حَدَّثَنَا أَبُو كَامِلٍ الْجَحْدَرِىُّ وَقُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ كِلاَهُمَا عَنْ عَبْدِ الْوَاحِدِ - وَاللَّفْظُ لِقُتَيْبَةَ - حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ زِيَادٍ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عُبَيْدِ اللَّهِ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سُوَيْدٍ قَالَ سَمِعْتُ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ يَزِيدَ قَالَ سَمِعْتُ ابْنَ مَسْعُودٍ يَقُولُ قَالَ لِى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « إِذْنُكَ عَلَىَّ أَنْ يُرْفَعَ الْحِجَابُ وَأَنْ تَسْتَمِعَ سِوَادِى حَتَّى أَنْهَاكَ » .

Bize Ebu Kamil ve Kuteybe b. Said -hadis Kuteybe'nin lafızları ile aktarılmıştır-, onlara Abdülvahid, ona Hasan b. Ubeydullah, ona İbrahim b. Süveyd, ona da Abdurrahman b. Yezid İbn Mesud'un şöyle dediğini rivayet etti: "Rasulullah, (sav) bana 'Yanıma girmek için iznin, aramızdaki perdenin kaldırılması ve fısıltımı duymandır. Seni men edinceye kadar bu şekildeki izin usulü devam edecektir' dedi."

Açıklama: Hadislerde izin alınmadan bir mesken ve benzeri yerlere girmek yasaklanmıştır. Bu rivayetten ise iznin sadece sözlü olmadığı, yerine göre bir takım işaret ve uygulamaların da iznin yerine geçebileceği anlaşılmaktadır. (Muhyeddin en-Nevevî, el-Minhâc şerh Sahîh-i Müslim, Dâr ihayi't-turâsi'l-Arabî, 14/150)

• Müslim Sahîh-i Müslim Selâm 5666, /920

حَدَّثَنَا سُوَيْدُ بْنُ نَصْرٍ أَخْبَرَنَا ابْنُ الْمُبَارَكِ أَنْبَأَنَا شُعْبَةُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُنْكَدِرِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ :اسْتَأْذَنْتُ عَلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى دَيْنٍ كَانَ عَلَى أَبِى فَقَالَ :« مَنْ هَذَا؟ » . فَقُلْتُ: أَنَا . فَقَالَ: « أَنَا أَنَا » . كَأَنَّهُ كَرِهَ ذَلِكَ . قَالَ أَبُو عِيسَى :هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ .

Bize Süveyd b. Nasr, ona İbn Mübarek, ona Şube, ona Muhammed b. Münkedir, ona da Cabir şunu rivayet etti: "Babamın bir borcundan dolayı Hz. Peygamber’in (sav) yanına girmek için izin istedim. Hz. Peygamber, 'Kim o' dedi. Ben de 'Benim' dedim. Bunun üzerine Hz. Peygamber bu sözden pek hoşlanmamış olacak ki 'Benim, benim' (diyerek sözümü tekrar etti.)" Ebu İsa şöyle dedi: "Bu hadis hasen-sahihtir."

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İsti'zân ve'l-edeb 18, 5/65

حَدَّثَنِى مَالِكٌ عَنْ صَفْوَانَ بْنَ سُلَيْمٍ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سَأَلَهُ رَجُلٌ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَسْتَأْذِنُ عَلَى أُمِّى فَقَالَ نَعَمْ. قَالَ الرَّجُلُ إِنِّى مَعَهَا فِى الْبَيْتِ . فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم اسْتَأْذِنْ عَلَيْهَا. فَقَالَ الرَّجُلُ إِنِّى خَادِمُهَا . فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم اسْتَأْذِنْ عَلَيْهَا أَتُحِبُّ أَنْ تَرَاهَا عُرْيَانَةً. قَالَ لاَ . قَالَ فَاسْتَأْذِنْ عَلَيْهَا.

Bana Mâlik b. Safvân b. Süleym, ona da Atâ b. Yesâr şunu rivayet etti: "Bir adam Rasulullah'a (sav) 'Ey Allah'ın resulü! Annemin yanına girerken izin isteyeyim mi?' diye sordu. O da 'Evet' buyurdu. Adam 'Ben evde onunla birlikte kalıyorum' deyince Rasulullah (sav) 'Sen yine de ondan izin iste' buyurdu. Adam 'Ben onun hizmetçisiyim' dedi. Rasulullah (sav) 'Yine de ondan izin iste, onu çıplak halde görmek ister misin?' dedi. Adam 'İstemem' deyince Hz. Peygamber (sav) 'Öyleyse yanına girmeden izin iste' buyurdu."

• İmam Mâlik Muvatta' İsti'zân 1766, 1/376

وَحَدَّثَنِى مَالِكٌ عَنِ الثِّقَةِ عِنْدَهُ عَنْ بُكَيْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الأَشَجِّ عَنْ بُسْرِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ عَنْ أَبِى مُوسَى الأَشْعَرِىِّ أَنَّهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم الاِسْتِئْذَانُ ثَلاَثٌ فَإِنْ أُذِنَ لَكَ فَادْخُلْ وَإِلاَّ فَارْجِعْ.

Bana Malik, ona kendisinin sika kabul ettiği bir şahıs, ona Bükeyr b. Abdullah el-Eşec, ona Büsr b. Said, ona Ebu Said el-Hudrî, ona da Ebu Musa el-Eş'arî Rasulullah'ın şöyle dediğini rivayet etti: "İzin istemek, üç kez olur. Buna göre sana izin verilirse içeri gir. Aksi halde geri dön."

• İmam Mâlik Muvatta' İsti'zân 1767, 1/376

وَحَدَّثَنِى مَالِكٌ عَنْ رَبِيعَةَ بْنِ أَبِى عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ مِنْ عُلَمَائِهِمْ أَنَّ أَبَا مُوسَى الأَشْعَرِىَّ جَاءَ يَسْتَأْذِنُ عَلَى عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ فَاسْتَأْذَنَ ثَلاَثًا ثُمَّ رَجَعَ فَأَرْسَلَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ فِى أَثَرِهِ فَقَالَ مَا لَكَ لَمْ تَدْخُلْ فَقَالَ أَبُو مُوسَى سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ الاِسْتِئْذَانُ ثَلاَثٌ فَإِنْ أُذِنَ لَكَ فَادْخُلْ وَإِلاَّ فَارْجِعْ. فَقَالَ عُمَرُ وَمَنْ يَعْلَمُ هَذَا لَئِنْ لَمْ تَأْتِنِى بِمَنْ يَعْلَمُ ذَلِكَ لأَفْعَلَنَّ بِكَ كَذَا وَكَذَا. فَخَرَجَ أَبُو مُوسَى حَتَّى جَاءَ مَجْلِسًا فِى الْمَسْجِدِ يُقَالُ لَهُ مَجْلِسُ الأَنْصَارِ فَقَالَ إِنِّى أَخْبَرْتُ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ أَنِّى سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ الاِسْتِئْذَانُ ثَلاَثٌ فَإِنْ أُذِنَ لَكَ فَادْخُلْ وَإِلاَّ فَارْجِعْ. فَقَالَ لَئِنْ لَمْ تَأْتِنِى بِمَنْ يَعْلَمُ هَذَا لأَفْعَلَنَّ بِكَ كَذَا وَكَذَا . فَإِنْ كَانَ سَمِعَ ذَلِكَ أَحَدٌ مِنْكُمْ فَلْيَقُمْ مَعِى . فَقَالُوا لأَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ قُمْ مَعَهُ . وَكَانَ أَبُو سَعِيدٍ أَصْغَرَهُمْ فَقَامَ مَعَهُ فَأَخْبَرَ بِذَلِكَ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ . فَقَالَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ لأَبِى مُوسَى أَمَا إِنِّى لَمْ أَتَّهِمْكَ وَلَكِنْ خَشِيتُ أَنْ يَتَقَوَّلَ النَّاسُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم .

Bana Malik, ona Rabîa b. Ebu Abdurrahman, ona da (Medine) alimlerinden bir çok kişi şunu rivayet etti: "Ebu Musa el-Eş'arî, Ömer b. Hattab'ın huzuruna girmek için izin istemek üzere geldi ve üç kez izin istedi. Ardından geri döndü. Ömer b. Hattab, peşinden adam gönderip ona, 'Sana ne oldu da yanımıza girmedim?' diye sordu. Ebu Musa; 'Rasulullah'ı (sav); 'İzin istemek, üç kez olur. Buna göre sana izin verilirse içeri gir. Aksi halde geri dön.' buyururken duydum.' dedim. Ömer; 'Senden başka bunu kim biliyor? Vallahi, eğer bunu bilen birini bulup getirmezsen sana şöyle şöyle yaparım.' dedi. Ebu Musa hemen çıktı ve mescitte ensar meclisi denilen yerde oturan bir grubun yanına geldi. Onlara; 'Ömer b. Hattab'a (ra); Rasulullah'ı (sav); 'İzin istemek, üç kez olur. Buna göre sana izin verilirse içeri gir. Aksi halde geri dön.' buyururken duyduğumu söyledim. Bana dedi ki; 'Vallahi, eğer bunu bilen birini bulup getirmezsen sana şöyle şöyle yaparım.' dedi. Aranızda bunu duyan biri varsa benimle birlikte kalkıp gelebilir mi?' dedi.' Onlar da Ebu Said el-Hudrî'ye, 'Kalk, onunla birlikte git.' dediler. Ebu Sadi el-Hudrî, o anda orada oturanların en küçüğü idi. Böylece Ebu Said el-Hudrî kalkıp onunla birlikte gitti ve Ömer b. Hattab'a bu hadisi haber verdi. Bunun üzerine Ömer b. Hattab, Ebu Musa el-Eş'arî'ye 'Şunu iyi bil ki ben, seni yalan söylemekle itham etmiyorum. Fakat insanların Rasulullah (sav) adına hadis uydurmalarından endişe ediyorum' dedi."

• İmam Mâlik Muvatta' İsti'zân 1768, 1/376

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يُوسُفَ عَنْ سُفْيَانَ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ أَبِى وَائِلٍ عَنْ أَبِى مَسْعُودٍ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ يُقَالُ لَهُ أَبُو شُعَيْبٍ وَكَانَ لَهُ غُلاَمٌ لَحَّامٌ فَقَالَ اصْنَعْ لِى طَعَاماً أَدْعُو رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم خَامِسَ خَمْسَةٍ. قَالَ: فَدَعَا رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم خَامِسَ خَمْسَةٍ فَتَبِعَهُمْ رَجُلٌ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِنَّكَ دَعَوْتَنَا خَامِسَ خَمْسَةٍ وَهَذَا رَجُلٌ قَدْ تَبِعَنِى، فَإِنْ شِئْتَ أَذِنْتَ لَهُ، وَإِنْ شِئْتَ تَرَكْتَ" قَالَ: فَأَذِنَ لَهُ.

Bize Muhammed b. Yusuf, ona Süfyan, ona A'meş, ona da Ebu Vâil İbn Mesud'un şöyle dediğini rivayet etti: "Kendisine Ebu Şuayb denilen bir kişi geldi. Onun kasap bir kölesi vardı. Adam, kölesine 'Bana beş kişilik yemek yap! Beş kişiden biri olarak Rasulullah'ı (sav) davet edeceğim' dedi. Bilahare beşinci kişi olarak Rasulullah'ı (sav) davet etti. Derken bir kişi daha onlara takıldı. Rasulullah (sav) 'Bizi beş kişinin beşincisi olarak davet etmiştin. Fakat bu adam da peşime takıldı. İster kendisini kabul et, istersen etme.' buyurdu. Bunun üzerine adam,o kişiyi de (yemeğe) kabul etti."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Et'ime 28, 2/1314

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ وَأَبُو كُرَيْبٍ قَالاَ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ شَقِيقٍ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ قَالَتْ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم " إِذَا حَضَرْتُمُ الْمَرِيضَ أَوِ الْمَيِّتَ فَقُولُوا خَيْرًا فَإِنَّ الْمَلاَئِكَةَ يُؤَمِّنُونَ عَلَى مَا تَقُولُونَ " . قَالَتْ فَلَمَّا مَاتَ أَبُو سَلَمَةَ أَتَيْتُ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ أَبَا سَلَمَةَ قَدْ مَاتَ قَالَ " قُولِى اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِى وَلَهُ وَأَعْقِبْنِى مِنْهُ عُقْبَى حَسَنَةً " . قَالَتْ فَقُلْتُ فَأَعْقَبَنِى اللَّهُ مَنْ هُوَ خَيْرٌ لِى مِنْهُ مُحَمَّدًا صلى الله عليه وسلم .

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe ve Ebu Küreyb, onlara Ebu Muaviye, ona A’meş, ona Şakik, ona da Ümmü Seleme’nin rivayet ettiğine göre; Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: “Hasta veya ölünün yanında bulunduğunuz zaman hayır söyleyiniz. Çünkü melekler sizin söylediklerinize amin derler.” Ebu Seleme vefat ettiği zaman, Peygamber’e (sav) geldim ve “Ya Rasulallah! (Kocam) Ebu Seleme öldü.” dedim. O (Hz. Peygamber) bana; “Allah'ım! Beni ve onu bağışla! Onun arkasından bana güzel bir halef (eş) ver, diye dua et.” dedi. Allah (cc) da bana ondan daha hayırlı bir eş verdi, (ki) o, Muhammed'dir (sav).

• Müslim Sahîh-i Müslim Cenâiz 2129, /357

وَحَدَّثَنَاهُ إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الْحَنْظَلِىُّ أَخْبَرَنَا عِيسَى بْنُ يُونُسَ أَخْبَرَنَا الأَعْمَشُ عَنْ خَيْثَمَةَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِى حُذَيْفَةَ الأَرْحَبِىِّ عَنْ حُذَيْفَةَ بْنِ الْيَمَانِ قَالَ كُنَّا إِذَا دُعِينَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِلَى طَعَامٍ . فَذَكَرَ بِمَعْنَى حَدِيثِ أَبِى مُعَاوِيَةَ وَقَالَ « كَأَنَّمَا يُطْرَدُ » . وَفِى الْجَارِيَةِ « كَأَنَّمَا تُطْرَدُ » . وَقَدَّمَ مَجِىءَ الأَعْرَابِىِّ فِى حَدِيثِهِ قَبْلَ مَجِىءِ الْجَارِيَةِ وَزَادَ فِى آخِرِ الْحَدِيثِ ثُمَّ ذَكَرَ اسْمَ اللَّهِ وَأَكَلَ .

Bize İshak b. İbrahim el-Hanzalî, ona İsa b. Yunus, ona el-A’meş, ona Hayseme b. Abdurrahman ona Ebu Huzeyfe el-Evrecî, Huzeyfe b. Yemân'ın şöyle dediğini rivayet etti: "Hz. Peygamber (sav) ile birlikte yemeğe davet edildiğimizde..." (Sonra) Ebu Muaviye'nin rivayet ettiği hadisin manasını zikretti. Ravi, bedevinin yemeğe atıldığını anlatırken "keennemâ yutradu" kız çocuğunun atıldığını anlatırken "keennemâ tutradu" ifadesini kullandı ve bedevinin gelişini kız çocuğunun gelişinden önce zikretti. Hadisin sonunda da "Sonra besmele çekti ve yedi" cümlesini ekledi.

• Müslim Sahîh-i Müslim Eşribe 5260, /860

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ حَدَّثَنَا أَبُو عَاصِمٍ ح وَحَدَّثَنَا حُسَيْنُ بْنُ حُرَيْثٍ حَدَّثَنَا النَّضْرُ - يَعْنِى ابْنَ شُمَيْلٍ - قَالاَ جَمِيعًا حَدَّثَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ بِهَذَا الإِسْنَادِ نَحْوَهُ وَلَمْ يَذْكُرْ فِى حَدِيثِ النَّضْرِ أَلْهَانِى عَنْهُ الصَّفْقُ بِالأَسْوَاقِ .

Bize Muhammed b. Beşşar, ona Ebu Asım; (T) Bize Hüseyin b. Hurays, ona Nadr b. Şümeyl, onlara İbn Cüreyc bu isnadla hadisin benzerini rivayet etmiştir. Nadr'ın hadisinde "Beni ondan, pazarlarda ticaret alıkoydu." cümlesini zikretmemiştir.

• Müslim Sahîh-i Müslim Âdâb 5632, /915

وَحَدَّثَنَاهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبَانٍ حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ هَاشِمٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ يَحْيَى بِهَذَا الإِسْنَادِ غَيْرَ أَنَّهُ قَالَ فَقَالَ يَا أَبَا الْمُنْذِرِ آنْتَ سَمِعْتَ هَذَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ نَعَمْ فَلاَ تَكُنْ يَا ابْنَ الْخَطَّابِ عَذَابًا عَلَى أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم . وَلَمْ يَذْكُرْ مِنْ قَوْلِ عُمَرَ سُبْحَانَ اللَّهِ . وَمَا بَعْدَهُ .

Bize Abdullah b. Ömer b. Muhammed b. Eban, ona Ali b. Haşim, ona Talha b. Yahya (M005633-2 hadisi) bu isnadla rivayet etmiştir. Ancak o, şöyle dedi: 'Ey Ebu Münzir! Sen mi bunu Hz. Peygamber'den duydun? diye sordu. O da 'Evet. Ey Hattaboğlu, Hz. Peygamber'in ashabına zorluk çıkarma.' dedi.' Ömer'in sübhanallah demesini ve ondan sonraki sözünü zikretmedi.

• Müslim Sahîh-i Müslim Âdâb 5634, /915