حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ إِدْرِيسَ وَأَبُو مُعَاوِيَةَ قَالاَ حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى لَيْلَى عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنِ الْوُضُوءِ مِنْ لُحُومِ الإِبِلِ، فَقَالَ: "تَوَضَّئُوا مِنْهَا."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Abdullah b. İdris ve Ebu Muaviye, onlara A'meş, ona Abdullah b. Abdullah, ona da Abdurrahman b. Ebu Leyla, Bera b. Azib'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasulullah'a (sav) deve eti yemekten dolayı abdest (gerekip gerekmediği) hakkında soruldu. O da (sav): "Deve eti yemeniz durumunda abdest alın." buyurdu.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 67, /88

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مَهْدِىٍّ حَدَّثَنَا زَائِدَةُ وَإِسْرَائِيلُ عَنْ أَشْعَثَ بْنِ أَبِى الشَّعْثَاءِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ أَبِى ثَوْرٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ قَالَ: أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنْ نَتَوَضَّأَ مِنْ لُحُومِ الإِبِلِ، وَلاَ نَتَوَضَّأَ مِنْ لُحُومِ الْغَنَمِ."

Bize Muhammed b. Beşşar, ona Abdurrahman b. Mehdi, ona Zaide ve İsrail, ona Eş'as b. Ebu Şa'sa, ona da Cafer b. Ebu Sevr, Cabir b. Semure'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), deve eti yememizden dolayı abdest almamızı, koyun eti yememiz durumunda ise abdest almamamızı bize emretti."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 67, /88

حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عَمَّارٍ حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ بْنُ مُسْلِمٍ حَدَّثَنَا ثَوْرُ بْنُ يَزِيدَ عَنْ رَجَاءِ بْنِ حَيْوَةَ عَنْ وَرَّادٍ كَاتِبِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ عَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ: "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مَسَحَ أَعْلَى الْخُفِّ وَأَسْفَلَهُ."

Bize Hişam b. Ammar, ona Velid b. Müslim, Sevr b. Yezid, ona Reca b. Hayve, ona da Muğire b. Şube'nin katibi Verrad (es-Sekafî), Muğire b. Şube'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) mestin hem üstünü hem de altını mesh etmiştir."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 85, /96

حَدَّثَنَا عِمْرَانُ بْنُ مُوسَى اللَّيْثِىُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَوَاءٍ حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ أَبِى عَرُوبَةَ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ: أَنَّهُ رَأَى سَعْدَ بْنَ مَالِكٍ وَهُوَ يَمْسَحُ عَلَى الْخُفَّيْنِ، فَقَالَ: ’إِنَّكُمْ لَتَفْعَلُونَ ذَلِكَ؟’ فَاجْتَمَعْنَا عِنْدَ عُمَرَ، فَقَالَ سَعْدٌ لِعُمَرَ: ’أَفْتِ ابْنَ أَخِى فِى الْمَسْحِ عَلَى الْخُفَّيْنِ’. فَقَالَ عُمَرُ: ’كُنَّا، وَنَحْنُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم، نَمْسَحُ عَلَى خِفَافِنَا. لَمْ نَرَ بِذَلِكَ بَأْسًا.’ فَقَالَ ابْنُ عُمَرَ: ’وَإِنْ جَاءَ مِنَ الْغَائِطِ؟’ قَالَ: ’نَعَمْ.’

Bize İmran b. Musa el-Leysî, ona Muhammed b. Sevâ', ona Said b. Ebu Arûbe, ona Eyyüb (es-Sahtiyânî), ona da Nafi', İbn Ömer'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: İbn Ömer, Sa'd b. Malik'in mestleri üzerine mesh ettiğini görmüş ve ona: 'Siz böyle mi yapıyorsunuz? diye sormuş. (Meseleyi aralarında çözemeyince) Hz. Ömer'in yanında gitmişler. Sa'd, Ömer'e: 'Mestler üzerine mesh etme konusunda kardeşimin oğluna (İbn Ömer'e) fetva ver' demiş. Ömer de: 'Biz, Rasulullah (sav) ile beraberken, mestlerimizin üzerine mesh ediyorduk. Dolayısıyla bunda bir sakınca görmüyoruz.' diye cevap vermiş. Bunun üzerine İbn Ömer: 'Kişi büyük abdestini bozmaktan geliyor olsa da mı?' diye üsteleyince, Hz. Ömer: 'Evet' karşılığını vermiş.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 84, /96

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ قَالَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ سُلَيْمَانَ التَّيْمِىِّ عَنْ أَبِى حَاجِبٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ بَنِى غِفَارٍ قَالَ: "نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ فَضْلِ طَهُورِ الْمَرْأَةِ." [قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَرْجِسَ. قَالَ أَبُو عِيسَى: وَكَرِهَ بَعْضُ الْفُقَهَاءِ، الْوُضُوءَ بِفَضْلِ طَهُورِ الْمَرْأَةِ. وَهُوَ قَوْلُ أَحْمَدَ، وَإِسْحَاقَ؛ كَرِهَا فَضْلَ طَهُورِهَا، وَلَمْ يَرَيَا بِفَضْلِ سُؤْرِهَا بَأْسًا.]

Bize Mahmud b. Ğaylan, ona Veki’ (b. Cerrah), ona Süfyan (es-Sevrî), ona Süleyman et-Teymî, ona da Ebu Hacib, Ğıfar oğullarından bir adamdan şöyle nakletmiştir: "Rasulullah (sav), kadının abdestinden artan su ile abdest almayı yasakladı." [Tirmizî: 'Bu konuda Abdullah b. Sercis’den nakledilen rivayet de vardır.' demiştir. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bazı fakihler, kadının abdest suyundan artan su ile abdest almayı mekruh görmüşlerdir. Ahmed ve İshâk’ın görüşleri bu doğrultudadır. Onlar kadının abdest suyundan artan suyu mekruh görürken, içtiği sudan kalan artıkta bir sakınca görmemişlerdir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 47, 1/92

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ وَمَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ قَالاَ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ عَاصِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا حَاجِبٍ يُحَدِّثُ عَنِ الْحَكَمِ بْنِ عَمْرٍو الْغِفَارِىِّ: "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم نَهَى أَنْ يَتَوَضَّأَ الرَّجُلُ بِفَضْلِ طَهُورِ الْمَرْأَةِ. أَوْ قَالَ : ’بِسُؤْرِهَا’." [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ. وَأَبُو حَاجِبٍ، اسْمُهُ سَوَادَةُ بْنُ عَاصِمٍ. وَقَالَ مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ فِى حَدِيثِهِ: ’نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنْ يَتَوَضَّأَ الرَّجُلُ بِفَضْلِ طَهُورِ الْمَرْأَةِ.’ وَلَمْ يَشُكَّ فِيهِ مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ.]

Bize Muhammed b. Beşşar ve Mahmud b. Ğaylan, onlara Ebu Davud (et-Tayâlisî), ona Şu’be (b. Haccâc), ona Asım (b. Süleyman), ona da Ebu Hacib, Hakem b. Amr el-Gıfarî’nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), erkeğin kadının abdest suyundan artan su ile -veya artığı ile [ravilerden biri hadisin lafzında şüphe ettiği için bu lafzı ilave ederek hadisi nakletmiştir]- abdest almasını yasakladı.” [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu, hasen bir hadistir. Ebu Hacib’in ismi, Sevade b. Asım’dır. (Ravilerden hocam) Muhammed b. Beşşâr, hadisi: 'Rasulullah (sav), erkeğin kadının abdest suyundan artan su ile abdest almasını yasakladı' lafzıyla nakletmiş ve hadisin lafzında şüphe etmemiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 47, 1/93

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الرَّازِىِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى لَيْلَى عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ: "سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنِ الْوُضُوءِ مِنْ لُحُومِ الإِبِلِ فَقَالَ: ’تَوَضَّئُوا مِنْهَا.’ وَسُئِلَ عَنِ الْوُضُوءِ مِنْ لُحُومِ الْغَنَمِ فَقَالَ: ’لاَ تَتَوَضَّئُوا مِنْهَا’." [قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ، وَأُسَيْدِ بْنِ حُضَيْرٍ. قَالَ أَبُو عِيسَى: وَقَدْ رَوَى الْحَجَّاجُ بْنُ أَرْطَاةَ هَذَا الْحَدِيثَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى لَيْلَى عَنْ أُسَيْدِ بْنِ حُضَيْرٍ. وَالصَّحِيحُ حَدِيثُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى لَيْلَى عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ. وَهُوَ قَوْلُ أَحْمَدَ وَإِسْحَاقَ. وَرَوَى عُبَيْدَةُ الضَبِّىُّ عن عبدالله الرَازِىِّ عن عبد الرحمن بن أبى لَيلَى عن ذى الغُرَّةِ الجُهَنِيِّ. وَرَوَى حمَّادُ بن سَلَمَةَ هَذَا الحديثَ عن الحجَّاجِ بن أَرْطَاةَ، فأخطأَ فيه، وقال فيه: عن عبد الله بن عبد الرحمن بن أبى ليلى عن أبيه عن أُسَيْدِ بن حُضَيْرٍ. و الصحيحُ عن عبد الله بن عبد الله الرازىِّ عن عبد الرحمن بن ابى ليلى عن البَرَاء ِ بن عازب. قال إسحاق: صَحَّ هَذَا الباب حديثان عن رسول الله صلى الله عليه وسلم حديثُ البَرَاءِ وحديثُ جابر بن سَمُرَةَ. وَهُوَ قَوْلُ أَحْمَدَ، وَإِسْحَاقَ. وَقَدْ رُوِىَ عَنْ بَعْضِ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنَ التَّابِعِينَ وَغَيْرِهِمْ، أَنَّهُمْ لَمْ يَرَوُا الْوُضُوءَ مِنْ لُحُومِ الإِبِلِ. وَهُوَ قَوْلُ سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ وَأَهْلِ الْكُوفَةِ.]

Bize Hennâd (b. Seri et-Temimî), ona Ebu Maviye (Muhammed b. Hazim), ona A’meş, ona Abdullah b. Abdullah er-Razî, ona da Abdurrahman b. Ebu Leyla, Bera b. Azib’in şöyle anlattığını rivayet etti: "Rasulullah'a (sav) deve eti yemekten dolayı abdest (gerekip gerekmediği) hakkında soruldu. 'Deve eti yemeniz sebebiyle abdest alın' buyurdu. Koyun eti yenildiğinde abdest almanın gerekli olup olmadığı sorulunca ise: 'Koyun eti yemenizden dolayı abdest almanıza gerek yoktur.' buyurdu." [Tirmizî: 'Bu konuda Cabir b. Semure ve Üseyd b. Hudayr’dan nakledilen rivayetler de vardır' demiştir. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Haccac b. Ertat bu hadisi Abdullah b. Abdullah, ona Abdurrahman b. Ebu Leyla, ona da Üseyd b. Hudayr tarikiyla rivayet etmiştir. Fakat sahih olan Abdurrahman b. Ebu Leyla’nın Bera b. Azib’den naklettiği hadistir. Ahmed ve İshâk da bu kanaattedir. Ubeyde ed-Dabbî bu hadisi, Abdullah b. Abdullah er Razî, ona Abdurrahman b. Ebu Leyla, ona da Zülkurra el-Cühenî yoluyla rivayet etmiştir. Hammad b. Seleme ise, Haccac b. Ertat’dan rivayet ederken (isim konusunda) hataya düşüp: 'Abdullah b. Abdurrahman b. Ebu Leyla, ona babası, ona da Üseyd b. Hudayr (rivayet etmiştir)' demiştir. Doğrusu: 'Abdullah b. Abdullah er-Razî, ona Abdurrahman b. Ebu Leyla, ona da Bera b. Azib' şeklindedir. İshak şöyle demiştir: Bu konuda Rasulullah’tan (sav) sahih olarak nakledilen iki rivayet, Bera b. Azib ile Cabir b. Semure'nin hadisleridir. Ahmed ve İshak’ın görüşü bu hadis doğrultusundadır. Tabiun ve Tebe-i tabiundan bazı alimlerin deve etinin yenilmesinden dolayı abdest almanın gerekmediği görüşünde oldukları rivayet edilmiştir. Süfyan es Sevrî ve Kufeli âlimler bu görüştedir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 60, 1/122

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُصَفَّى الْحِمْصِىُّ قَالَ حَدَّثَنَا بَقِيَّةُ عَنْ جَرِيرِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ حَدَّثَنِى مُنْذِرٌ حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ الْمُنْكَدِرِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ: مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِرَجُلٍ يَتَوَضَّأُ، وَيَغْسِلُ خُفَّيْهِ، فَقَالَ بِيَدِهِ، كَأَنَّهُ دَفَعَهُ: "إِنَّمَا أُمِرْتَ بِالْمَسْحِ." وَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِيَدِهِ: "هَكَذَا، مِنْ أَطْرَافِ الأَصَابِعِ إِلَى أَصْلِ السَّاقِ، وَخَطَّطَ بِالأَصَابِعِ."

Bize Muhammed b. Musaffa el-Hımsî, ona Bakiyye b. (Velid), ona Cerir b. Yezid, ona Münzir, ona da Muhammed b. Münkedir, Cabir'in (b. Abdullah) şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasulullah (sav), abdest alan bir adamın yanından geçiyordu. Adam (abdest alırken) mestlerini yıkıyordu. Hz. Peygamber, 'onu bırak' anlamında eliyle işaret ederek: "Ben mesh etmekle emrolundum" buyurdu ve "(meshin nasıl yapılacağını göstermek için) ayak parmak uçlarından bileklerine doğru parmaklarıyla çizgiler çizerek eliyle mesh edip 'İşte bu şekilde!'" diye vurguladı.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 85, /96

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ عَنْ مَالِكٍ؛ (ح) وَحَدَّثَنَا الأَنْصَارِىُّ (إِسْحَاقُ بْنُ مُوسَى) حَدَّثَنَا مَعْنٌ حَدَّثَنَا مَالِكٌ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ سُلَيْمٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ سَلَمَةَ مِنْ آلِ ابْنِ الأَزْرَقِ أَنَّ الْمُغِيرَةَ بْنَ أَبِى بُرْدَةَ -وَهُوَ مِنْ بَنِى عَبْدِ الدَّارِ- أَخْبَرَهُ أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا هُرَيْرَةَ يَقُولُ: سَأَلَ رَجُلٌ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: ’يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّا نَرْكَبُ الْبَحْرَ، وَنَحْمِلُ مَعَنَا الْقَلِيلَ مِنَ الْمَاءِ. فَإِنْ تَوَضَّأْنَا بِهِ عَطِشْنَا. أَفَنَتَوَضَّأُ مِنْ مَاءِ الْبَحْرِ؟’ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "هُوَ الطَّهُورُ مَاؤُهُ الْحِلُّ مَيْتَتُهُ." [قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنْ جَابِرٍ، وَالْفِرَاسِىِّ. قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. وَهُوَ قَوْلُ أَكْثَرِ الْفُقَهَاءِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مِنْهُمْ: أَبُو بَكْرٍ، وَعُمَرُ، وَابْنُ عَبَّاسٍ؛ لَمْ يَرَوْا بَأْسًا بِمَاءِ الْبَحْرِ. وَقَدْ كَرِهَ بَعْضُ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم الْوُضُوءَ بِمَاءِ الْبَحْرِ، مِنْهُمُ: ابْنُ عُمَرَ، وَعَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَمْرٍو. وَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَمْرٍو: ’هُوَ نَارٌ.’

Bize Kuteybe (b. Said) ona Malik (b. Enes); (T) Bize el-Ensarî (İshak b. Musa), ona Ma’n, ona Malik, ona Safvân b. Süleym, ona İbnü’l-Ezrak oğullarından Said b. Seleme, ona da -Abduddar oğullarından- Muğire b. Bürde, Ebu Hüreyre’nin şöyle anlattığını rivayet etmiştir: Bir adam Rasulullah’a (sav) 'Ey Allah'ın Elçisi, biz deniz yolculuğu yaparız ve yanımızda az miktarda su bulundururuz. Eğer bu suyla abdest alırsak susuz kalırız. Denizin suyuyla abdest alabilir miyiz?' diye sordu. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav): "Onun (denizin) suyu temiz/temizleyici, ölüsü de helaldir" buyurdu. [Tirmizi: 'Bu konuda Câbir ve el-Firâsî’den rivayet edilen hadisler de vardır' demiştir. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Rasulullah'ın (sav) fakih sahabilerinin çoğu bu yöndedir. Ebu Bekir, Ömer, İbn Abbâs, bunlardandır; deniz suyuyla abdest almakta bir sakınca görmezler. Hz. Peygamber’in (sav) ashabından bazı kimseler ise, deniz suyu ile abdest almayı hoş görmemektedir. İbn Ömer ve Abdullah b. Amr bunlardandır. Abdullah b. Amr, 'Deniz suyu, ateştir' demiştir.

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: هُوَ الطَّهُورُ مَاؤُهُ الْحِلُّ مَيْتَتُهُ

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 52, 1/100

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ عَنْ سِمَاكِ بْنِ حَرْبٍ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: اغْتَسَلَ بَعْضُ أَزْوَاجِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى جَفْنَةٍ. فَأَرَادَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنْ يَتَوَضَّأَ مِنْهُ، فَقَالَتْ: ’يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنِّى كُنْتُ جُنُبًا.’ فَقَالَ: "إِنَّ الْمَاءَ لاَ يُجْنِبُ." [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. وَهُوَ قَوْلُ سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ، وَمَالِكٍ، وَالشَّافِعِىِّ.]

Bize Kuteybe (b Said), ona Ebü’l-Ahvas (Sellâm b. Süleym), ona Simak b. Harb, ona da İkrime, İbn Abbas’ın şöyle anlattığını rivayet etti: Rasulullah’ın (sav) hanımlarından biri Cefne’de gusletti, Rasulullah da (sav) aynı kaptan abdest almak isteyince hanımı: 'Ey Allah'ın Elçisi, ben cünüp idim' dedi. Bunun üzerine Rasulullah (sav): “Su da cünüp olmadı ya!" karşılığını verdi. [Ebu İsa (Tirmizî): Bu, hasen-sahih bir hadistir. Süfyan es Sevrî, Mâlik ve Şâfiî’nin görüşü de bu hadis doğrultusundadır.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tahâret 48, 1/94