حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمَخْزُومِىُّ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: إِنَّ رَهْطًا مِنَ الْيَهُودِ دَخَلُوا عَلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالُوا: ’السَّامُ عَلَيْكَ’. فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم: ’عَلَيْكُمْ’. فَقَالَتْ عَائِشَةُ: فَقُلْتُ: ’بَلْ عَلَيْكُمُ السَّامُ وَاللَّعْنَةُ’. فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم: "يَا عَائِشَةُ، إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الرِّفْقَ فِى الأَمْرِ كُلِّهِ". قَالَتْ عَائِشَةُ: ’أَلَمْ تَسْمَعْ مَا قَالُوا؟’ قَالَ: ’قَدْ قُلْتُ: ’عَلَيْكُمْ’.’ [وَفِى الْبَابِ عَنْ أَبِى بَصْرَةَ الْغِفَارِىِّ، وَابْنِ عُمَرَ، وَأَنَسٍ، وَأَبِى عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْجُهَنِىِّ. قَالَ أَبُو عِيسَى: ’حَدِيثُ عَائِشَةَ حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ’.]

Bize Said b. Abdurrahman el-Mahzûmî, ona Süfyân b. Uyeyne, ona Zührî, ona Urve, ona da Hz. Aişe şöyle rivayet etmiştir: Bir grup Yahudi Hz. Peygamber'in huzuruna girip 'es-Sâmu aleyke (Ölüm üzerine olsun)' dediler. Rasulullah da 'Aleyküm (Sizin üzerine olsun)' diye karşılık verdi. Hz. Aişe şöyle demiştir: Ben de (onlara) 'Aleykümü's-sâmü ve'l-la'netü (Asıl ölüm ve lanet sizin üzerinize olsun' dedim. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) "Ey Aişe, Allah bütün işlerde yumuşaklığı sever" buyurdu. Hz. Aişe Ben: "Ey Allah'ın Elçisi, Onların ne dediğini duymadın mı? deyince. Allah Rasulü (sav): 'Ben de (onlara) 'Aleyküm (sizin üzerinize olsun)' dedim ya!' buyurdu. [Bu konuda Ebu Basra el-Gıfârî, İbn Ömer, Enes ve Ebu Abdurrahman el-Cühenî'den nakledilen rivayetler de vardır. Ebu İsa: 'Hz. Aişe'nin hadisi hasen sahihtir' demiştir.]

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الرِّفْقَ فِى الأَمْرِ كُلِّهِ

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 12, 5/60

حَدَّثَنَا أَبُو الْيَمَانِ أَخْبَرَنَا شُعَيْبٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ قَالَ أَخْبَرَنِى عُرْوَةُ أَنَّ عَائِشَةَ - رضى الله عنها - قَالَتْ: دَخَلَ رَهْطٌ مِنَ الْيَهُودِ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالُوا: ’السَّامُ عَلَيْكَ’. فَفَهِمْتُهَا، فَقُلْتُ: ’عَلَيْكُمُ السَّامُ وَاللَّعْنَةُ’. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "مَهْلاً يَا عَائِشَةُ، فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الرِّفْقَ فِى الأَمْرِ كُلِّهِ". فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَوَلَمْ تَسْمَعْ مَا قَالُوا؟ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: فَقَدْ قُلْتُ: ’وَعَلَيْكُمْ’.’

Bize Ebu Yemân, ona Şuayb, ona ez-Zührî, ona Urve, ona da Hz. Âişe (ra) şöyle rivayet etmiştir: Bir grup Yahudi Hz. Peygamber'in (sav) huzuruna girdi ve (selam yerine) 'es-Sâmü aleyke (Ölüm üzerine olsun)' dedi. Ben, onların ne dediklerini anladım ve hemen; 'Aleykümü's-sâmü ve'l-la'netü (Ölüm sizin üzerinize olsun; lanet de!' dedim. Rasûlullah (sav); "Sakin ol ey Âişe. Allah tüm işlerde yumuşaklığı sever" buyurdu. Ben, 'Ne dediklerini duymadınız mı?' deyince, Rasulullah (sav); 'Ben de onlara, 'Aleyküm (Sizin üzerinize olsun)' dedim ya!' buyurdu.

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren kısım: إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الرِّفْقَ فِى الأَمْرِ كُلِّهِ

• Buhârî Sahîh-i Buhârî İsti'zân 22, 2/536

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى أَخْبَرَنَا هُشَيْمٌ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى بَكْرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَنَسًا يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: ح وَحَدَّثَنِى إِسْمَاعِيلُ بْنُ سَالِمٍ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ أَخْبَرَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ أَبِى بَكْرٍ عَنْ جَدِّهِ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَهْلُ الْكِتَابِ فَقُولُوا: ’وَعَلَيْكُمْ’."

Bize Yahya b. Yahya, ona Hüşeym, ona Ubeydullah b. Ebu Bekir, ona da Enes , Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti (T); Bana İsmail b. Sâlim, ona Hüşeym, ona Ubeydullah b. Ebu Bekir, ona da dedesi Enes b. Mâlik, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet ettmiştir: "Ehl-i kitap size selam verdiğinde 'Aleyküm (Sizin üzerinize olsun)' deyin."

• Müslim Sahîh-i Müslim Selâm 5652, /919

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سُهَيْلِ بْنِ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "لاَ تَبْدَءُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى بِالسَّلاَمِ. وَإِذَا لَقِيتُمْ أَحَدَهُمْ فِى الطَّرِيقِ فَاضْطَرُّوهُمْ إِلَى أَضْيَقِهاَ." [قَالَ أَبُو عِيسَى: ’هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ’.]

Bize Kuteybe, ona Abdülaziz b. Muhammed, ona Süheyl b. Ebu Sâlih, ona babası, ona da Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Yahudi ve Hıristiyanlara selam vermeyi önce siz başlatmayın. Onlarla yolda karşılaştığınız zaman, onları yolun dar yerinden yürümeye zorlayın." [Ebû İsâ (Tirmizî: 'Bu, hasen sahîh bir hadistir' demiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 12, 5/60

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ مُوسَى حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُرْوَةَ أَنَّ أُسَامَةَ بْنَ زَيْدٍ أَخْبَرَهُ: أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم مَرَّ بِمَجْلِسٍ وَفِيهِ أَخْلاَطٌ مِنَ الْمُسْلِمِينَ وَالْيَهُودِ فَسَلَّمَ عَلَيْهِمْ. [قَالَ أَبُو عِيسَى :هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.]

Bize Yahya b. Musa, ona Abdürrezzak, ona Mamer, ona Zührî, ona Urve, ona da Üsâme b. Zeyd şöyle rivayet etti: Hz. Peygamber (sav), Müslüman ve Yahudilerin bir arada oturdukları bir meclise uğradı ve onlara selam verdi. [Ebu İsa (Tirmizî): 'Bu hadis, hasen sahihtir' demiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 13, 5/61

حَدَّثَنَا عَبْدُ بْنُ حُمَيْدٍ حَدَّثَنَا يُونُسُ عَنْ شَيْبَانَ عَنْ قَتَادَةَ حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ: أَنَّ يَهُودِيًّا أَتَى عَلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَأَصْحَابِهِ فَقَالَ: ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’. فَرَدَّ عَلَيْهِ الْقَوْمُ. فَقَالَ نَبِىُّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: ’هَلْ تَدْرُونَ مَا قَالَ هَذَا؟’ قَالُوا: ’اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ. سَلَّمَ، يَا نَبِىَّ اللَّهِ’. قَالَ: ’لاَ، وَلَكِنَّهُ قَالَ: ’كَذَا وَكَذَا’؛ رُدُّوهُ عَلَىَّ’. فَرَدُّوهُ قَالَ: ’قُلْتَ: ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’؟’ قَالَ: ’نَعَمْ’. قَالَ نَبِىُّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عِنْدَ ذَلِكَ: "إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ فَقُولُوا: ’عَلَيْكَ’." [قَالَ: ’عَلَيْكَ مَا قُلْتَ’. قَالَ: ’وَإِذَا جَاءُوكَ حَيَّوْكَ بِمَا لَمْ يُحَيِّكَ بِهِ اللَّهُ’ (المجادلة، 8/58) قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ .]

Bize Abd b. Humeyd, ona Yunus, ona Şeybân, ona Katâde, ona da Enes b. Mâlik şöyle rivayet etmiştir: Bir Yahudi, Peygamber (sav) ve ashabının yanından geçti ve 'es-sâmü aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' dedi. Orada bulunanlar (selam zanederek) karşılık verdiler. Hz. Peygamber (sav) 'Bu adamın ne dediğini biliyor musunuz?' diye sordu. 'Allah ve Rasulü daha iyi bilir. Adam selam verdi, ey Allah’ın Nebisi' dediler. Rasûlullah (sav) 'Hayır (selam vermedi); onun yerine şöyle, şöyle dedi. Onu bana getirin' buyurdu. Onu, huzura geri getirdiler. Hz. Peygamber (sav) (ona) 'es-sâmü aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' dedin değil mi?' diye sordu. (Yahudi) Adam 'evet' cevabını verdi. Bunun üzerine Allah’ın Nebisi (sav): "Ehli kitaptan biri size selam verdiğinde siz de ona (karşılık olarak) 'Aleyke (Senin üzerine olsun' deyin." buyurdu. [(Bir diğer rivayette) Hz. Peygamber (sav) 'Aleyke ma kulte (Söylediğin senin üzerinize olsun)' buyurdu (şeklinde nakledilmiştir. (Ravilerden biri hadisi naklettikten sonra) “Onlar sana geldikleri zaman seni, Allah'ın selamlamadığı bir şekilde selamlıyorlar” (Mücadele, 58/8) ayetini okudu. Ebû İsa (et-Tirmizî): 'Bu hadis, hasen-sahîhtir' demiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Tefsîru'l-Kur'an 58, 5/407

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سُهَيْلِ بْنِ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "لاَ تَبْدَءُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى بِالسَّلاَمِ، وَإِذَا لَقِيتُمْ أَحَدَهُمْ فِى الطَّرِيقِ فَاضْطَرُّوهُمْ إِلَى أَضْيَقِهِ." [قَالَ: وَفِى الْبَابِ عَنِ ابْنِ عُمَرَ، وَأَنَسٍ، وَأَبِى بَصْرَةَ الْغِفَارِىِّ صَاحِبِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم. قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ .]

Bize Kuteybe, ona Abdülaziz b. Muhammed, ona Süheyl b. Ebu Sâlih, ona babası, ona da Ebu Hureyre'nin rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Yahudi ve Hıristiyanlara selam vermeye önce siz başlamayın. Onlardan biriyle karşılaştığınızda onları yolun kenarından yürümeye zorlayın." [Tirmizî şöyle dedi: Bu konuda Hz. Peygamber'in (sav) ashabından İbn Ömer, Enes Ebu Basra el-Gıfârî'den nakledilen rivayetler vardır. Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu hadis, hasen-sahihtir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Siyer 41, 4/154

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ حُجْرٍ أَخْبَرَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ جَعْفَرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِينَارٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِنَّ الْيَهُودَ إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمْ أَحَدُهُمْ فَإِنَّمَا يَقُولُ: ’السَّامُ عَلَيْكُمْ’. فَقُلْ: ’عَلَيْكَ’." [قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ .]

Bize Ali b. Hucr, ona İsmail b. Cafer, ona Abdullah b. Dînâr, ona da İbn Ömer'in rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Yahudiler size selam verdiğinde onlardan biri; 'es-Sâmu aleyküm (Ölüm üzerinize olsun)' der. Sen de onlara (karşılık olarak), 'Aleyke (Senin üzerine olsun)' de." [Tirmizî: 'Bu hadis, hasen-sahîhtir.' demiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Siyer 41, 4/155

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ أَخْبَرَنَا مَالِكٌ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ دِينَارٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ - رضى الله عنهما - أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِذَا سَلَّمَ عَلَيْكُمُ الْيَهُودُ فَإِنَّمَا يَقُولُ أَحَدُهُمُ: ’السَّامُ عَلَيْكَ’. فَقُلْ: ’وَعَلَيْكَ’."

Bize Abdullah b. Yusuf, ona Mâlik, ona Abdullah b. Dinar, ona da Abdullah b. Ömer (ra), Rasûlullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Yahudiler size selam verdikleri zaman onlardan biri 'es-Sâmü aleyke' (Ölüm üzerine olsun) der. (Karşılık olarak) Sen de onları 've aleyke' (Senin üzerine olsun) de."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî İsti'zân 22, 2/536

أخبرناه أبو عبد الله الحافظ، حدثنا أبو العباس، حدثنا العطاردي، حدثنا يونس بن بكير، عن ابن إسحاق، فذكره. وروينا في حديث صخر بن العيلة، أن النبي صلى الله عليه وسلم قال: "يا صخر، إن القوم إذا أسلموا، أحرزوا أموالهم ودماءهم." وروينا في الحديث الثابت عن ابن عباس قال: لقي ناس من المسلمين رجلا في غنيمة له فقال: ’السلام عليكم’. فأخذوه، فقتلوه؛ وأخذوا تلك الغنيمة. فنزلت ’ولا تقولوا لمن ألقى إليكم السلام لست مؤمنا’[(النساء، 4/94)]. وقرأها ابن عباس: ’السلام’.

Bize Ebu Abdullah el-Hâfız, ona Ebu'l-Abbas (Muhammed b. Yakub el-Ümevî), ona el-Utâridî (Ebu Ömer Ahmed b. Abdülcebbar), ona Yunus b. Bükeyr, ona da İbn İshak, rivayeti (bu senedle) zikretti. Sahr b. Aliyye'nin rivayetinde ise Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir: "Ey Sahr, Bir topluluk Müslüman olduğu zaman, onların mallarına ve canlarına ilişmeyiniz." Sabit olan hadiste İbn Abbas'ın şöyle dediği bize rivayet edilmiştir: Müslümanlardan bir takım kimseler, kendisine ait küçük bir koyun sürüsünün yanında bulunan bir adamla karşılaştılar. Adam onlara, 'es-Selâmü aleyküm' diyerek selam verdi. Onlar da onu tutup öldürdüler ve o küçük koyun sürüsüne el koydular. Bunun üzerine 'Size selam veren kimseye, sen mü’min değilsin demeyin.' [(Nisâ, 4/94)] âyeti nazil oldu. İbn Abbâs (ayetteki kelimeyi) 'es-Selâm' şeklinde okumuştur.

• Beyhakî Ma'rifetü's-sünen ve'l-âsâr Siyer 5458, 7/60