حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ زَكَرِيَّا بْنِ أَبِي زَائِدَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنِ الزُّهْرِيِّ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ قَالَ دَخَلْتُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أُبَيٍّ فِي مَرَضِهِ نَعُودُهُ فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَدْ كُنْتُ أَنْهَاكَ عَنْ حُبِّ يَهُودَ فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ فَقَدْ أَبْغَضَهُمْ أَسْعَدُ بْنُ زُرَارَةَ فَمَاتَ

Bize Kuteybe b. Sa'îd, ona Yahya b. Zekeriyya b. Ebu Zâide, ona Muhammed b. İshak, ona Zührî, ona da Urve, Üsâme b. Zeyd'in şöyle dediğini rivayet etti: (Baş münafık) Abdullah b. Übeyy'in hastalığı esnasında Resul-i Ekrem (sav) ile birlikte onu ziyarete gittik. Hz. Peygamber (sav) ona "Yahudileri sevmeyi sana yasak edip dururdum" buyurdu. Bunun üzerine Abdullah (b. Übeyy) de şöyle dedi: "Es'ad b. Zürâre [Medineliler'den İslâmiyet'i kabul eden ilk sahâbî] kendilerine kin besledi de (kendisine ne yararı oldu, yine de) öldü."

Açıklama: Es'ad b. Zürâre, Medine'de İslâm'ın yayılması hususunda çokça çaba harcayan ve fedakârlıkta bulunan sahâbîlerdendir. Ayrıca kendisi Medineliler'den İslâmiyet'i kabul eden ilk sahâbîdir. Mescid-i Nebevî'nin inşası sırasında rahatsızlanan Es'ad b. Zürâre, zebha/zibha (difteri) veya şevke (kızıl) hastalığına yakalandı. Es'ad b. Zürâre’nin tedavisiyle bizzat Hz. Peygamber (sav) ilgilendi; fakat farklı tedâvî yöntemleri uygulanmasına rağmen iyileşmedi. Bunun üzerine Yahudiler "Şayet Muhammed peygamberse arkadaşını iyileştirir!" şeklinde fitne çıkardılar. Yahudiler'in bu sözleri karşısında Hz. Peygamber (sav) ona doğrudan fayda veya zarar veremeyeceğini, kendisinde insanüstü bir güç bulunmadığını, görevinin sadece risâlet olduğunu belirtmiştir. Ahmed b. Hanbel, el-Müsned (I-VI, Kahire 1313), 4/138.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Üsame b. Zeyd 22101, 7/280

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنْ عَبْدِ الْحَمِيدِ بْنِ جَعْفَرٍ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ حَكِيمِ بْنِ أَفْلَحَ عَنْ أَبِي مَسْعُودٍ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ لِلْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ أَرْبَعُ خِلَالٍ أَنْ يُجِيبَهُ إِذَا دَعَاهُ وَيُشَمِّتَهُ إِذَا عَطَسَ وَإِذَا مَرِضَ أَنْ يَعُودَهُ وَإِذَا مَاتَ أَنْ يَشْهَدَهُ

Bize Yahya b. Saîd, ona Abdulhamîd b. Cafer, ona babası (Cafer b. Abdullah), ona Hakim b. Eflah, ona da Ebu Mes'ûd, Hz. Peygamber’in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Mülümanın Müslüman üzerinde dört hakkı vardır. (Bunlar) davet ettiği zaman davetine icabet etmek, aksırdığında (elhumdulillah derse) (yerhamukellah diyerek) hayır duasında bulunmak, hastalandığında ziyaret etmek ve vefat ettiğinde cenaze törenine katılmaktır."

Açıklama: Hakim b. Eflah hakkında tenkit vardır. (İbn Hacer, Lisan, IX, 287)

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Mes'ud Ukbe b. Amr 22698, 7/443

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا عَوْفٌ حَدَّثَنَا قَسَامَةُ بْنُ زُهَيْرٍ عَنْ أَبِي مُوسَى عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ [فُكُّوا الْعَانِيَ وَأَطْعِمُوا الْجَائِعَ وَعُودُوا الْمَرِيضَ]

Bize Yahyâ b. Saîd, ona Avf, ona Kasâme b. Züheyr, ona da Ebu Musa, Hz. Peygamber'in (sav) "Esiri özgürlüğüne kavuşturun, aç olanı doyurun, hastayı ziyaret edin" buyurduğunu rivayet etti.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Musa el-Eş'arî 19875, 6/623

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِسْحَاقَ أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ يَعْنِي ابْنَ الْمُبَارَكِ أَخْبَرَنَا يَحْيَى بْنُ أَيُّوبَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ زَحْرٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ يَزِيدَ عَنْ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِي أُمَامَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَائِدُ الْمَرِيضِ يَخُوضُ فِي الرَّحْمَةِ وَوَضَعَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَدَهُ عَلَى وَرِكِهِ ثُمَّ قَالَ هَكَذَا مُقْبِلًا وَمُدْبِرًا وَإِذَا جَلَسَ عِنْدَهُ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَةُ

Bize Ali b. İshak, ona Abdullah b. el-Mübârek, ona Yahya b. Eyyûb, ona Ubeydullah b. Zahr, ona Ali b. Yezîd, ona Kasım, ona da Ebu Ümâme Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Hasta ziyaret eden rahmete gark olur." Rasul-i Ekrem (sav) elini onun [Sahâbî Ebu Ümâme'nin] baldırı üzerine koydu, sonra eliyle baldırını aşağı yukarı ovdu ve "Kişi, hastanın yanında oturursa onu rahmet bürür" buyurdu.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Ümame el-Bahili 22665, 7/434

حَدَّثَنَا خَلَفُ بْنُ الْوَلِيدِ حَدَّثَنَا ابْنُ الْمُبَارَكِ وَعَلِيُّ بْنُ إِسْحَاقَ أَخْبَرَنَا ابْنُ الْمُبَارَكِ عَنْ يَحْيَى بْنِ أَيُّوبَ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ زَحْرٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ يَزِيدَ عَنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِي أُمَامَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ مِنْ تَمَامِ عِيَادَةِ الْمَرِيضِ أَنْ يَضَعَ أَحَدُكُمْ يَدَهُ عَلَى جَبْهَتِهِ أَوْ يَدِهِ فَيَسْأَلُهُ كَيْفَ هُوَ وَتَمَامُ تَحِيَّاتِكُمْ بَيْنَكُمْ الْمُصَافَحَةُ

Bize Halef b. el-Velîd, ona İbnü'l-Mübârek ve Ali b. İshak, ona (İbnü'l-Mübârek'e) Yahya b. Eyyûb, ona Ubeydullah b. Zahr, ona Ali b. Yezîd, ona el-Kasım ona da Ebu Ümâme, Hz. Peygamber’in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Herhangi birinizin elini hastanın alnına veya eline koyması, 'Nasılsın?' diye sorması, hasta ziyaretini tam kılan hareketlerdendir. Aranızda selamı tamamlayan da musâfaha (el sıkışma)dır."

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Ümame el-Bahili 22591, 7/414

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يُوسُفَ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ أَبِى أَيُّوبَ عَنْ أَبِى عَقِيلٍ أَنَّهُ كَانَ يَخْرُجُ بِهِ جَدُّهُ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ هِشَامٍ مِنَ السُّوقِ أَوْ إِلَى السُّوقِ فَيَشْتَرِى الطَّعَامَ ، فَيَلْقَاهُ ابْنُ الزُّبَيْرِ وَابْنُ عُمَرَ فَيَقُولاَنِ أَشْرِكْنَا فَإِنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَدْ دَعَا لَكَ بِالْبَرَكَةِ . فَرُبَّمَا أَصَابَ الرَّاحِلَةَ كَمَا هِىَ ، فَيَبْعَثُ بِهَا إِلَى الْمَنْزِلِ .

Biz Abdullah b. Yusuf, ona İbn Vehb, ona Saîd b. Ebu Eyyûb, ona Ebu Akîl şöyle rivayet etmiştir: Ebu Akîl, dedesi Abdullah b. Hişâm'la beraber, (daha sonra satmak üzere) gıda maddesi satın almak için (gittikleri) çarşıdan çıkıyorlardı. (veya satış yapmak için çarşıya giriyorlardı.) Bu sırada Ebu Akîl'in dedesi yiyecek bir şey satın aldı. Aniden İbnu'z-Zubeyr ve İbn Ömer karşısına çıktı ve "Bizi de ticaretine ortak et! Çünkü Allah'ın Resulü, senin bereketli bir hayat sürdürmen için dua etmişti" dediler. Gerçekten dedem bazen tam bir deve yükü kâr elde eder ve evine gönderirdi.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Da'vât 31, 2/553

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى الثَّلْجِ - رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ بَغْدَادَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ صَاحِبُ أَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ حَدَّثَنَا يُونُسُ بْنُ مُحَمَّدٍ حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ زَرْبِىٍّ عَنْ عَاصِمٍ الأَحْوَلِ وَثَابِتٍ عَنْ أَنَسٍ قَالَ: دَخَلَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم الْمَسْجِدَ وَرَجُلٌ قَدْ صَلَّى وَهُوَ يَدْعُو وَيَقُولُ فِى دُعَائِهِ اللَّهُمَّ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ الْمَنَّانُ بَدِيعُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ ذَا الْجَلاَلِ وَالإِكْرَامِ . فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم "تَدْرُونَ بِمَ دَعَا اللَّهَ ؟ دَعَا اللَّهَ بِاسْمِهِ الأَعْظَمِ الَّذِى إِذَا دُعِىَ بِهِ أَجَابَ وَإِذَا سُئِلَ بِهِ أَعْطَى ". قَالَ أَبُو عِيسَى : هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ مِنْ حَدِيثِ ثَابِتٍ عَنْ أَنَسٍ . وَقَدْ رُوِىَ مِنْ غَيْرِ هَذَا الْوَجْهِ عَنْ أَنَسٍ .

Bize Muhammed b. Abdullah b. Ebu's-Selc – Bu kişi Bağdatlıdır. Künyesi Ebu Abdullah'tır ve Ahmed b. Hanbel’in arkadaşıdır-, ona Yunus b. Muhammed, ona Said b. Zerbî, ona da Asım el-Ahvel ve Sabit, Enes’in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasulullah (sav), mescide girdi ve bir adam namaz kılmış duâ ediyor ve şöyle diyordu: 'Ey Allah’ım senden başka ilah yoktur, ancak sen varsın! Sen bol bol verensin. Ey göklerin ve yerin yoktan var edicisi, Ey celal ve ikram sahibi'. Bunun üzerine Rasulullah (sav): "Onun Allah’a ne ile duâ ettiğini biliyor musunuz? Bu kişi Allah’a ism-i azamıyla duâ etmiştir. Bununla duâ edildiğinde Allah kabul eder ve bir şey istenildiğinde Allah verir" buyurdu. Ebu İsa (et-Tirmizî), Sabit'in Enes’den naklettiği bu hadisin garîb olduğunu ve hadisin başka isnadla Enes'ten rivayet edildiğini söylemiştir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Da'vât 99, 5/550

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ الْجُرَيْرِىِّ عَنْ أَبِى الْوَرْدِ عَنِ اللَّجْلاَجِ عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ قَالَ سَمِعَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم رَجُلاً يَدْعُو يَقُولُ اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ تَمَامَ النِّعْمَةِ . فَقَالَ " أَىُّ شَىْءٍ تَمَامُ النِّعْمَةِ ؟ " . قَالَ دَعْوَةٌ دَعَوْتُ بِهَا أَرْجُو بِهَا الْخَيْرَ . قَالَ " فَإِنَّ مِنْ تَمَامِ النِّعْمَةِ دُخُولَ الْجَنَّةِ وَالْفَوْزَ مِنَ النَّارِ". وَسَمِعَ رَجُلاً وَهُوَ يَقُولُ يَا ذَا الْجَلاَلِ وَالإِكْرَامِ فَقَالَ "قَدِ اسْتُجِيبَ لَكَ فَسَلْ". وَسَمِعَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم رَجُلاً وَهُوَ يَقُولُ : 'اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ الصَّبْرَ' . فَقَالَ "سَأَلْتَ اللَّهَ الْبَلاَءَ فَسَلْهُ الْعَافِيَةَ" حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَنِيعٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الْجُرَيْرِىِّ بِهَذَا الإِسْنَادِ نَحْوَهُ. قَالَ أَبُو عِيسَى : هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ

Bize Mahmud b. Ğaylan, ona Veki, ona Süfyan, ona el-Cüreyrî, ona Ebu Verd, ona da Leclâc, Muaz b. Cebel'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Nebi (sav), bir adamın şöyle dua ettiğini işitti: 'Allah’ım senden nimetin tamamını isterim.' Bunun üzerine Rasulullah (sav), "Nimetin tamamı hangi şeydir" diye sordu. Bu kişi 'Bu benim kendisinden hayır ümit ettiğim duamdır' dedi. Rasulullah (sav): "Nimetin tamamı Cennete giriş ve Cehennem’den de kurtuluştur." buyurdu. Yine Rasulullah (sav) bir adamın: 'Ya zelcelali ve'l-ikrâm (Ey celal ve ikram sahibi (Allah'ım)' dediğini işitti ve bunun üzerine "Duan kabul edilecek, dilekte bulun!" dedi. Yine Nebi (sav) bir adamın: 'Allah’ım senden sabır isterim' dediğini duydu ve: "Sen Allah’tan bela ve imtihan istemiş oldun, ondan afiyet dile!" buyurdu. Bize Ahmed b. Menî, ona İsmail b. İbrahim, ona el-Cüreyrî bu senedle bu hadisin bir benzerini rivâyet etmişlerdir. Ebu İsa (et-Tirmizî): 'Bu hadis hasendir' demiştir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Da'vât 93, 5/541

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا الْمُؤَمِّلُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ حُمَيْدٍ عَنْ أَنَسٍ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "أَلِظُّوا بِيَا ذَا الْجَلاَلِ وَالإِكْرَامِ" . قَالَ هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ وَلَيْسَ بِمَحْفُوظٍ . وَإِنَّمَا يُرْوَى هَذَا عَنْ حَمَّادِ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ حُمَيْدٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَهَذَا أَصَحُّ وَمُؤَمِّلٌ غَلِطَ فِيهِ فَقَالَ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حُمَيْدٍ عَنْ أَنَسٍ وَلاَ يُتَابَعُ فِيهِ .

Bize Mahmud b. Ğaylan, ona el-Müemmel, ona Hammad b. Seleme, ona Humeyd, ona da Enes, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: “Ya ze'l-celâli ve'l-ikrâm (Ey celal ve ikram sahibi (Allah'ım)!” duâsına çokça devam ediniz.” Tirmizî: Bu hadis garib olup mahfuz değildir. Bu hadis şu isnadla da rivayet edilmiştir: Hammad b. Seleme, ona Humeyd, ona el-Hasan ona da en-Nebî (sav). Bu isnad daha sahihtir. Zira senedde yer alan Müemmil hata etmiş ve Hammâd'ın Humeyd’den, onun da Enes’den rivayet ettiğini söylemiştir. Oysaki bu hususta ona mutabaatta bulunan (onu destekleyen) başka bir rivayet yoktur.

Açıklama: Tirmizî'nin daha sahih olduğunu ifade ettiği rivayet mürseldir. Zira Hasan el-Basrî ile Hz Peygamber arasında yer alan sahabenin adı zikredilmemektedir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Da'vât 91, 5/540

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَلاَمٍ قَالَ أَخْبَرَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ الثَّقَفِىُّ قَالَ حَدَّثَنَا خَالِدٌ الْحَذَّاءُ عَنْ أَبِى الْمِنْهَالِ عَنْ أَبِى بَرْزَةَ: "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَكْرَهُ النَّوْمَ قَبْلَ الْعِشَاءِ وَالْحَدِيثَ بَعْدَهَا."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Mevâkîtu's-Salât 23, 1/306