حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الصَّبَّاحِ الْبَزَّارُ وَإِسْحَاقُ بْنُ مُوسَى الأَنْصَارِىُّ قَالاَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ رِوَايَةً « يُوشِكُ أَنْ يَضْرِبَ النَّاسُ أَكْبَادَ الإِبِلِ يَطْلُبُونَ الْعِلْمَ فَلاَ يَجِدُونَ أَحَدًا أَعْلَمَ مِنْ عَالِمِ الْمَدِينَةِ » . قَالَ أَبُو عِيسَى : هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ وَهُوَ حَدِيثُ ابْنِ عُيَيْنَةَ . وَقَدْ رُوِىَ عَنِ ابْنِ عُيَيْنَةَ أَنَّهُ قَالَ فِى هَذَا سُئِلَ مَنْ عَالِمُ الْمَدِينَةِ ؟ فَقَالَ إِنَّهُ مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ . وَقَالَ إِسْحَاقُ بْنُ مُوسَى سَمِعْتُ ابْنَ عُيَيْنَةَ يَقُولُ هُوَ الْعُمَرِىُّ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزَ الزَّاهِدُ . وَسَمِعْتُ يَحْيَى بْنَ مُوسَى يَقُولُ قَالَ عَبْدُ الرَّزَّاقِ هُوَ مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ . وَالْعُمَرِىُّ هُوَعَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ مِنْ وَلَدِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ .

Bize Hasan b. Sabbâh el-Bezzâr ve İshak b. Musa el-Ensârî, onlara Süfyân b. Uyeyne, ona İbn Cüreyc, ona Ebu Zübeyr, ona Ebu Salih, ona da Ebu Hureyre merfu olarak şöyle rivayet etmiştir: "İnsanların ilim talebi için develer koşturması pek yakındır. (Ne var ki) onlar, Medine aliminden daha alim kimse bulamayacaklardır." [Ebu İsa şöyle demiştir: Bu hasen bir hadis olup Süfyân'ın rivayetidir. İbn Uyeyne'den rivayet edildiğine göre ona, Medine'nin aliminin kim olduğu sorulmuş, o da "Malik b. Enes" cevabını vermiştir. İshak b. Musa ise, İbn Uyeyne'yi, "(Medine'nin alimi), Zâhid Abdullah b. Abdülaziz el-Umerî'dir" derken işittiğini söylemiştir. Yahya b. Musa da, Abdürrezzâk'ın, "o, Malik b. Enes'tir" dediğini ifade etmiştir. el-Umerî, Abdülaziz b. Abdullah olup Ömer b. Hattâb'ın torunlarındandır.]

Açıklama: Hadisin tercümesinde mana dikkate alınmıştır.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 18, 5/47

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ الصَّبَّاحِ الْبَزَّارُ وَإِسْحَاقُ بْنُ مُوسَى الأَنْصَارِىُّ قَالاَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنِ ابْنِ جُرَيْجٍ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ رِوَايَةً « يُوشِكُ أَنْ يَضْرِبَ النَّاسُ أَكْبَادَ الإِبِلِ يَطْلُبُونَ الْعِلْمَ فَلاَ يَجِدُونَ أَحَدًا أَعْلَمَ مِنْ عَالِمِ الْمَدِينَةِ » . قَالَ أَبُو عِيسَى : هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ وَهُوَ حَدِيثُ ابْنِ عُيَيْنَةَ . وَقَدْ رُوِىَ عَنِ ابْنِ عُيَيْنَةَ أَنَّهُ قَالَ فِى هَذَا سُئِلَ مَنْ عَالِمُ الْمَدِينَةِ ؟ فَقَالَ إِنَّهُ مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ . وَقَالَ إِسْحَاقُ بْنُ مُوسَى سَمِعْتُ ابْنَ عُيَيْنَةَ يَقُولُ هُوَ الْعُمَرِىُّ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزَ الزَّاهِدُ . وَسَمِعْتُ يَحْيَى بْنَ مُوسَى يَقُولُ قَالَ عَبْدُ الرَّزَّاقِ هُوَ مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ . وَالْعُمَرِىُّ هُوَعَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ مِنْ وَلَدِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ .

Bize Hasan b. Sabbâh el-Bezzâr ve İshak b. Musa el-Ensârî, onlara Süfyân b. Uyeyne, ona İbn Cüreyc, ona Ebu Zübeyr, ona Ebu Salih, ona da Ebu Hureyre merfu olarak şöyle rivayet etmiştir: "İnsanların ilim talebi için develer koşturması pek yakındır. (Ne var ki) onlar, Medine aliminden daha alim kimse bulamayacaklardır." [Ebu İsa şöyle demiştir: Bu hasen bir hadis olup Süfyân'ın rivayetidir. İbn Uyeyne'den rivayet edildiğine göre ona, Medine'nin aliminin kim olduğu sorulmuş, o da "Malik b. Enes" cevabını vermiştir. İshak b. Musa ise, İbn Uyeyne'yi, "(Medine'nin alimi), Zâhid Abdullah b. Abdülaziz el-Umerî'dir" derken işittiğini söylemiştir. Yahya b. Musa da, Abdürrezzâk'ın, "o, Malik b. Enes'tir" dediğini ifade etmiştir. el-Umerî, Abdülaziz b. Abdullah olup Ömer b. Hattâb'ın torunlarındandır.]

Açıklama: Hadisin tercümesinde mana dikkate alınmıştır.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 18, 5/47

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ بُدَيْلِ بْنِ قُرَيْشٍ الْيَامِىُّ الْكُوفِىُّ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ نُمَيْرٍ عَنْ عُمَارَةَ بْنِ زَاذَانَ عَنْ عَلِىِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَطَاءٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: « مَنْ سُئِلَ عَنْ عِلْمٍ عَلِمَهُ ثُمَّ كَتَمَهُ أُلْجِمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِلِجَامٍ مِنْ نَارٍ » . وَفِى الْبَابِ عَنْ جَابِرٍ وَعَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو . قَالَ أَبُو عِيسَى : حَدِيثُ أَبِى هُرَيْرَةَ حَدِيثٌ حَسَنٌ .

Bize Ahmed b. Büdeyl b. Kureyş el-Yâmî el-Kûfî, ona Abdullah b. Nümeyr, ona Umâre b. Zâzân, ona Ali b. el-Hakem, ona Atâ, ona da Ebu Hüreyre, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Kendisine bildiği bir ilim sorulup da bunu gizleyen kimseye, Kıyamet günü ateşten bir gem vurulur!" Bu konuda Câbir ve Abdullah b. Amr'dan da hadis rivayet edilmiştir. Ebu İsa şöyle demiştir: Ebu Hüreyre'den rivayet edilen hadis, hasen bir hadistir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 3, 5/29

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « اتْرُكُونِى مَا تَرَكْتُكُمْ فَإِذَا حَدَّثْتُكُمْ فَخُذُوا عَنِّى فَإِنَّمَا هَلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِكَثْرَةِ سُؤَالِهِمْ وَاخْتِلاَفِهِمْ عَلَى أَنْبِيَائِهِمْ » . قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ .

Bize Hennâd, ona Ebu Muâviye, ona A'meş, ona Ebu Sâlih, ona Ebu Hureyre (ra) rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Sizi kendi halinize bıraktığım sürece siz de beni bırakın. Size bir şey söylediğimde onu belleyin. Sizden önceki kavimler gereksiz yere çok soru sormaları ve peygamberlerinin söyledikleri konusunda ihtilafa düşmeleri sebebiyle helak olmuşlardır." [Ebu İsa der ki: Bu hasen-sahîh bir hadistir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 17, 5/47

حَدَّثَنَا أَبُو كُرَيْبٍ حَدَّثَنَا خَلَفُ بْنُ أَيُّوبَ الْعَامِرِىُّ عَنْ عَوْفٍ عَنِ ابْنِ سِيرِينَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « خَصْلَتَانِ لاَ تَجْتَمِعَانِ فِى مُنَافِقٍ حُسْنُ سَمْتٍ وَلاَ فِقْهٌ فِى الدِّينِ » . قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ . وَلاَ نَعْرِفُ هَذَا الْحَدِيثَ مِنْ حَدِيثِ عَوْفٍ إِلاَّ مِنْ حَدِيثِ هَذَا الشَّيْخِ خَلَفِ بْنِ أَيُّوبَ الْعَامِرِىِّ وَلَمْ أَرَ أَحَدًا يَرْوِى عَنْهُ غَيْرَ أَبِى كُرَيْبٍ مُحَمَّدِ بْنِ الْعَلاَءِ وَلاَ أَدْرِى كَيْفَ هُوَ؟

Bize Ebu Küreyb, ona Halef b. Eyyub el-Âmirî, ona Avf, ona İbn Sîrîn, ona da Ebu Hureyre, Hz. Peygamber (sav)'in şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Münafıkta, güzel ahlak ve dinde anlayış sahibi olmak (gibi) iki özellik bir araya gelmez." [Ebu İsa şöyle demiştir: Bu, garîb bir hadistir. Bu hadisi, sadece Halef b. Eyyub el-Âmirî denen şeyhin Avf'tan rivayeti olarak biliyoruz. (Bu şeyhten), Ebu Küreyb Muhammed b. Alâ dışında rivayette bulunanı da, onun durumunu da bilmiyorum.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 19, 5/49

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُمَرَ بْنِ الْوَلِيدِ الْكِنْدِىُّ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ نُمَيْرٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ سَعِيدٍ الْمَقْبُرِىِّ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « الْكَلِمَةُ الْحِكْمَةُ ضَالَّةُ الْمُؤْمِنِ فَحَيْثُ وَجَدَهَا فَهُوَ أَحَقُّ بِهَا » . قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ غَرِيبٌ لاَ نَعْرِفُهُ إِلاَّ مِنْ هَذَا الْوَجْهِ . وَإِبْرَاهِيمُ بْنُ الْفَضْلِ الْمَدَنِىُّ الْمَخْزُومِىُّ يُضَعَّفُ فِى الْحَدِيثِ مِنْ قِبَلِ حِفْظِهِ .

Bize Muhammed b. Ömer b. Velîd el-Kindî, ona Abdullah b. Nümeyr, ona İbrahim b. Fadl, ona Ebu Saîd el-Makburî ona da Ebu Hüreyre Rasulullah’ın (sav) şöyle buyurduğunu nakletmiştir: "hikmetli söz müminin yitiğidir, bulduğu yer onu almayı en çok hak eden odur." [Ebu İsa (et-Tirmizî): Bu, garib bir hadis olup sadece bu tarikle bilmekteyiz. İbrahim b. Fadl el-Medenî el-Mahzûmî, hadis konusunda hıfzı yönünden zayıf bir râvi olarak kabul edilir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 19, 5/51

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ مُوسَى وَمَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ قَالاَ حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ بْنُ مُسْلِمٍ حَدَّثَنَا الأَوْزَاعِىُّ عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِى كَثِيرٍ عَنْ أَبِى سَلَمَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم خَطَبَ فَذَكَرَ الْقِصَّةَ فِى الْحَدِيثِ . قَالَ أَبُو شَاهٍ اكْتُبُوا لِى يَا رَسُولَ اللَّهِ . فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « اكْتُبُوا لأَبِى شَاهٍ » . وَفِى الْحَدِيثِ قِصَّةٌ . قَالَ أَبُو عِيسَى : هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَقَدْ رَوَى شَيْبَانُ عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِى كَثِيرٍ مِثْلَ هَذَا .

Bize Yahya b. Musa ve Mahmud b. Ğaylân, onlara Velid b. Müslim, ona Evzâî, ona Yahya b. Ebu Kesîr, ona Ebu Seleme şöyle rivayet etmiştir: "Ebu Hureyre 'Hz. Peygamber (sav) hutbe verdi...' dedi ve hadiste geçen olayı anlattı, (ardından şöyle devam etti:) Ebu Şâh 'ey Allah'ın Rasulü, (bu hutbeyi) benim için yazın' dedi. Rasulullah (sav) da, 'Ebu Şâh için yazın' buyurdu." [Hadiste (râvi tarafından zikredilmeyen) bir kıssa vardır.] [Ebu İsa şöyle demiştir: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Şeybân, Yahya b. Ebu Kesîr'den buna benzer bir hadis rivayet etmiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 12, 5/39

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنِ الْخَلِيلِ بْنِ مُرَّةَ عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ :كَانَ رَجُلٌ مِنَ الأَنْصَارِ يَجْلِسُ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَيَسْمَعُ مِنَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم الْحَدِيثَ فَيُعْجِبُهُ وَلاَ يَحْفَظُهُ فَشَكَا ذَلِكَ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ :يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّى أَسْمَعُ مِنْكَ الْحَدِيثَ فَيُعْجِبُنِى وَلاَ أَحْفَظُهُ . فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم :« اسْتَعِنْ بِيَمِينِكَ » . وَأَوْمَأَ بِيَدِهِ لِلْخَطِّ . وَفِى الْبَابِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو . قَالَ أَبُو عِيسَى :هَذَا حَدِيثٌ إِسْنَادُهُ لَيْسَ بِذَلِكَ الْقَائِمِ . وَسَمِعْتُ مُحَمَّدَ بْنَ إِسْمَاعِيلَ يَقُولُ: الْخَلِيلُ بْنُ مُرَّةَ مُنْكَرُ الْحَدِيثِ .

Bize Kuteybe, ona Leys, ona Halil b. Mürra, ona Yahya b. Ebu Salih, ona da Ebu Hureyre şöyle rivayet etmiştir: "Ensâr'dan bir adam Hz. Peygamber'in (sav) huzurunda oturur, Hz. Peygamber'den (sav) hadis dinler, dinledikleri hoşuna gider, ancak onları yazmazdı. Bu durumdan Hz. Peygamber'e(sav) yakındı ve 'ey Allah'ın Rasulü, ben senden hadis işitiyorum, hoşuma (da) gidiyor ancak ezberleyemiyorum' dedi. Rasulullah (sav), eliyle yazmayı kast ederek 'sağ elinden yardım al' buyurdu." [Bu konuda Abdullah b. Amr'dan da hadis rivayet edilmiştir. Ebu İsa şöyle demiştir: Bu, isnadı zayıf (إِسْنَادُهُ لَيْسَ بِذَلِكَ الْقَائِمِ) olan bir hadistir. Muhammed b. İsmail (el-Buhârî'yi), “Halil b. Mürra, münkerü'l-hadistir” derken işittim.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 12, 5/39

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ عَنْ وَهْبِ بْنِ مُنَبِّهٍ عَنْ أَخِيهِ وَهُوَ هَمَّامُ بْنُ مُنَبِّهٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا هُرَيْرَةَ يَقُولُ لَيْسَ أَحَدٌ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَكْثَرَ حَدِيثًا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مِنِّى إِلاَّ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَمْرٍو فَإِنَّهُ كَانَ يَكْتُبُ وَكُنْتُ لاَ أَكْتُبُ . قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ وَوَهْبُ بْنُ مُنَبِّهٍ عَنْ أَخِيهِ هُوَ هَمَّامُ بْنُ مُنَبِّهٍ .

Bize Kuteybe, ona Süfyân b. Uyeyne, ona Amr b. Dînâr, ona Vehb b. Münebbih, ona kardeşi Hemmâm b. Münebbih, ona da Ebu Hureyre şöyle rivayet etmiştir: "Abdullah b. Amr hariç, Hz. Peygamber'in (sav) ashabı içerisinde benden daha fazla hadis bilen kimse yoktur. Abdullah hadisleri yazar, ben ise yazmazdım." [Ebu İsa şöyle demiştir: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Vehb b. Münebbih'in kardeşi, Hemmâm b. Münebbih'tir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 12, 5/40

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ مُوسَى وَمَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ قَالاَ حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ بْنُ مُسْلِمٍ حَدَّثَنَا الأَوْزَاعِىُّ عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِى كَثِيرٍ عَنْ أَبِى سَلَمَةَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم خَطَبَ فَذَكَرَ الْقِصَّةَ فِى الْحَدِيثِ . قَالَ أَبُو شَاهٍ اكْتُبُوا لِى يَا رَسُولَ اللَّهِ . فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم « اكْتُبُوا لأَبِى شَاهٍ » . وَفِى الْحَدِيثِ قِصَّةٌ . قَالَ أَبُو عِيسَى : هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَقَدْ رَوَى شَيْبَانُ عَنْ يَحْيَى بْنِ أَبِى كَثِيرٍ مِثْلَ هَذَا .

Bize Yahya b. Musa ve Mahmud b. Ğaylân, onlara Velid b. Müslim, ona Evzâî, ona Yahya b. Ebu Kesîr, ona Ebu Seleme şöyle rivayet etmiştir: "Ebu Hureyre 'Hz. Peygamber (sav) hutbe verdi...' dedi ve hadiste geçen olayı anlattı, (ardından şöyle devam etti:) Ebu Şâh 'ey Allah'ın Rasulü, (bu hutbeyi) benim için yazın' dedi. Rasulullah (sav) da, 'Ebu Şâh için yazın' buyurdu." [Hadiste (râvi tarafından zikredilmeyen) bir kıssa vardır.] [Ebu İsa şöyle demiştir: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Şeybân, Yahya b. Ebu Kesîr'den buna benzer bir hadis rivayet etmiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî İlim 12, 5/39