حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ الْحَفَرِىُّ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ زِيَادِ بْنِ عِلاَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ الْمُغِيرَةَ بْنَ شُعْبَةَ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "لاَ تَسُبُّوا الأَمْوَاتَ فَتُؤْذُوا الأَحْيَاءَ." [قَالَ أَبُو عِيسَى وَقَدِ اخْتَلَفَ أَصْحَابُ سُفْيَانَ فِى هَذَا الْحَدِيثِ، فَرَوَى بَعْضُهُمْ مِثْلَ رِوَايَةِ الْحَفَرِىِّ وَرَوَى بَعْضُهُمْ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ زِيَادِ بْنِ عِلاَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ رَجُلاً يُحَدِّثُ عِنْدَ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم نَحْوَهُ.]

Bize Mahmud b. Ğaylân, ona Ebu Davud el-Haferî, ona Süfyan, ona Ziyâd b. İlâka, ona da Muğire b. Şu'be, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Ölüleriniz hakkında kötü konuşup da yaşayanları (akrabalarını) incitmeyiniz." [Tirmizî, Süfyan'ın ashabının bu hadisin naklinde ihtilaf ettiklerini; bazıları Haferî gibi rivayet ederken, bazısı da Süfyan'dan, onun Ziyâd b. İlâka'dan, onun Muğîre b. Şu'be'nin yanında bulunan bir adamdan, onun da Rasulullah'tan (sav) hadisi benzer şekilde naklettiklerini söylemiştir.]

Açıklama: Tirmizî'nin açıklamasından da anlaşılacağı üzere Süfyan'ın öğrencileri hadisi Muğire'nin mi yoksa onun da yer aldığı bir ortamda bulunan kimliği meçhul başka birinin mi naklettiği konusunda farklı nakillerde bulunmuşlardır. Öte yandan ölülerin kötülüklerini ve zulümlerini anmak mutlak olarak yasaklanmamıştır. Özellikle kafir olarak ölen kişilerin kötülük ve zulümlerini müslüman akrabalarını incitmemeye de dikkat ederek anmakta bir sakınca yoktur; aksine bu bazen mendub, bazen de vacip bile olabilir. Ancak müslümanların ölülerinin ayıplarını anmak doğru değildir. Başkalarına alenen zulüm ve kötülüğü dokunmuş, müslümanların hukukunu çiğnemiş zalim ve fasık müslümanların suçlarını anmakta da bir sakınca görülmemiştir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Birr ve's-sıla 51, 4/353

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ عُبَيْدٍ - الْمَعْنَى - قَالاَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ عَمْرٍو وَأَيُّوبَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ نَحْوَهُ قَالَ: "وَكَفِّنُوهُ فِى ثَوْبَيْنِ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ قَالَ سُلَيْمَانُ قَالَ أَيُّوبُ ثَوْبَيْهِ. وَقَالَ عَمْرٌو ثَوْبَيْنِ. وَقَالَ ابْنُ عُبَيْدٍ قَالَ أَيُّوبُ فِى ثَوْبَيْنِ. وَقَالَ عَمْرٌو فِى ثَوْبَيْهِ. زَادَ سُلَيْمَانُ وَحْدَهُ وَلاَ تُحَنِّطُوهُ.]

Bize Süleyman b. Harb ve Muhammed b. Ubeyd, onlara Hammâd, ona Amr ve Eyyûb, onlara Said b. Cübeyr, ona da İbn Abbas hadisi buna yakın manada şöyle rivayet etmiştir: "Onu iki parça elbise ile kefenleyin." [Ebu Davud, hadisin Süleyman ve Eyyûb rivayetinde 'İki parça elbisesi ile' ifadesiyle, Amr rivayetinde ise 'Herhangi iki parça elbise ile' nakledildiğini; İbn Ubeyd'in de Eyyûb'den rivayetinde 'Herhangi iki parça elbise ile' derken, Amr'ın 'İki parçalık elbisesi ile' diye naklettiğini belirtmiştir. Sadece Süleyman'ın rivayetinde 'Ayrıca ona koku da sürmeyiniz' ziyadesi geçmektedir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Cenâiz 84, /755

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ نَحْوَهُ بِمَعْنَى سُلَيْمَانَ فِى ثَوْبَيْنِ.

Bize Müsedded, ona Hammâd, ona Eyyûb, ona Said b. Cübeyr, ona da İbn Abbas hadisi, Süleyman'ın rivayet ettiği hadise yakın manada nakletmiş ve '(Herhangi) iki parça elbise ile' demiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Cenâiz 84, /756

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنْ مَنْصُورٍ عَنِ الْحَكَمِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: "وَقَصَتْ بِرَجُلٍ مُحْرِمٍ نَاقَتُهُ فَقَتَلَتْهُ، فَأُتِىَ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ اغْسِلُوهُ وَكَفِّنُوهُ وَلاَ تُغَطُّوا رَأْسَهُ وَلاَ تُقَرِّبُوهُ طِيبًا، فَإِنَّهُ يُبْعَثُ يُهِلُّ."

Bize Osman b. Ebu Şeybe, ona Cerîr, ona Mansur, ona Hakem, ona Said b. Cübeyr, ona da İbn Abbas şöyle rivayet etmiştir: "İhramlı bir adamı, devesi üzerinden düşürüp boynunu kırmış ve ölmesine sebep olmuştu. O adam Rasulullah'a (sav) getirildiğinde 'Onu yıkayın, kefenleyin, başını örtmeyin, koku da sürmeyin. Çünkü o, kıyamet günü telbiye getirerek diriltilecektir' buyurdu."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Cenâiz 84, /756

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدٌ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا بِشْرٍ يُحَدِّثُ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: "أَنَّ رَجُلاً وَقَعَ عَنْ رَاحِلَتِهِ فَأَقْعَصَتْهُ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَيُكَفَّنُ فِى ثَوْبَيْنِ خَارِجًا رَأْسُهُ وَوَجْهُهُ، فَإِنَّهُ يُبْعَثُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُلَبِّيًا."

Bize Muhammed b. Beşşâr, ona Muhammed, ona Şu'be, ona Ebu Bişr, ona da Said b. Cübeyr, İbn Abbas'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Bir adam devesinin üzerinden düşüp, boynunu kırarak vefat etmişti. Bunun üzerine Rasulullah (sav) 'Onu su ve sidr otu ile yıkayınız. Başı ve yüzü dışarıda kalacak şekilde, iki parça bez ile de kefenleyiniz. Çünkü o, kıyamet günü telbiye getirerek diriltilecektir' buyurdu."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Menâsiku'l-hacc 47, /2263

أَخْبَرَنَا عَبْدَةُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الصَّفَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ - يَعْنِى الْحَفَرِىَّ - عَنْ سُفْيَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: "مَاتَ رَجُلٌ فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَكَفِّنُوهُ فِى ثِيَابِهِ، وَلاَ تُخَمِّرُوا وَجْهَهُ وَرَأْسَهُ، فَإِنَّهُ يُبْعَثُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُلَبِّيًا."

Bize Abde b. Abdullah es-Saffâr, ona Ebu Davud el-Hafarî, ona Süfyan, ona Amr b. Dinâr, ona da Said b. Cübeyr, İbn Abbas'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Bir adam (hacda) vefat etmişti. Hz. Peygamber (sav.) 'Onu su ve sidr otu ile yıkayın. Elbiseleriyle kefenleyin,. Yüzünü ve başını da örtmeyin. Çünkü o kıyamet günü (ihramlı vaziyette) telbiye getirerek diriltilecektir."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Menâsiku'l-hacc 47, /2263

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ الْجَعْدِ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ قَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم: "لاَ تَسُبُّوا الأَمْوَاتَ، فَإِنَّهُمْ قَدْ أَفْضَوْا إِلَى مَا قَدَّمُوا."

Bize Ali b. Ca'd, ona Şu'be, ona A'meş, ona Mücahid, ona da Âişe, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Ölüleriniz hakkında kötü konuşmayın. Zaten onlar işledikleriyle baş başa kalmışlardır."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Rikâk 42, 2/581

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ حَدَّثَنَا حُمَيْدٌ - يَعْنِى ابْنَ هِلاَلٍ - عَنْ سَعْدِ بْنِ هِشَامِ بْنِ عَامِرٍ بِهَذَا الْحَدِيثِ.

Bize Musa b. İsmail, ona Cerîr, ona Humeyd b. Hilal, ona da Sa'd b. Hişâm b. Âmir bu hadisi rivayet etmiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Cenâiz 71, /751

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ يَزِيدَ أَبِى مَسْلَمَةَ عَنْ أَبِى نَضْرَةَ عَنْ جَابِرٍ قَالَ: "دُفِنَ مَعَ أَبِى رَجُلٌ، فَكَانَ فِى نَفْسِى مِنْ ذَلِكَ حَاجَةٌ، فَأَخْرَجْتُهُ بَعْدَ سِتَّةِ أَشْهُرٍ، فَمَا أَنْكَرْتُ مِنْهُ شَيْئًا إِلاَّ شُعَيْرَاتٍ كُنَّ فِى لِحْيَتِهِ مِمَّا يَلِى الأَرْضَ."

Bize Süleyman b. Harb, ona Hammâd b. Zeyd, ona Ebu Mesleme Said b. Yezid, ona da Ebu Nadra, Câbir'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Babamla birlikte bir adam daha (aynı kabre) defnedilmişti. Bundan dolayı içimde bir rahatsızlık oluştu. Altı ay sonra onu çıkardım (ve başka bir yere defnettim). Yere değen sakalından birkaç tel hariç, bedeninden hiçbir şeyin bozulmamış olduğunu gördüm."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Cenâiz 79, /753

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ حَدَّثَنِى عَمْرُو بْنُ دِينَارٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: "أُتِىَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم بِرَجُلٍ، وَقَصَتْهُ رَاحِلَتُهُ فَمَاتَ وَهُوَ مُحْرِمٌ. فَقَالَ كَفِّنُوهُ فِى ثَوْبَيْهِ، وَاغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَلاَ تُخَمِّرُوا رَأْسَهُ. فَإِنَّ اللَّهَ يَبْعَثُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يُلَبِّى." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ سَمِعْتُ أَحْمَدَ بْنَ حَنْبَلٍ يَقُولُ فِى هَذَا الْحَدِيثِ خَمْسُ سُنَنٍ كَفِّنُوهُ فِى ثَوْبَيْهِ أَىْ يُكَفَّنُ الْمَيِّتُ فِى ثَوْبَيْنِ، وَاغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ أَىْ إِنَّ فِى الْغَسَلاَتِ كُلِّهَا سِدْرًا، وَلاَ تُخَمِّرُوا رَأْسَهُ، وَلاَ تُقَرِّبُوهُ طِيبًا. وَكَانَ الْكَفَنُ مِنْ جَمِيعِ الْمَالِ.]

Bize Muhammed b. Kesir, ona Süfyan (es-Sevrî), ona Amr b. Dinar, ona Said b. Cübeyr, ona da İbn Abbas şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah'a (sav) ihramlı iken devesinden düşüp boynu kırılan ve vefat eden bir adam getirildi. Hz. Peygamber (sav) 'Onu iki parça ihramıyla kefenleyin, su ve sidr otu ile yıkayın, başını da örtmeyin. Allah (cc) onu kıyamet gününde telbiye getirirken diriltecektir' buyurdu." [Ebu Davud, Ahmed b. Hanbel'den bu hadiste şu beş sünnetin bulunduğunu duydum demiştir: 'Onu iki parça ihramıyla kefenleyin' demek, ölen kişinin iki kıyafetle kefenleneceğini gösterir. 'Onu, su ve sidr otu ile yıkayın' demek, her yıkamada sidr otunun kullanılacağını belirtir. Ayrıca başının örtülmeyeceği ve ona koku sürülemeyeceği, ayrıca kefenin de ölen kişinin tüm malından karşılanacağı (sünnetleri de).]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Cenâiz 84, /755