حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَبِى رَافِعٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "لاَ يَزَالُ الْعَبْدُ فِى صَلاَةٍ مَا كَانَ فِى مُصَلاَّهُ يَنْتَظِرُ الصَّلاَةَ تَقُولُ الْمَلاَئِكَةُ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ حَتَّى يَنْصَرِفَ أَوْ يُحْدِثَ." فَقِيلَ مَا يُحْدِثُ؟ قَالَ: يَفْسُو أَوْ يَضْرِطُ .

Bize Musa b. İsmail, ona Hammâd, ona Sabit, ona Ebu Râfi', ona da Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Kul, namaz kıldığı yerde namazı beklediği müddetçe (sevap bakımından) namazda gibidir. Melekler, o kula, yerinden ayrılana ya da abdestini bozana kadar Allah'ım onu bağışla, Allah'ım ona merhamet et" diye dua ederler. Ebu Hureyre'ye abdesti bozan nedir diye soruldu. O, sesiz ancak kokulu ya da sesli ve kokulu yellenmektir. dedi.

Açıklama: Abdesti neyin bozduğu sorusuna muhatab olanın Ebu Hureyre olduğuna dair bk. el-Aynî, Şerhu Süneni Ebi Davud, II, 384. ''يَفْسُو'' ve ''يَضْرِطُ'' fiilerinin anlamları için bk. Abdülmuhsin b. Hamd, Şerhu Sünen-i Ebi Davud, LXVI, 20.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 20, /117

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ صَالِحٍ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى يُونُسُ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنِ ابْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حِينَ قَفَلَ مِنْ غَزْوَةِ خَيْبَرَ فَسَارَ لَيْلَةً حَتَّى إِذَا أَدْرَكَنَا الْكَرَى عَرَّسَ وَقَالَ لِبِلاَلٍ: "اكْلأْ لَنَا اللَّيْلَ." قَالَ: فَغَلَبَتْ بِلاَلاً عَيْنَاهُ وَهُوَ مُسْتَنِدٌ إِلَى رَاحِلَتِهِ فَلَمْ يَسْتَيْقِظِ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم وَلاَ بِلاَلٌ وَلاَ أَحَدٌ مِنْ أَصْحَابِهِ حَتَّى إِذَا ضَرَبَتْهُمُ الشَّمْسُ فَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَوَّلَهُمُ اسْتِيقَاظًا فَفَزِعَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: "يَا بِلاَلُ." فَقَالَ: أَخَذَ بِنَفْسِى الَّذِى أَخَذَ بِنَفْسِكَ بِأَبِى أَنْتَ وَأُمِّى يَا رَسُولَ اللَّهِ فَاقْتَادُوا رَوَاحِلَهُمْ شَيْئًا ثُمَّ تَوَضَّأَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم وَأَمَرَ بِلاَلاً فَأَقَامَ لَهُمُ الصَّلاَةَ وَصَلَّى بِهِمُ الصُّبْحَ فَلَمَّا قَضَى الصَّلاَةَ قَالَ: "مَنْ نَسِىَ صَلاَةً فَلْيُصَلِّهَا إِذَا ذَكَرَهَا فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ: (أَقِمِ الصَّلاَةَ لِلذِّكْرَى)." قَالَ يُونُسُ: وَكَانَ ابْنُ شِهَابٍ يَقْرَؤُهَا كَذَلِكَ . قَالَ أَحْمَدُ: قَالَ عَنْبَسَةُ: - يَعْنِى عَنْ يُونُسَ - فِى هَذَا الْحَدِيثِ لِذِكْرِى . وَقَالَ أَحْمَدُ: الْكَرَى النُّعَاسُ .

Bize Ahmed b. Salih, ona İbn Vehb, ona Yunus, ona İbn Şihab, ona İbn Müseyyeb, ona da Ebu Hureyre şöyle rivayet etti: Hz. Peygamber (sav) Hayber gazasından dönerken geceleyin uykumuz gelene kadar yol aldı. (Nihayet) dinlenmek için konakladı ve Bilal'e "Geceyi bizim için nöbetçi olarak geçir," buyurdu. Bilal ise (dayanamayıp) bineğine yaslanmış bir şekilde uyuya kaldı. Güneş (yüzlerine) vuruncaya kadar ne o, ne Hz. Peygamber (sav), ne de onun ashabından biri uyandı. Onların hepsinden önce uyanan Hz. Peygamber (sav) oldu. (Hemen) kalktı ve "Bilal!" diye seslendi. O, Hz. Peygamber'e Sen nasıl uykuya dayanamadıysan ben de öyle dayanamadım, anam-babam yoluna feda olsun Ya Rasulullah dedi. (Ordu), binekleri ile biraz yol aldılar. Ardından Hz. Peygamber (sav) abdest aldı ve Bilal'e (kamet getirmesini) emretti. Onlara sabah namazını kıldırdı. Namazı kılınca şöyle buyurdu: "Kim bir namazı unutursa hatırladığında kılsın. Zira Allah Teâlâ, hatırladığında namazı kıl," [Tâhâ, 20/14] buyurmuştur. (Hadisin ravilerinden) Yunus, İbn Şihâb'ın yukarıdaki ayeti bu şekilde (li'z-zikra-şeddi olarak) okuduğunu rivayet etti. (Ebu Davud'un hocası) Ahmed, Anbese, Yunus'tan li-zikrî (beni anmak için) şeklinde rivayet etti demiştir. Ayı şekilde Ahmed, kerâ (الْكَرَى) kelimesinin nuâs (uyumak) olduğunu ifade etmiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 11, /110

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا أَبَانُ حَدَّثَنَا مَعْمَرٌ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ فِى هَذَا الْخَبَرِ قَالَ: فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "تَحَوَّلُوا عَنْ مَكَانِكُمُ الَّذِى أَصَابَتْكُمْ فِيهِ الْغَفْلَةُ." قَالَ فَأَمَرَ بِلاَلاً فَأَذَّنَ وَأَقَامَ وَصَلَّى. [قَالَ أَبُو دَاوُدَ: رَوَاهُ مَالِكٌ وَسُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ وَالأَوْزَاعِىُّ وَعَبْدُ الرَّزَّاقِ عَنْ مَعْمَرٍ وَابْنِ إِسْحَاقَ لَمْ يَذْكُرْ أَحَدٌ مِنْهُمُ الأَذَانَ فِى حَدِيثِ الزُّهْرِىِّ هَذَا وَلَمْ يُسْنِدْهُ مِنْهُمُ إِلاَّ الأَوْزَاعِىُّ وَأَبَانُ الْعَطَّارُ عَنْ مَعْمَرٍ.]

Bize Musa b. İsmail, ona Ebân, ona Mamer, ona Zührî, ona Said b. Müseyyeb, ona da Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Gaflete düşüp (namazı unuttuğunuz) yerden ayrılın." (Ravi devamla şöyle dedi:) Ardından Hz. Peygamber (sav) Bilal'e ezan okumasını emretti, o da ezan okudu (sonra) kamet getirdi. Hz. Peygamber (sav) de (sabah) namazını kıldırdı. [Ebu Davud dedi ki: Bu hadisi Malik, Süfyan b. Uyeyne, Evzaî ve Abdürrezzak, Mamer ile İbn İshak'tan rivayet edip Zührî'nin rivayet ettiği bu hadisteki gibi ezanın okunmasına dair bir şey zikretmediler. (Ayrıca) bu hadisi sadece Evzaî ve Ebân el-Attâr, Mamer'den muttasıl olarak rivayet etmişlerdir. (Diğerleri ise mürsel olarak rivayet etmişlerdir.)]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 11, /110

حَدَّثَنَا الْقَعْنَبِىُّ عَنْ مَالِكٍ عَنْ أَبِى الزِّنَادِ عَنِ الأَعْرَجِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "الْمَلاَئِكَةُ تُصَلِّى عَلَى أَحَدِكُمْ مَا دَامَ فِى مُصَلاَّهُ الَّذِى صَلَّى فِيهِ مَا لَمْ يُحْدِثْ أَوْ يَقُمِ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ."

Bize Ka'neb, ona Malik, ona Ebu Zinad, ona A'rec, ona da Ebu Hureyre, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Melekler, sizden birine, abdestini bozmadan ya da yerinden kalkmadan namaz kıldığı yerde durduğu müddetçe Allah'ım onu bağışla, Allah'ım ona merhamet et! diye dua ederler."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 20, /117

وَحَدَّثَنِى يَحْيَى بْنُ حَبِيبٍ الْحَارِثِىُّ حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ الْحَارِثِ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ بُدَيْلٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْعَالِيَةِ يُحَدِّثُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّامِتِ عَنْ أَبِى ذَرٍّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَضَرَبَ فَخِذِى: "كَيْفَ أَنْتَ إِذَا بَقِيتَ فِى قَوْمٍ يُؤَخِّرُونَ الصَّلاَةَ عَنْ وَقْتِهَا؟" قَالَ: قَالَ: ’مَا تَأْمُرُ؟’ قَالَ: "صَلِّ الصَّلاَةَ لِوَقْتِهَا، ثُمَّ اذْهَبْ لِحَاجَتِكَ. فَإِنْ أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ وَأَنْتَ فِى الْمَسْجِدِ، فَصَلِّ."

Bize Yahya b. Habib el-Harisî, ona Halid b. Haris, ona Şu'be, ona Büdeyl, ona Ebu Âliye, ona da Abdullah b. Samit, Ebu Zer'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasulullah (sav) uyluğuma vurarak: "Namazı vaktinden sonraya geciktiren bir topluluk arasında kalacağın zaman halin nice olacak? diye buyurdu. (Ravinin anlattığına göre) Ebu Zer Rasulullah'ın bu sözü üzerine : 'Böyle bir durumda ne yapmamı emir buyurursunuz?' diye sordu. Allah Rasulü; (sav): "Bu durumda sen namazı vaktinde kıl. Sonra işine git. Eğer sen hâlâ mescitteyken namaz için kamet getirilirse onlarla birlikte de namaz kıl." buyurdu.

• Müslim Sahîh-i Müslim Mesâcid ve Mevâdi'u's-salât 1468, /255

وَحَدَّثَنِى زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ أَبِى الْعَالِيَةِ الْبَرَّاءِ قَالَ: أَخَّرَ ابْنُ زِيَادٍ الصَّلاَةَ. فَجَاءَنِى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الصَّامِتِ، فَأَلْقَيْتُ لَهُ كُرْسِيًّا، فَجَلَسَ عَلَيْهِ. فَذَكَرْتُ لَهُ صَنِيعَ ابْنِ زِيَادٍ. فَعَضَّ عَلَى شَفَتِهِ، وَضَرَبَ فَخِذِى وَقَالَ: ’إِنِّى سَأَلْتُ أَبَا ذَرٍّ، كَمَا سَأَلْتَنِى. فَضَرَبَ فَخِذِى، كَمَا ضَرَبْتُ فَخِذَكَ، وَقَالَ: ’إِنِّى سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَمَا سَأَلْتَنِى، فَضَرَبَ فَخِذِى، كَمَا ضَرَبْتُ فَخِذَكَ، وَقَالَ: "صَلِّ الصَّلاَةَ لِوَقْتِهَا. فَإِنْ أَدْرَكَتْكَ الصَّلاَةُ مَعَهُمْ فَصَلِّ. وَلاَ تَقُلْ: ’إِنِّى قَدْ صَلَّيْتُ فَلاَ أُصَلِّى’."

Bize Züheyr b. Harb, ona İsmail b. İbrahim, ona da Eyyüb, Ebu Âliye el-Berrâ'nın şöyle dediğini rivayet etti: İbn Ziyad namazı geciktirdi. O esnada Abdullah b. Samit yanıma geldi. Ona bir sandalye uzattım, üzerine oturdu. Sonra da ona İbn Ziyad'ın yaptığını anlattım. Dudağını ısırdı ve benim uyluğuma vurarak: Senin bana sorduğun bu soruyu ben de Ebu Zer'e sormuştum. Benim senin uyluğuna vurduğum gibi o da benim uyluğuma vurdu ve: Senin bana sorduğun gibi ben de Rasulullah'a (sav) (bu soruyu) sordum. Senin uyluğuna vurduğum gibi uyluğuma vurdu ve şöyle buyurdu: "Sen namazı vaktinde kıl. Eğer onlarla birlikteyken namaz kılınırsa sen de namaz kıl. ve: 'Ben zaten namaz kılmıştım. Bu sebeple yeniden kılmam' deme." buyurdu.

• Müslim Sahîh-i Müslim Mesâcid ve Mevâdi'u's-salât 1469, /255

وَحَدَّثَنَا عَاصِمُ بْنُ النَّضْرِ التَّيْمِىُّ حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ الْحَارِثِ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَبِى نَعَامَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّامِتِ عَنْ أَبِى ذَرٍّ قَالَ: قَالَ: "كَيْفَ أَنْتُمْ - أَوْ قَالَ كَيْفَ أَنْتَ - إِذَا بَقِيتَ فِى قَوْمٍ يُؤَخِّرُونَ الصَّلاَةَ عَنْ وَقْتِهَا؟ فَصَلِّ الصَّلاَةَ لِوَقْتِهَا. ثُمَّ إِنْ أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ، فَصَلِّ مَعَهُمْ. فَإِنَّهَا زِيَادَةُ خَيْرٍ."

Bize Asım b. Nadr et-Teymî, ona Halid b. Haris, ona Şu'be, ona Ebu Ne'âme, ona Abdullah b. Samit, ona da Ebu Zer'in şöyle rivayet ettiğine göre, Allah Rasulü (sav) şöyle buyurmuştur: "Namazı vaktinden sonraya geciktiren bir topluluk arasında kalacağınız zaman haliniz –ya da senin halin- nasıl olacak? Bu durumda sen namazını vaktinde kıl. Sonra namaz için kamet getirilirse (ve sen hala oradaysan) onlarla birlikte de namaz kıl. Bu, sana ilave bir hayır olur."

• Müslim Sahîh-i Müslim Mesâcid ve Mevâdi'u's-salât 1470, /255

وَحَدَّثَنِى أَبُو غَسَّانَ الْمِسْمَعِىُّ حَدَّثَنَا مُعَاذٌ - وَهْوَ ابْنُ هِشَامٍ - حَدَّثَنِى أَبِى عَنْ مَطَرٍ عَنْ أَبِى الْعَالِيَةِ الْبَرَّاءِ قَالَ: قُلْتُ لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّامِتِ: ’نُصَلِّى يَوْمَ الْجُمُعَةِ خَلْفَ أُمَرَاءَ فَيُؤَخِّرُونَ الصَّلاَةَ.’ - قَالَ - فَضَرَبَ فَخِذِى ضَرْبَةً أَوْجَعَتْنِى وَقَالَ: ’سَأَلْتُ أَبَا ذَرٍّ عَنْ ذَلِكَ، فَضَرَبَ فَخِذِى.’ وَقَالَ سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ ذَلِكَ فَقَالَ: "صَلُّوا الصَّلاَةَ لِوَقْتِهَا. وَاجْعَلُوا صَلاَتَكُمْ مَعَهُمْ نَافِلَةً." [قَالَ: وَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ: ذُكِرَ لِى أَنَّ نَبِىَّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ضَرَبَ فَخِذَ أَبِى ذَرٍّ.]

Bize Ebu Ğassân el-Misma'î, ona Muaz – b. Hişam-, ona babası (Hişam b. Sember), ona da Matar (b. Tahmân), Ebu Âliye el-Berrâ'nın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Abdullah b. es-Samit'e: 'Cuma günleri bazı emirlerin (yöneticilerin) arkasında namazı kılıyoruz ama onlar namazı geciktiriyorlar.' dedim. Bunun üzerine (Abdullah) acıtacak şekilde uyluğuma vurdu ve: Ben de Ebu Zer'e bu konuyu sormuştum. O da benim uyluğuma vurmuştu ve şöyle demişti: "Ben Rasulullah'a (sav) bu konuyu sordum. 'iz namazı vaktinde kılınız. Onlarla (yöneticilerle) kıldığınız namazı da nafile sayınız' buyurdu." [Hadisin ravisi Abdullah'ın şöyle dediğini söylemiştir: Bana anlatıldığına göre Rasulullah da (sav) Ebu Zer'in uyluğuna vurmuş.]

• Müslim Sahîh-i Müslim Mesâcid ve Mevâdi'u's-salât 1471, /255

وَحَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ ؛ (ح) قَالَ أَبُو بَكْرٍ وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بِشْرٍ عَنْ زَكَرِيَّاءَ كِلاَهُمَا عَنْ سِمَاكٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ: "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا صَلَّى الْفَجْرَ، جَلَسَ فِى مُصَلاَّهُ، حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ حَسَنًا."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Veki', ona Süfyan; (T) Bize Ebu Bekir, ona Muhammed b. Bişr, ona Zekeriyya, o ikisine de Simak, Cabir b. Semure'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Nebi (sav) sabah namazını kıldıktan sonra, güneş iyice doğuncaya kadar namaz kıldığı yerde otururdu."

• Müslim Sahîh-i Müslim Mesâcid ve Mevâdi'u's-salât 1526, /263

وَحَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ مَعْرُوفٍ وَإِسْحَاقُ بْنُ مُوسَى الأَنْصَارِىُّ قَالاَ حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ عِيَاضٍ - حَدَّثَنِى ابْنُ أَبِى ذُبَابٍ فِى رِوَايَةِ هَارُونَ - وَفِى حَدِيثِ الأَنْصَارِىِّ حَدَّثَنِى الْحَارِثُ - عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ مِهْرَانَ مَوْلَى أَبِى هُرَيْرَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "أَحَبُّ الْبِلاَدِ إِلَى اللَّهِ مَسَاجِدُهَا. وَأَبْغَضُ الْبِلاَدِ إِلَى اللَّهِ أَسْوَاقُهَا."

Bize Harun b. Maruf ve İshak b. Musa el-Ensarî, o ikisine Enes b. İyaz, -Harun'un rivayetinde 'bana İbn Ebu Zübab rivayet etti', el-Ensarî'nin rivayetinde ise 'bana Haris nakletti' şeklinde geçmektedir -, ona Ebu Hureyre'nin azadlısı Abdurrahman b. Mihran, ona da Ebu Hureyre'nin rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Bir beldede Allah'ın en sevdiği mekânlar, oranın mescitleridir, en sevmediği yerler ise pazarlarıdır."

• Müslim Sahîh-i Müslim Mesâcid ve Mevâdi'u's-salât 1528, /264