöyle dediğini rivayet etti. Rasulullah (sav), bize cenazelere katılmayı, hastaları ziyaret etmeyi, aksırana rahmet dilemeyi ('yerhamükallah (Allah sana rahmet etsin)' demeyi), yeminle (bir şey yapılmasını) isteyenin talebini yerine getirmeyi [birisi 'yemin ederim ki, sen bunu yapacaksın/yapmalısın' dediğinde sırf onun yeminini boşa çıkarmamak için o işi yapmayı], mazluma yardım etmeyi, selamı yaymayı ve davet edene (çağırdığı yere) gitmeyi emretti. [Ebu Hatim şöyle demiştir: Cenazelere katılma ve hastaları ziyaret etme emirleri, kesinlik (zorunluluk) taşımaksızın, sadece sevap elde etmek için dile getirilen emirlerdir. Aksırana rahmet dileme ve yemin ederek (bir şey yapılmasını) isteyenin talebini yerine getirme emirleri ise, umumi lafızlardır fakat bunlarla hususi bir anlam kastedilmiştir. Yani aksıran kimse ancak Allah'a hamdettiyse ('Elhamdülillah (Allah'a hamdederim)' dediyse) ona rahmet dilemek gerekli olur. Yemin ederek (bir şey yapılmasını) isteyenin talebini yerine getirmek de her durumda değil sadece bazı durumlarda geçerlidir. Mazluma yardım etme ve davet edene (çağırdığı yere) gitme emirleri de, her zaman değil, sadece bazı zamanlarda (durumlarda) kesinlik (gereklilik) ifade eden emirlerdir. Selamı yayma emri, umumi lafızla ifade edilen bir emirdir. Bununla kastedilen şey (bu emrin), başka din mensupları değil, Müslümanlar için gerçekleştirilmesidir.]

• İbn Hibban Sahih-i İbn Hibban Kitabu'l-cenâiz ve mâ yete'allaku bihâ mukaddemen 3040, 7/312

عبد الرزاق عن معمر عن أبان عن أنس أو الحسن قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : من عاد مريضا وشيع جنازة ، ووفق له صيام ذلك اليوم أمسى وقد وجبت له الجنة ، قال : وقال الحسن : قال النبي صلى الله عليه وسلم لاصحابه : أيكم عاد اليوم مريضا ؟ فقال أبو بكر : أنا ، قال : أيكم تصدق اليوم بشئ من ماله ؟ قال أبو بكر : أنا ، قال : فأيكم شيع اليوم جنازة ؟ قال أبو بكر : أنا ، قال : فأيكم أصبح صائما ؟ قال أبو بكر : أنا ، فقال النبي صلى الله عليه وسلم : أوجبت يعني الجنة

Bize Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona Ebân, ona Enes veya Hasan, Hz. Peygamber’in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: “Bir kişi bir hastayı ziyaret eder, bir cenazeye katılır ve aynı gün oruç tutmaya muvaffak olursa, o akşam cennet ona vacip olur.” Hasan'ın nakline göre Rasulullah (sav) ashabına şöyle sordu: “Bugün hanginiz bir hasta ziyaret etti?” Ebu Bekir, 'Ben!' dedi. (Rasulullah (sav)) “Bugün hanginiz malından biraz sadaka verdi?” diye sordu. Ebu Bekir, 'Ben!' diye cevap verdi. (Rasulullah (sav)) “Bugün hanginiz bir cenaze merasimine katıldı?” dedi. Ebu Bekir, yine 'Ben!' diye cevapladı. (Rasulullah (sav)) “Hanginiz bugünü oruçlu geçirmeye niyet etti?” dedi. Ebu Bekir 'Ben!' karşılığını verdi. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) “(Cennet) vacip oldu!” yani “(Ebu Bekir için) Cennet vacip oldu (kesinleşti)!” buyurdu.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Cenâiz 6765, 3/593