وَحَدَّثَنَا أَبُو كَامِلٍ الْجَحْدَرِىُّ وَعَمْرُو بْنُ عَلِىٍّ كِلاَهُمَا عَنْ بِشْرِ بْنِ الْمُفَضَّلِ - قَالَ أَبُو كَامِلٍ حَدَّثَنَا بِشْرٌ - حَدَّثَنَا أَبُو رَيْحَانَةَ عَنْ سَفِينَةَ قَالَ: "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُغَسِّلُهُ الصَّاعُ مِنَ الْمَاءِ مِنَ الْجَنَابَةِ، وَيُوَضِّؤُهُ الْمُدُّ."

Bize Ebu Kâmil el-Cahderî ve Amr b. Ali, o ikisine Bişr b. Mufaddal, -Ebu Kâmil hocasıyla rivayet ilişkisini ifade etmek için 'Haddesena' lafzını kullanmıştır- ona da Ebu Reyhâne, Sefine'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), cünüplükten (temizlenmek için) bir sâ' su ile yıkanırdı (gusül abdesti alırdı). Bir müdd (su) ile de abdest alırdı."

• Müslim Sahîh-i Müslim Hayz 738, /145

وَحَدَّثَنَا عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ شُعَيْبِ بْنِ اللَّيْثِ قَالَ حَدَّثَنِى أَبِى عَنْ جَدِّى حَدَّثَنِى عُقَيْلُ بْنُ خَالِدٍ قَالَ قَالَ ابْنُ شِهَابٍ أَخْبَرَنِى عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ أَبِى بَكْرِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَارِثِ بْنِ هِشَامٍ أَنَّ خَارِجَةَ بْنَ زَيْدٍ الأَنْصَارِىَّ أَخْبَرَهُ أَنَّ أَبَاهُ زَيْدَ بْنَ ثَابِتٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: "الْوُضُوءُ مِمَّا مَسَّتِ النَّارُ."

Bize Abdülmelik b. Şuayb b. Leys, ona babası (Şuayb b. Leys), ona babası (Leys b. Sa'd), ona Ukayl b. Halid, ona İbn Şihab, ona Abdülmelik b. Ebu Bekir b. Abdurrahman b. Haris b. Hişam, ona Harice b. Zeyd el-Ensârî, ona da babası Zeyd b. Sabit Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Ateşte pişen şeyler (yemek) sebebiyle abdest gerekir."

• Müslim Sahîh-i Müslim Hayz 787, /153

قَالَ ابْنُ شِهَابٍ أَخْبَرَنِى عُمَرُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزِ أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ إِبْرَاهِيمَ بْنِ قَارِظٍ أَخْبَرَهُ: أَنَّهُ وَجَدَ أَبَا هُرَيْرَةَ يَتَوَضَّأُ عَلَى الْمَسْجِدِ فَقَالَ: ’إِنَّمَا أَتَوَضَّأُ مِنْ أَثْوَارِ أَقِطٍ أَكَلْتُهَا، لأَنِّى سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: "تَوَضَّئُوا مِمَّا مَسَّتِ النَّارُ".’

Bize İbn Şihab, ona Ömer b. Abdülaziz, ona da Abdullah b. İbrahim b. Kâriz şöyle rivayet etmiştir: O (Abdullah b. İbrahim) Ebu Hureyre'yi mescitte abdest alırken görmüş. Ebu Hureyre ona şöyle demiştir: 'Sadece yediğim keş parçaları sebebiyle abdest alıyorum. Çünkü Rasulullah'ı (sav), "Ateşte pişen şeyleri yedikten sonra abdest alın." buyururken işittim'.

• Müslim Sahîh-i Müslim Hayz 788, /153

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا الْفَضْلُ بْنُ دُكَيْنٍ عَنْ أَبِى الْعُمَيْسِ عَنْ عَلِىِّ بْنِ الأَقْمَرِ عَنْ أَبِى الأَحْوَصِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَلْقَى اللَّهَ غَدًا مُسْلِمًا، فَلْيُحَافِظْ عَلَى هَؤُلاَءِ الصَّلَوَاتِ حَيْثُ يُنَادَى بِهِنَّ. فَإِنَّ اللَّهَ شَرَعَ لِنَبِيِّكُمْ صلى الله عليه وسلم سُنَنَ الْهُدَى. وَإِنَّهُنَّ مِنْ سُنَنِ الْهُدَى. وَلَوْ أَنَّكُمْ صَلَّيْتُمْ فِى بُيُوتِكُمْ كَمَا يُصَلِّى هَذَا الْمُتَخَلِّفُ فِى بَيْتِهِ لَتَرَكْتُمْ سُنَّةَ نَبِيِّكُمْ. وَلَوْ تَرَكْتُمْ سُنَّةَ نَبِيِّكُمْ لَضَلَلْتُمْ. وَمَا مِنْ رَجُلٍ يَتَطَهَّرُ، فَيُحْسِنُ الطُّهُورَ، ثُمَّ يَعْمِدُ إِلَى مَسْجِدٍ مِنْ هَذِهِ الْمَسَاجِدِ، إِلاَّ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِكُلِّ خَطْوَةٍ يَخْطُوهَا حَسَنَةً، وَيَرْفَعُهُ بِهَا دَرَجَةً، وَيَحُطُّ عَنْهُ بِهَا سَيِّئَةً. وَلَقَدْ رَأَيْتُنَا، وَمَا يَتَخَلَّفُ عَنْهَا إِلاَّ مُنَافِقٌ، مَعْلُومُ النِّفَاقِ. وَلَقَدْ كَانَ الرَّجُلُ يُؤْتَى بِهِ، يُهَادَى بَيْنَ الرَّجُلَيْنِ، حَتَّى يُقَامَ فِى الصَّفِّ.

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Fadl b. Dükeyn, ona Ebu Umeys, ona Ali b. Akmer, ona da Ebu'l-Ahvas, Abdullah'ın (b. Mesud) şöyle dediğini rivayet etmiştir: Yarın Allah'a Müslüman olarak kavuşmak isteyen kimse, namazlarını ezanın okunduğu yerde (mescitte) kılmaya devam etsin. Şüphesiz ki Allah (cc), Peygamberinize (sav) hidayet sünnetleri (sünen-i hüda) vermiştir. Bunlar da (bu namazlar da) hidayet sünnetlerdendir. Eğer cemaati terk edip namazı evinde kılan bu adamların yaptığı gibi, siz de namazlarınızı evlerinizde kılarsanız, Peygamberinizin (sav) sünnetini terk etmiş olursunuz. Peygamberinizin (sav) sünnetini terk ederseniz de doğru yoldan şaşarsınız. Bir kimse abdest alır, abdestinin güzel olmasına özen gösterirse ve sonra da namaz kılmak niyetiyle bu mescitlerden birine giderse, Allah (cc) onun attığı her bir adım için bir iyilik sevabı yazar, onun derecesini bir seviye yükseltir ve ondan bir günahı siler. Ben öyle günlerimize şahit oldum ki, sadece nifakı açıkça bilinen bir münafık cemaate katılmazdı. İnsanlar iki kişi arasında (zorlanarak) yürümeye çalışarak bile olsa mescide getirilip nihayet saftaki yerini alırdı.

• Müslim Sahîh-i Müslim Mesâcid ve Mevâdi'u's-salât 1488, /257

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا يَزِيدُ بْنُ هَارُونَ عَنْ هَمَّامٍ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ صَفِيَّةَ بِنْتِ شَيْبَةَ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَتَوَضَّأُ بِالْمُدِّ، وَيَغْتَسِلُ بِالصَّاعِ."

Bize Ebû Bekr b. Ebu Şeybe, ona Yezid b. Harun, ona Hemmam, ona Katâde, ona da Safiyye bint Şeybe, Âişe'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) bir müd miktarı (su) ile abdest alır; bir sa' miktarı (su) ile de yıkanırdı (gusül abdesti alırdı)."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 1, /57

حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عَمَّارٍ حَدَّثَنَا الرَّبِيعُ بْنُ بَدْرٍ حَدَّثَنَا أَبُو الزُّبَيْرِ عَنْ جَابِرٍ: "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَتَوَضَّأُ بِالْمُدِّ، وَيَغْتَسِلُ بِالصَّاعِ."

Bize Hişam b. Ammar, ona Rabi' b. Bedr, ona da Ebu Zubeyr, Câbir'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) bir müd miktarı (su) ile abdest alır; bir sa' miktarı (su) ile de yıkanırdı (gusül abdesti alırdı)."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 1, /57

حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عَمَّارٍ حَدَّثَنَا مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ حَدَّثَنِى نَافِعٌ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: "كَانَ الرِّجَالُ وَالنِّسَاءُ يَتَوَضَّئُونَ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مِنْ إِنَاءٍ وَاحِدٍ."

Bize Hişam b. Ammar, ona Malik b. Enes, ona da Nafi', (Abdullah) İbn Ömer'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Kadınlar ve erkekler, Rasulullah (sav) zamanında aynı kaptan abdest alırlardı."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 36, /73

حَدَّثَنَا سُوَيْدُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنِى حَفْصُ بْنُ مَيْسَرَةَ حَدَّثَنِى زَيْدُ بْنُ أَسْلَمَ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الصُّنَابِحِىِّ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "مَنْ تَوَضَّأَ؛ فَمَضْمَضَ، وَاسْتَنْشَقَ، خَرَجَتْ خَطَايَاهُ مِنْ (فَمِهِ) وَأَنْفِهِ. فَإِذَا غَسَلَ وَجْهَهُ، خَرَجَتْ خَطَايَاهُ مِنْ وَجْهِهِ، حَتَّى تَخْرُجَ مِنْ تَحْتِ أَشْفَارِ عَيْنَيْهِ. فَإِذَا غَسَلَ يَدَيْهِ، خَرَجَتْ خَطَايَاهُ مِنْ يَدَيْهِ. فَإِذَا مَسَحَ رَأْسَهُ، خَرَجَتْ خَطَايَاهُ مِنْ رَأْسِهِ، حَتَّى تَخْرُجَ مِنْ أُذُنَيْهِ. فَإِذَا غَسَلَ رِجْلَيْهِ، خَرَجَتْ خَطَايَاهُ مِنْ رِجْلَيْهِ، حَتَّى تَخْرُجَ مِنْ تَحْتِ أَظْفَارِ رِجْلَيْهِ. وَكَانَتْ صَلاَتُهُ وَمَشْيُهُ إِلَى الْمَسْجِدِ نَافِلَةً."

Bize Süveyd b. Said, ona Hafs b. Meysere, ona Zeyd b. Eslem, ona Ata b. Yesâr, ona da Abdullah es-Sunâbihî, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Kim abdest alır; ağzına ve burnuna su verirse, (bu organlarla işlemiş olduğu) günahları (ağzından) ve burnundan çıkıp gider. Yüzünü yıkadığı zaman günahları yüzünden çıkıp gider. O kadar ki (günahları) kirpiklerinin altından çıkar. Ellerini (ve kollarını) yıkadığında günahları ellerinden (kollarından) çıkıp gider. Başını mesh ettiği zaman günahları başından hatta kulaklarından bile çıkıp gider. Ayaklarını yıkadığı zaman günahları ayaklarından çıkıp gider. Hatta günahlar ayak tırnaklarının altından bile çıkar. (Bu abdestten sonra) Onun kıldığı namaz ve (namaz için) mescide kadar yürümesi de nafile olur."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 6, /59

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ وَمُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالاَ حَدَّثَنَا غُنْدَرٌ مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ يَعْلَى بْنِ عَطَاءٍ عَنْ يَزِيدَ بْنِ طَلْقٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْبَيْلَمَانِىِّ عَنْ عَمْرِو بْنِ عَبَسَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا تَوَضَّأَ، فَغَسَلَ يَدَيْهِ، خَرَّتْ خَطَايَاهُ مِنْ يَدَيْهِ. فَإِذَا غَسَلَ وَجْهَهُ، خَرَّتْ خَطَايَاهُ مِنْ وَجْهِهِ. فَإِذَا غَسَلَ ذِرَاعَيْهِ، وَمَسَحَ بِرَأْسِهِ، خَرَّتْ خَطَايَاهُ مِنْ ذِرَاعَيْهِ وَرَأْسِهِ. فَإِذَا غَسَلَ رِجْلَيْهِ، خَرَّتْ خَطَايَاهُ مِنْ رِجْلَيْهِ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe ve Muhammed b. Beşşar, o ikisine Ğunder Muhammed b. Cafer, ona Şu'be, ona Ya'lâ b. Atâ, ona Yezid b. Talk, ona Abdurrahman b. el-Beylemânî, ona da Amr b. Abese, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Şüphe yok ki, bir kul abdest aldığında, ellerini yıkadığı zaman günahları ellerinden dökülür. Yüzünü yıkadığı zaman günahları yüzünden dökülür. Kollarını yıkadığı ve başını mesh ettiği zaman günahları kollarından ve başından dökülür. Ayaklarını yıkadığı zaman da günahları ayaklarından dökülür."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 6, /59

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ مِسْعَرٍ عَنِ ابْنِ جَبْرٍ عَنْ أَنَسِ قَالَ: "كَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَتَوَضَّأُ بِالْمُدِّ، وَيَغْتَسِلُ بِالصَّاعِ إِلَى خَمْسَةِ أَمْدَادٍ."

Bize Kuteybe b. Said, ona Veki', ona Mis'ar, ona de İbn Cebr, Enes'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Hz. Peygamber bir müd miktarı (su) ile abdest alır; bir sâ'dan beş müddde kadar miktar (su) ile de gusül abdesti alırdı."

Açıklama: Müd ve sâ' Hz. Peygamber döneminde kullanılan ölçü birimleri olup bunlar hakkında tafsilatlı bilgi için bkz. CENGİZ KALLEK, "S‘", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/sa--olcek (30.03.2019). CENGİZ KALLEK, "MÜD", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/mud (30.03.2019).

• Müslim Sahîh-i Müslim Hayz 737, /145