حَدَّثَنَا أَبُو كُرَيْبٍ حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ عَنِ الْوَلِيدِ - يَعْنِى ابْنَ كَثِيرٍ - حَدَّثَنِى نَافِعٌ أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عُمَرَ رضى الله عنهما حَدَّثَهُ أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ فِى يَوْمِ عَاشُورَاءَ: "إِنَّ هَذَا يَوْمٌ كَانَ يَصُومُهُ أَهْلُ الْجَاهِلِيَّةِ، فَمَنْ أَحَبَّ أَنْ يَصُومَهُ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ أَحَبَّ أَنْ يَتْرُكَهُ فَلْيَتْرُكْهُ." [وَكَانَ عَبْدُ اللَّهِ رضى الله عنه لاَ يَصُومُهُ إِلاَّ أَنْ يُوَافِقَ صِيَامَهُ.]

Bize Ebu Küreyb, ona Ebu Üsame, ona Velid b. Kesir, ona Nafi, ona da Abdullah b. Ömer (r.anhuma), Rasulullah'ın (sav) aşûrâ günü hakkında şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "O, cahiliye ahalisinin oruç tuttuğu bir gündü. Şimdi ise o günde oruç tutmak isteyen tutsun, istemeyen de tutmasın." [(Nafî şöyle demiştir) 'Abdullah (b. Ömer) aşûrâ günü, sadece adet edindiği orucuna denk gelirse oruç tutardı.]

Açıklama: Abdullah b. Ömer, aşure gününün faziletli bir gün olduğunu söylese de aşure orucunu müstehap görmezdi. Bundan dolayı da sadece aşure günü için oruç tutmaz, zaten tutmakta olduğu nafile oruçlara denk geldiği zaman aşure gününü de oruçlu geçirmiş olurdu (Vellevî, el-Bahru'l-muhîtü's-seccâc, XXI, 187).

• Müslim Sahîh-i Müslim Sıyâm 2645, /440

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ نُمَيْرٍ؛ (ح) وَحَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ - وَاللَّفْظُ لَهُ - حَدَّثَنَا أَبِى حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ عَنْ نَافِعٍ أَخْبَرَنِى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ رضى الله عنهما: "أَنَّ أَهْلَ الْجَاهِلِيَّةِ كَانُوا يَصُومُونَ يَوْمَ عَاشُورَاءَ وَأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم صَامَهُ وَالْمُسْلِمُونَ قَبْلَ أَنْ يُفْتَرَضَ رَمَضَانُ، فَلَمَّا افْتُرِضَ رَمَضَانُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِنَّ عَاشُورَاءَ يَوْمٌ مِنْ أَيَّامِ اللَّهِ، فَمَنْ شَاءَ صَامَهُ وَمَنْ شَاءَ تَرَكَهُ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Abdullah b. Nümeyr; (T) Bize İbn Nümeyr -hadisin lafzı ona aittir- ona babası (Abdullah b. Nümeyr), ona Ubeydullah, ona Nafi, ona da Abdullah b. Ömer (r.anhuma) şöyle rivayet etmiştir: "Cahiliye dönemi ahalisi aşûrâ günü oruç tutarlardı. Rasulullah (sav) ile müslümanlar da ramazan orucu farz kılınmadan önce o günü oruçlu geçirirlerdi. Ramazan orucu farz kılındığında, Rasulullah (sav) 'Aşûrâ, Allah'ın günlerinden bir gündür. Öyleyse dileyen o gün oruç tutsun, dileyen de tutmasın' buyurdu."

• Müslim Sahîh-i Müslim Sıyâm 2642, /439

وَحَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا لَيْثٌ؛ (ح) وَحَدَّثَنَا ابْنُ رُمْحٍ أَخْبَرَنَا اللَّيْثُ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ رضى الله عنهما: "أَنَّهُ ذُكِرَ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَوْمُ عَاشُورَاءَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَوْمًا يَصُومُهُ أَهْلُ الْجَاهِلِيَّةِ، فَمَنْ أَحَبَّ مِنْكُمْ أَنْ يَصُومَهُ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَرِهَ فَلْيَدَعْهُ."

Bize Kuteybe b. Said, ona Leys; (T) Bize İbn Rumh, ona Leys, ona Nafi, ona da İbn Ömer (ra) şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah'ın (sav) huzurunda aşûrâ gününden bahsedildi de Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurdu 'O, cahiliye halkının oruç tuttuğu bir gündü. Artık içinizden o gün oruç tutmak isteyen tutsun, istemeyen de tutmasın.'"

• Müslim Sahîh-i Müslim Sıyâm 2644, /439

وَحَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عُثْمَانَ النَّوْفَلِىُّ حَدَّثَنَا أَبُو عَاصِمٍ حَدَّثَنَا عُمَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زَيْدٍ الْعَسْقَلاَنِىُّ حَدَّثَنَا سَالِمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنِى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ رضى الله عنهما قَالَ: "ذُكِرَ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَوْمُ عَاشُورَاءَ فَقَالَ ذَاكَ يَوْمٌ كَانَ يَصُومُهُ أَهْلُ الْجَاهِلِيَّةِ فَمَنْ شَاءَ صَامَهُ وَمَنْ شَاءَ تَرَكَهُ."

Bize Ahmed b. Osman en-Nevfelî, ona Ebu Âsım, ona Ömer b. Muhammed b. Zeyd el-Askalânî, ona Salim b. Abdullah, ona da Abdullah b. Ömer (r.anhuma) şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah'ın (sav) huzurunda aşûrâ gününden bahsedildi de Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurdu "Aşûrâ, cahiliye ahalisinin oruçlu geçirdiği bir gündü. Artık dileyen o günde oruç tutar, dileyen de oruç tutmaz.'"

• Müslim Sahîh-i Müslim Sıyâm 2647, /440

حَدَّثَنِى حَرْمَلَةُ بْنُ يَحْيَى أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى يُونُسُ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ أَخْبَرَنِى حُمَيْدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ: "أَنَّهُ سَمِعَ مُعَاوِيَةَ بْنَ أَبِى سُفْيَانَ خَطِيبًا بِالْمَدِينَةِ - يَعْنِى فِى قَدْمَةٍ قَدِمَهَا - خَطَبَهُمْ يَوْمَ عَاشُورَاءَ فَقَالَ أَيْنَ عُلَمَاؤُكُمْ يَا أَهْلَ الْمَدِينَةِ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ لِهَذَا الْيَوْمِ 'هَذَا يَوْمُ عَاشُورَاءَ وَلَمْ يَكْتُبِ اللَّهُ عَلَيْكُمْ صِيَامَهُ وَأَنَا صَائِمٌ فَمَنْ أَحَبَّ مِنْكُمْ أَنْ يَصُومَ فَلْيَصُمْ، وَمَنْ أَحَبَّ أَنْ يُفْطِرَ فَلْيُفْطِرْ.'"

Bize Harmele b. Yahya, ona İbn Vehb, ona Yunus, ona İbn Şihâb, ona da Humeyd b. Abdurrahman şöyle rivayet etmiştir: "Muaviye b. Ebu Süfyan'ı Medine'de -yani oraya geldiği sırada- hutbe verirken dinledim. Muaviye, Medinelilere aşure günü hutbe verip şöyle dedi: 'Ey Medineliler! Alimleriniz nerededir? Ben Rasulullah'ı (sav) bugün için 'Bu aşure günüdür. Allah, bugün oruç tutmayı size farz kılmamıştır. Ama ben oruç tutuyorum. Sizden de oruç tutmak isteyen tutsun. Tutmak istemeyen de tutmasın' buyururken işittim demiştir."

• Müslim Sahîh-i Müslim Sıyâm 2653, /441

وَحَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنِ الزُّهْرِىِّ بِهَذَا الإِسْنَادِ سَمِعَ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ فِى مِثْلِ هَذَا الْيَوْمِ "إِنِّى صَائِمٌ فَمَنْ شَاءَ أَنْ يَصُومَ فَلْيَصُمْ." [وَلَمْ يَذْكُرْ بَاقِىَ حَدِيثِ مَالِكٍ وَيُونُسَ.]

Bize İbn Ebu Ömer, ona Süfyan b. Uyeyne, ona da Zührî hadisi bu isnad ile rivayet edip, (Muâviye'nin) bugüne (aşure gününe) benzer bir günde Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu nakletmiştir: "Ben oruçluyum. Oruç tutmak isteyen tutsun." [Malik ve Yunus rivayetlerinin kalan kısımlarını ise zikretmemiştir.]

• Müslim Sahîh-i Müslim Sıyâm 2655, /441

وَحَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا وَكِيعُ بْنُ الْجَرَّاحِ عَنْ حَاجِبِ بْنِ عُمَرَ عَنِ الْحَكَمِ بْنِ الأَعْرَجِ قَالَ: "انْتَهَيْتُ إِلَى ابْنِ عَبَّاسٍ رضى الله عنهما وَهُوَ مُتَوَسِّدٌ رِدَاءَهُ فِى زَمْزَمَ، فَقُلْتُ لَهُ أَخْبِرْنِى عَنْ صَوْمِ عَاشُورَاءَ. فَقَالَ إِذَا رَأَيْتَ هِلاَلَ الْمُحَرَّمِ فَاعْدُدْ وَأَصْبِحْ يَوْمَ التَّاسِعِ صَائِمًا. قُلْتُ هَكَذَا كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَصُومُهُ؟ قَالَ نَعَمْ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Veki b. Cerrah, ona Hâcib b. Ömer, ona da Hakem b. A'rec şöyle rivayet etmiştir: "İbn Abbas'ın (ra) yanına vardım. Cübbesini yastık yapmış, zemzem kuyusunun yanında yatıyordu. Ona 'Bana aşure orucu hakkında bilgi verir misin?' dedim. İbn Abbas da 'Muharrem hilalini gördüğünde saymaya başla ve dokuzuncu günü oruçlu olarak sabahla' dedi. 'Peki Rasulullah da (sav) böyle mi yapardı?' diye sorduğumda ise 'Evet' cevabını verdi."

• Müslim Sahîh-i Müslim Sıyâm 2664, /442

وَحَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ حَاتِمٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ الْقَطَّانُ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمْرٍو حَدَّثَنِى الْحَكَمُ بْنُ الأَعْرَجِ قَالَ: "سَأَلْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ رضى الله عنهما وَهُوَ مُتَوَسِّدٌ رِدَاءَهُ عِنْدَ زَمْزَمَ عَنْ صَوْمِ عَاشُورَاءَ." [بِمِثْلِ حَدِيثِ حَاجِبِ بْنِ عُمَرَ.]

Bize Muhammed b. Hâtim, ona Yahya b. Said el-Kattân, ona Muaviye b. Amr, ona da Hakem b. A'rec şöyle rivayet etmiştir: "Cübbesini yastık yapmış, Zemzem kuyusunun yanında yatarken İbn Abbas'a (r.anhuma) aşure orucu hakkında soru sordum." [(Hadisin kalan kısmı) Hâcib b. Ömer'in rivayeti ile aynıdır.]

• Müslim Sahîh-i Müslim Sıyâm 2665, /442

وَحَدَّثَنَاهُ يَحْيَى بْنُ يَحْيَى حَدَّثَنَا أَبُو مَعْشَرٍ الْعَطَّارُ عَنْ خَالِدِ بْنِ ذَكْوَانَ قَالَ: "سَأَلْتُ الرُّبَيِّعَ بِنْتَ مُعَوِّذٍ عَنْ صَوْمِ عَاشُورَاءَ قَالَتْ بَعَثَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم رُسُلَهُ فِى قُرَى الأَنْصَارِ." فَذَكَرَ بِمِثْلِ حَدِيثِ بِشْرٍ غَيْرَ أَنَّهُ قَالَ وَنَصْنَعُ لَهُمُ اللُّعْبَةَ مِنَ الْعِهْنِ فَنَذْهَبُ بِهِ مَعَنَا فَإِذَا سَأَلُونَا الطَّعَامَ أَعْطَيْنَاهُمُ اللُّعْبَةَ تُلْهِيهِمْ حَتَّى يُتِمُّوا صَوْمَهُمْ.

Bize Yahya b. Yahya, ona Ebu Ma'şer el-Attar, ona da Halid b. Zekvân şöyle rivayet etmiştir: "Rübeyyi bt. Muavviz'e aşure orucu hakkında sordum. 'Rasulullah (sav) Ensar'ın köylerine elçilerini yolladı' şeklinde cevap verdi." (Ebu Ma'şer), Bişr hadisinin benzerini nakletmiş, ancak hadisi şu lafızlarla aktarmıştır: Rubeyyi 'Çocuklar için yünden oyuncaklar yapar, onları da yanımızda götürürdük. Çocuklar bizden yemek istediklerinde, oruçlarını tamamlayana dek onları oyalaması için oyuncakları onlara verirdik' demiştir.

• Müslim Sahîh-i Müslim Sıyâm 2670, /443

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ بُكَيْرٍ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ عُقَيْلٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ رضى الله عنها. وَحَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ مُقَاتِلٍ قَالَ أَخْبَرَنِى عَبْدُ اللَّهِ - هُوَ ابْنُ الْمُبَارَكِ - قَالَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِى حَفْصَةَ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ رضى الله عنها قَالَتْ: "كَانُوا يَصُومُونَ عَاشُورَاءَ قَبْلَ أَنْ يُفْرَضَ رَمَضَانُ. وَكَانَ يَوْمًا تُسْتَرُ فِيهِ الْكَعْبَةُ. فَلَمَّا فَرَضَ اللَّهُ رَمَضَانَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم 'مَنْ شَاءَ أَنْ يَصُومَهُ فَلْيَصُمْهُ، وَمَنْ شَاءَ أَنْ يَتْرُكَهُ فَلْيَتْرُكْهُ."

Bize Yahya b. Bükeyr, ona Leys, ona Ukayl, ona İbn Şihâb; (T) Bana Muhammed b. Mukâtil, ona Abdullah b. Mübarek, ona Muhammed b. Ebu Hafsa, ona Zührî (İbn Şihâb), ona da Urve, Âişe'nin (r.anha) şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Müslümanlar ramazan orucu farz kılınmadan, aşure (muharrem ayının onuncu) günü oruç tutarlardı. O günde Kâbe'ye örtü örtülürdü. Allah (cc) ramazan orucunu farz kılınca, Allah Rasulü (sav) 'Aşure orucunu tutmak isteyen tutsun, istemeyen de tutmasın' buyurdu."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Hac 47, 1/506