حَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ إِسْحَاقَ حَدَّثَنَا الْمُحَارِبِىُّ عَنْ عَمْرِو بْنِ قَيْسٍ عَنْ عَطِيَّةَ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ: "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أُخِذَ مِنْ قِبَلِ الْقِبْلَةِ وَاسْتُقْبِلَ اسْتِقْبَالاً وَاسْتُلَّ اسْتِلاَلاً."

Bize Harun b. İshak, ona el-Muhâribî, ona Amr b. Kays, ona Atiyye, ona da Ebu Saîd (el-Hudrî) şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah'ın (sav) cenazesi kıble tarafından tutularak karşılandı, yönü kıbleye çevrildi ve tabutun üzerinden de yavaşça alınıp indirildi."

Açıklama: Elbani bu hadisin münker olduğunu ifade etmiştir

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi'-cenâiz 38, /249

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حُمَيْدٍ الرَّازِىُّ حَدَّثَنَا حَكَّامُ بْنُ سَلْمٍ وَهَارُونُ بْنُ الْمُغِيرَةِ عَنْ عَنْبَسَةَ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنْ عَلْقَمَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "إِيَّاكُمْ وَالنَّعْىَ فَإِنَّ النَّعْىَ مِنْ عَمَلِ الْجَاهِلِيَّةِ." [ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ وَالنَّعْىُ أَذَانٌ بِالْمَيِّتِ. وَفِى الْبَابِ عَنْ حُذَيْفَةَ.]

Bize Muhammed b. Humeyd er-Râzî, ona Hakkâm b. Selm ve Harun b. Muğîre, ona Anbese, ona Ebu Hamza, ona İbrahim (en-Nehaî), ona Alkame (b. Kays), ona da Abdullah (b. Mesud), Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Feryat figan ederek ölüm ilanında bulunmaktan sakının. Şüphesiz feryat figan ederek ölüm ilanında bulunmak, cahiliye adetlerindendir." [Abdullah (b. Mesud), en-na'yu (النَّعْي) ifadesinin, bir kişinin öldüğünü feryat ederek duyurmak anlamına geldiğini söylemiştir. Konuyla ilgili Huzeyfe'den de rivayet gelmiştir.]

Açıklama: Harun b. Muğira ile Meymun el-A'ver arasında inkıta' vardır.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Cenâiz 12, 3/312

حَدَّثَنَا سَعِيدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْمَخْزُومِىُّ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْوَلِيدِ الْعَدَنِىُّ عَنْ سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنْ عَلْقَمَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ عن النبي صلى الله عليه و سلم نَحْوَهُ: "إِيَّاكُمْ وَالنَّعْىَ، فَإِنَّ النَّعْىَ مِنْ عَمَلِ الْجَاهِلِيَّةِ." [وَلَمْ يَرْفَعْهُ وَلَمْ يَذْكُرْ فِيهِ. وَالنَّعْىُ أَذَانٌ بِالْمَيِّتِ. قَالَ أَبُو عِيسَى وَهَذَا أَصَحُّ مِنْ حَدِيثِ عَنْبَسَةَ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ. وَأَبُو حَمْزَةَ هُوَ مَيْمُونٌ الأَعْوَرُ، وَلَيْسَ هُوَ بِالْقَوِىِّ عِنْدَ أَهْلِ الْحَدِيثِ. قَالَ أَبُو عِيسَى حَدِيثُ عَبْدِ اللَّهِ حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ. وَقَدْ كَرِهَ بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ النَّعْىَ، وَالنَّعْىُ عِنْدَهُمْ أَنْ يُنَادَى فِى النَّاسِ أَنَّ فُلاَنًا مَاتَ لِيَشْهَدُوا جَنَازَتَهُ. وَقَالَ بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ لاَ بَأْسَ أَنْ يُعْلِمَ أَهْلَ قَرَابَتِهِ وَإِخْوَانَهُ. وَرُوِىَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ أَنَّهُ قَالَ لاَ بَأْسَ بِأَنْ يُعْلِمَ الرَّجُلُ قَرَابَتَهُ.]

Bize Said b. Abdurrahman el-Mahzûmî, ona Abdullah b. Velid e-Adenî, ona Süfyan es-Sevrî, ona Ebu Hamza, ona İbrahim (en-Nehaî), ona Alkame (b. Kays en-Nehaî), ona da Abdullah (b. Mesud), Hz. Peygamber'den (sav) önceki hadisin bir benzerini şöyle rivayet etmiştir: "Ölünün arkasından feryat figan etmekten sakının. Şüphesiz feryat figan ederek ağlamak, cahiliye adetlerindendir." [Fakat önceki rivayette râvi (Süfyan es-Sevrî) hadisi Hz. Peygamber'e dayandırmadan, Abdullah b. Mesud'un sözü olarak aktarmıştır. Ayrıca rivayetinde 'en-Na'yü ifadesi, ölen kişinin feryat figan ederek arkasından öldüğünü duyurmak demektir' kısmını da zikretmemiştir. Ebu İsa (Tirmizî) hadis hakkında şu değerlendirmelerde bulunmuştur: Abdullah (b. Mesud)'a isnad edilen bu rivayet, Anbese'nin Ebu Hamza'dan aktardığı hadisten daha sahihtir. Ebu Hamza'nın adı Meymûn el-A'ver olup, hadis ehli nazarında sağlam bir râvi olarak değerlendirilmez. Tirmizî ayrıca Abdullah (b. Mesud) hadisinin hasen-garib olduğunu ve ilim ehlinden bazılarının, ölüm ilanını mekruh gördüklerini de aktarmıştır. İlim ehline göre en-na'yü ifadesi, ölenin cenazesine iştirak etmeleri için insanlar arasında 'Falanca kişi ölmüştür' şeklinde duyuruda bulunmak anlamına gelir. İlim ehlinden bazısı, birinin ölümünü o kişinin yakınlarına ve akrabalarına duyurmada bir sakınca olmadığını söylemiştir. İbrahim (en-Nehaî)'den de 'Ölenin yakınlarına bir kişinin vefat ettiğini duyurmada bir sakınca yoktur' görüşü nakledilmiştir.]

Açıklama: Karşılaştırılan ilgili rivayet için bkz. T000984 numaralı hadis.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Cenâiz 12, 3/312

حَدَّثَنَا أَبُو بِشْرٍ بَكْرُ بْنُ خَلَفٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: "لَمَّا تُوُفِّىَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أُبَىٍّ جَاءَ ابْنُهُ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَعْطِنِى قَمِيصَكَ أُكَفِّنْهُ فِيهِ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم آذِنُونِى بِهِ. فَلَمَّا أَرَادَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم أَنْ يُصَلِّىَ عَلَيْهِ قَالَ لَهُ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ مَا ذَاكَ لَكَ. فَصَلَّى عَلَيْهِ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم، فَقَالَ لَهُ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم أَنَا بَيْنَ خِيرَتَيْنِ (اسْتَغْفِرْ لَهُمْ أَوْ لاَ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ)، فَأَنْزَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ (وَلاَ تُصَلِّ عَلَى أَحَدٍ مِنْهُمْ مَاتَ أَبَدًا وَلاَ تَقُمْ عَلَى قَبْرِهِ)."

Bize Ebu Bişr Bekir b. Halef, ona Yahya b. Said, ona Ubeydullah (b. Ömer), ona Nâfi, ona da İbn Ömer şöyle rivayet etmiştir: "Abdullah bin Übey öldüğünde, oğlu Hz. Peygamber'e (sav) gelerek 'Ey Allah'ın Rasulü! Gömleğini bana versen de babamı onunla kefenlesem' diye ricada bulundu. Hz. Peygamber (sav) (gömleğini verdi ve) 'Cenaze hazır olunca bana haber verin' buyurdu. Hz. Peygamber (sav) cenaze namazını kıldırmak istediğinde, Ömer b. Hattâb 'Bunu yapmanın sana bir faydası olmaz' dedi. Hz. Peygamber (sav) yine de onun cenaze namazını kıldırdı ve Hz. Ömer'e '(Münafıklar için ister af dile, ister dileme) (Tevbe 9/80) ayetine binaen iki seçenek arasında muhayyerim' buyurdu. Bunun üzerine Yüce Allah (cc) (Münafıklardan ölen hiç biri üzerine asla namaz kılma. Kabri başında da durma) (Tevbe 9/84) ayetini indirdi."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi'-cenâiz 31, /245

حَدَّثَنَا عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ مُحَمَّدٍ الرَّقَّاشِىُّ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ الْخَطَّابِ حَدَّثَنَا مِنْدَلُ بْنُ عَلِىٍّ أَخْبَرَنِى مُحَمَّدُ بْنُ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى رَافِعٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَيْنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى رَافِعٍ قَالَ: "سَلَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سَعْدًا، وَرَشَّ عَلَى قَبْرِهِ مَاءً."

Bize Abdülmelik b. Muhammed er-Rekkâşî, ona Abdülaziz b. Hattâb, ona Mindel b. Ali, ona Muhammed b. Ubeydullah b. Ebu Râfi, ona Davud b. Husayn, ona babası, ona da Ebu Râfi şöyle rivayet etmiştir: "Rasûlullah (sav) Sa'd’ı (tabutundan) usulca çıkardı ve (yerleştirdikten sonra da) kabrinin üzerine su serpti."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi'-cenâiz 38, /249

حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى عُمَرَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: "كُنَّا مَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى سَفَرٍ، فَرَأَى رَجُلاً قَدْ سَقَطَ عَنْ بَعِيرِهِ فَوُقِصَ فَمَاتَ وَهُوَ مُحْرِمٌ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَكَفِّنُوهُ فِى ثَوْبَيْهِ، وَلاَ تُخَمِّرُوا رَأْسَهُ، فَإِنَّهُ يُبْعَثُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُهِلُّ أَوْ يُلَبِّى." [قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ بَعْضِ أَهْلِ الْعِلْمِ، وَهُوَ قَوْلُ سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ وَالشَّافِعِىِّ وَأَحْمَدَ وَإِسْحَاقَ. وَقَالَ بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ إِذَا مَاتَ الْمُحْرِمُ انْقَطَعَ إِحْرَامُهُ، وَيُصْنَعُ بِهِ كَمَا يُصْنَعُ بِغَيْرِ الْمُحْرِمِ.]

Bize İbn Ebu Ömer, ona Süfyan b. Uyeyne, ona Amr b. Dinar, ona Said b. Cübeyr, ona da İbn Abbas şöyle rivayet etmiştir: "Bir yolculukta Nebi (sav) ile birlikte idik. Bir adamın ihramlıyken devesinden düşerek boynu kırılıp öldüğünü gördü. Bunun üzerine Rasulullah (sav) 'Onu su ve sidr ile yıkayın. Üzerindeki iki ihram bezi ile kefenleyin, başını da örtmeyin. Çünkü o kıyamet gününde, tehlil ya da telbiye getirerek diriltilecektir' buyurdu." [Ebu İsa (Tirmizî) 'Bu, hasen-sahih bir hadistir. İlim ehlinden bazılarına göre uygulama bu hadise göredir. Süfyan es-Sevrî, Şâfiî, Ahmed ve İshak da bu görüştedir. İlim ehlinden bazısı da ihramlı kimse öldüğünde, ihramı artık sona ermiş sayılır. İhramlı olmayan kişiye yapılan uygulama neyse ona da aynen yapılır' demiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Hac 105, 3/286

حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عَمَّارٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ عَيَّاشٍ حَدَّثَنَا لَيْثُ بْنُ أَبِى سُلَيْمٍ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم (ح) وَحَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سَعِيدٍ حَدَّثَنَا أَبُو خَالِدٍ الأَحْمَرُ حَدَّثَنَا الْحَجَّاجُ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: "كَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم إِذَا أُدْخِلَ الْمَيِّتُ الْقَبْرَ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ وَعَلَى مِلَّةِ رَسُولِ اللَّهِ." [وَقَالَ أَبُو خَالِدٍ مَرَّةً إِذَا وُضِعَ الْمَيِّتُ فِى لَحْدِهِ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ وَعَلَى سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ. وَقَالَ هِشَامٌ فِى حَدِيثِهِ بِسْمِ اللَّهِ وَفِى سَبِيلِ اللَّهِ وَعَلَى مِلَّةِ رَسُولِ اللَّهِ.]

Bize Hişam b. Ammâr, ona İsmail b. Ayyâş, ona Leys b. Ebu Suleym, ona Nâfi, ona da İbn Ömer, Nebi’den (sav); (T) Bize Abdullah b. Said, ona Ebu Halid el-Ahmer, ona Haccâc, ona Nâfi, ona da İbn Ömer şöyle rivayet etmiştir: "Nebi (sav) ölü kabre konulduğunda 'Bismillahi ve alâ milleti Rasulillah (Allah’ın adı ve Rasulullah’ın dini üzere' buyururdu." [Ebu Halid bu hadisi 'Cenaze kabrine yerleştirildiğinde Rasulüllah (sav) 'Bismillahi ve alâ sünneti Rasûlillah (Allah’ın adı ve Rasulullah’ın sünneti üzere) demiştir' şeklinde; Hişâm ise 'Bismillahi ve fî sebilillâhi ve alâ milleti Rasulillah (Allah’ın adı ile, Allah yolunda ve Allah Rasulü’nün dini üzere' dediği şeklinde nakletmiştir.]

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi'-cenâiz 38, /249

حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عَمَّارٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ عَيَّاشٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ دِينَارٍ حَدَّثَنَا حَرِيزٌ مَوْلَى مُعَاوِيَةَ قَالَ: "خَطَبَ مُعَاوِيَةُ بِحِمْصَ، فَذَكَرَ فِى خُطْبَتِهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنِ النَّوْحِ."

Bize Hişam b. Ammâr, ona İsmail b. Ayyâş, ona Abdullah b. Dinar, ona da Muaviye’nin azatlısı Hâris şöyle rivayet etmiştir: "Muaviye, Hıms’da bir hutbe verdi ve hutbesinde Rasulullah’ın (sav) (ölü için) yüksek sesle ağıt yakılmasını yasakladığından bahsetti."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi'-cenâiz 51, /253

حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عَمَّارٍ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْكَلْبِىُّ حَدَّثَنَا إِدْرِيسُ الأَوْدِىُّ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ قَالَ: "حَضَرْتُ ابْنَ عُمَرَ فِى جِنَازَةٍ، فَلَمَّا وَضَعَهَا فِى اللَّحْدِ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ وَفِى سَبِيلِ اللَّهِ وَعَلَى مِلَّةِ رَسُولِ اللَّهِ. فَلَمَّا أُخِذَ فِى تَسْوِيَةِ اللَّبِنِ عَلَى اللَّحْدِ قَالَ اللَّهُمَّ أَجِرْهَا مِنَ الشَّيْطَانِ وَمِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، اللَّهُمَّ جَافِ الأَرْضَ عَنْ جَنْبَيْهَا، وَصَعِّدْ رُوحَهَا، وَلَقِّهَا مِنْكَ رِضْوَانًا. قُلْتُ يَا ابْنَ عُمَرَ أَشَىْءٌ سَمِعْتَهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَمْ قُلْتَهُ بِرَأْيِكَ؟ قَالَ إِنِّى إِذًا لَقَادِرٌ عَلَى الْقَوْلِ، بَلْ شَىْءٌ سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم."

Bize Hişam b. Ammâr, ona Hammâd b. Abdurrahman el-Kelbî, ona İdris el-Evdî, ona da Said b. el-Müseyyeb şöyle rivayet etmiştir: "İbn Ömer ile birlikte bir cenazede bulunmuştum. Cenazeyi kabre yerleştirdiğinde 'Bismillahi ve fî sebîllillahi ve alâ milleti Rasulillah (Allah’ın adıyla, Allah yolunda ve Rasulullah’ın dini üzere' dedi. Kabrin üzeri kerpiç taşları ile düzeltilmeye başlayınca da 'Allah’ım! Onu şeytandan ve kabir azabından koru. Allah’ım! Kabri iki tarafından genişlet, mevtanın ruhunu yücelt ve onu ve hoşnutluk ile karşıla' diye dua etti. Ben 'Ey İbn Ömer! Bu duaları Rasulullah’tan (sav) mı işittin, yoksa kendiliğinden mi söyledin?' diye sorduğumda, 'Kendiliğimden söylemiş olsam bu hususta cüretkarlık etmiş olurum. Bilakis bunlar Rasulullah’tan (sav) dinlediğim şeylerdir' diye cevap verdi."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi'-cenâiz 38, /249

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَنِيعٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْقُدُّوسِ بْنُ بَكْرِ بْنِ خُنَيْسٍ حَدَّثَنَا حَبِيبُ بْنُ سُلَيْمٍ الْعَبْسِىُّ عَنْ بِلاَلِ بْنِ يَحْيَى الْعَبْسِىِّ عَنْ حُذَيْفَةَ بْنِ الْيَمَانِ قَالَ: "إِذَا مِتُّ فَلاَ تُؤْذِنُوا بِى أَحَدًا، إِنِّى أَخَافُ أَنْ يَكُونَ نَعْيًا. فَإِنِّى سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَنْهَى عَنِ النَّعْىِ." [هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ.]

Bize Ahmed b. Menî, ona Abdülkuddûs b. Bekir b. Huneys, ona Habib b. Süleym el-Absî, ona da Bilal b. Yahya el-Absî, Huzeyfe b. Yemân'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Öldüğüm zaman ölüm haberini hiç kimseye ilan etmeyin. Ben böyle yapmanın (hadiste yasaklanan) ölüm ilanı kapsamına girmesinden korkuyorum. Zira ben, Rasulullah'ın (sav) ölümü (feryat ederek) ilan etmekten men ettiğini duydum." [Bu, hasen bir hadistir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Cenâiz 12, 3/313