حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ الْحَفَرِىُّ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ زِيَادِ بْنِ عِلاَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ الْمُغِيرَةَ بْنَ شُعْبَةَ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "لاَ تَسُبُّوا الأَمْوَاتَ فَتُؤْذُوا الأَحْيَاءَ." [قَالَ أَبُو عِيسَى وَقَدِ اخْتَلَفَ أَصْحَابُ سُفْيَانَ فِى هَذَا الْحَدِيثِ، فَرَوَى بَعْضُهُمْ مِثْلَ رِوَايَةِ الْحَفَرِىِّ وَرَوَى بَعْضُهُمْ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ زِيَادِ بْنِ عِلاَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ رَجُلاً يُحَدِّثُ عِنْدَ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم نَحْوَهُ.]

Bize Mahmud b. Ğaylân, ona Ebu Davud el-Haferî, ona Süfyan, ona Ziyâd b. İlâka, ona da Muğire b. Şu'be, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Ölüleriniz hakkında kötü konuşup da yaşayanları (akrabalarını) incitmeyiniz." [Tirmizî, Süfyan'ın ashabının bu hadisin naklinde ihtilaf ettiklerini; bazıları Haferî gibi rivayet ederken, bazısı da Süfyan'dan, onun Ziyâd b. İlâka'dan, onun Muğîre b. Şu'be'nin yanında bulunan bir adamdan, onun da Rasulullah'tan (sav) hadisi benzer şekilde naklettiklerini söylemiştir.]

Açıklama: Tirmizî'nin açıklamasından da anlaşılacağı üzere Süfyan'ın öğrencileri hadisi Muğire'nin mi yoksa onun da yer aldığı bir ortamda bulunan kimliği meçhul başka birinin mi naklettiği konusunda farklı nakillerde bulunmuşlardır. Öte yandan ölülerin kötülüklerini ve zulümlerini anmak mutlak olarak yasaklanmamıştır. Özellikle kafir olarak ölen kişilerin kötülük ve zulümlerini müslüman akrabalarını incitmemeye de dikkat ederek anmakta bir sakınca yoktur; aksine bu bazen mendub, bazen de vacip bile olabilir. Ancak müslümanların ölülerinin ayıplarını anmak doğru değildir. Başkalarına alenen zulüm ve kötülüğü dokunmuş, müslümanların hukukunu çiğnemiş zalim ve fasık müslümanların suçlarını anmakta da bir sakınca görülmemiştir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Birr ve's-sıla 51, 4/353

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدٌ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا بِشْرٍ يُحَدِّثُ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: "أَنَّ رَجُلاً وَقَعَ عَنْ رَاحِلَتِهِ فَأَقْعَصَتْهُ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَيُكَفَّنُ فِى ثَوْبَيْنِ خَارِجًا رَأْسُهُ وَوَجْهُهُ، فَإِنَّهُ يُبْعَثُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُلَبِّيًا."

Bize Muhammed b. Beşşâr, ona Muhammed, ona Şu'be, ona Ebu Bişr, ona da Said b. Cübeyr, İbn Abbas'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Bir adam devesinin üzerinden düşüp, boynunu kırarak vefat etmişti. Bunun üzerine Rasulullah (sav) 'Onu su ve sidr otu ile yıkayınız. Başı ve yüzü dışarıda kalacak şekilde, iki parça bez ile de kefenleyiniz. Çünkü o, kıyamet günü telbiye getirerek diriltilecektir' buyurdu."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Menâsiku'l-hacc 47, /2263

أَخْبَرَنَا عَبْدَةُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الصَّفَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ - يَعْنِى الْحَفَرِىَّ - عَنْ سُفْيَانَ عَنْ عَمْرِو بْنِ دِينَارٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: "مَاتَ رَجُلٌ فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَكَفِّنُوهُ فِى ثِيَابِهِ، وَلاَ تُخَمِّرُوا وَجْهَهُ وَرَأْسَهُ، فَإِنَّهُ يُبْعَثُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُلَبِّيًا."

Bize Abde b. Abdullah es-Saffâr, ona Ebu Davud el-Hafarî, ona Süfyan, ona Amr b. Dinâr, ona da Said b. Cübeyr, İbn Abbas'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Bir adam (hacda) vefat etmişti. Hz. Peygamber (sav.) 'Onu su ve sidr otu ile yıkayın. Elbiseleriyle kefenleyin,. Yüzünü ve başını da örtmeyin. Çünkü o kıyamet günü (ihramlı vaziyette) telbiye getirerek diriltilecektir."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Menâsiku'l-hacc 47, /2263

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ الْجَعْدِ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ مُجَاهِدٍ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ قَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم: "لاَ تَسُبُّوا الأَمْوَاتَ، فَإِنَّهُمْ قَدْ أَفْضَوْا إِلَى مَا قَدَّمُوا."

Bize Ali b. Ca'd, ona Şu'be, ona A'meş, ona Mücahid, ona da Âişe, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Ölüleriniz hakkında kötü konuşmayın. Zaten onlar işledikleriyle baş başa kalmışlardır."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Rikâk 42, 2/581

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا أَبُو أَحْمَدَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ أَبِى وَائِلٍ عَنْ خَبَّابٍ قَالَ: "هَاجَرْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَبْتَغِى وَجْهَ اللَّهِ فَوَقَعَ أَجْرُنَا عَلَى اللَّهِ، فَمِنَّا مَنْ مَاتَ وَلَمْ يَأْكُلْ مِنْ أَجْرِهِ شَيْئًا، وَمِنَّا مَنْ أَيْنَعَتْ لَهُ ثَمَرَتُهُ فَهُوَ يَهْدُبُهَا، وَإِنَّ مُصْعَبَ بْنَ عُمَيْرٍ مَاتَ وَلَمْ يَتْرُكْ إِلاَّ ثَوْبًا، كَانُوا إِذَا غَطَّوْا بِهِ رَأْسَهُ خَرَجَتْ رِجْلاَهُ وَإِذَا غُطِّىَ بِهَا رِجْلاَهُ خَرَجَ رَأْسُهُ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم غَطُّوا رَأْسَهُ وَاجْعَلُوا عَلَى رِجْلَيْهِ الإِذْخِرَ." [قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . حَدَّثَنَا هَنَّادٌ حَدَّثَنَا ابْنُ إِدْرِيسَ عَنِ الأَعْمَشِ عَنْ أَبِى وَائِلٍ شَقِيقِ بْنِ سَلَمَةَ عَنْ خَبَّابِ بْنِ الأَرَتِّ نَحْوَهُ.]

Bize Mahmud b. Ğaylân, ona Ebu Ahmed, ona Süfyan, ona A'meş, ona Ebu Vâil, ona da Habbâb şöyle rivayet etmiştir: "Bizler, Allah’ın rızasını umarak Rasulullah (sav) ile birlikte hicret ettik. Mükafatımızı verecek olan da Allah'tır. Kimimiz mükafatından hiçbir şey yemeden ölüp gitti, kimimizin de meyvesi olgunlaştı da (bugün) meyvelerini devşirmektedir. Mus'ab b. Umeyr vefat ettiğinde geriye sadece bir elbise bırakmıştı. Bedenini baş tarafından örtmek istediklerinde ayakları, ayak tarafından üzeri örtülmek istendiğinde ise başı dışarıda kalıyordu. Bunun üzerine Rasulullah (sav) 'Baş tarafından örtün, ayaklarının üzerine de izhir otu koyun' buyurdu." [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Bize bu hadisi Hennâd, ona İbn İdris, ona A'meş, ona Ebu Vâil Şakîk b. Seleme, ona da Habbâb b. Eret benzer şekilde rivayet etmiştir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Menâkıb 53, 5/692

أَخْبَرَنَا يَعْقُوبُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالَ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ قَالَ أَخْبَرَنَا أَبُو بِشْرٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: "أَنَّ رَجُلاً كَانَ مَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم، فَوَقَصَتْهُ نَاقَتُهُ وَهُوَ مُحْرِمٌ فَمَاتَ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَكَفِّنُوهُ فِى ثَوْبَيْهِ، وَلاَ تُمِسُّوهُ بِطِيبٍ وَلاَ تُخَمِّرُوا رَأْسَهُ، فَإِنَّهُ يُبْعَثُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُلَبِّيًا."

Bize Yakub b. İbrahim, ona Huşeym, ona Ebu Bişr, ona da Said b. Cübeyr, İbn Abbas’ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Bir adam Nebî (sav) ile (hacda) birlikte idi. Adam ihramlı olduğu halde devesinden düştü ve öldü. Bunun üzerine Rasulullah (sav) 'Onu su ve sidr otu ile yıkayın. Üzerindeki iki parça elbise ile kefenleyin. Koku sürmeyin, başını da örtmeyin. Çünkü o, kıyamet günü telbiye getirerek diriltilecektir' buyurdu."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Menâsiku'l-hacc 97, /2271

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الأَعْلَى قَالَ حَدَّثَنَا خَالِدٌ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَبِى بِشْرٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: "أَنَّ رَجُلاً مُحْرِمًا صُرِعَ عَنْ نَاقَتِهِ فَأُوقِصَ ذُكِرَ أَنَّهُ قَدْ مَاتَ، فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَكَفِّنُوهُ فِى ثَوْبَيْنِ. ثُمَّ قَالَ عَلَى إِثْرِهِ خَارِجًا رَأْسُهُ. قَالَ وَلاَ تُمِسُّوهُ طِيبًا، فَإِنَّهُ يُبْعَثُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُلَبِّيًا." [قَالَ شُعْبَةُ فَسَأَلْتُهُ بَعْدَ عَشْرِ سِنِينَ، فَجَاءَ بِالْحَدِيثِ كَمَا كَانَ يَجِىءُ بِهِ إِلاَّ أَنَّهُ قَالَ وَلاَ تُخَمِّرُوا وَجْهَهُ وَرَأْسَهُ.]

Bize Muhammed b. Abdüla'lâ, ona Halid, ona Şu'be, ona Ebu Bişr, ona da Said b. Cübeyr, İbn Abbas’tan şöyle rivayette bulunmuştur: "İhramlı bir kişi, devesinden düştü ve boynu kırıldı. Adamın öldüğü haber verildiğinde, Nebi (sav) 'Onu su ve sidr otu ile yıkayıp iki parça elbise (üzerindeki ihram) ile kefenleyin' buyurdu. Hemen arkasından 'Başını açık bırakınız' buyurdu. Devamında da 'Ona koku sürmeyin. Çünkü o kıyamet gününde, telbiye getirerek diriltilecektir' buyurdu." [Şu'be 'Ebu Bişr'e on sene sonra bu hadisi sorduğumda, daha önce rivayet ettiği gibi etti. Sadece 'Yüzünü ve başını örtmeyin' şeklinde nakletti' demiştir.]

• Nesâî Sünen-i Nesâî Menâsiku'l-hacc 98, /2271

أَخْبَرَنَا قُتَيْبَةُ قَالَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: "بَيْنَا رَجُلٌ وَاقِفٌ بِعَرَفَةَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم، إِذْ وَقَعَ مِنْ رَاحِلَتِهِ فَأَقْعَصَهُ - أَوْ قَالَ فَأَقْعَصَتْهُ - فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ، وَكَفِّنُوهُ فِى ثَوْبَيْنِ، وَلاَ تُحَنِّطُوهُ وَلاَ تُخَمِّرُوا رَأْسَهُ، فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ يَبْعَثُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُلَبِّيًا."

Bize Kuteybe, ona Hammâd, ona Eyyûb, ona da Said b. Cübeyr, İbn Abbas’ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Bir adam Rasulullah (sav) ile birlikte Arafat’ta vakfede iken birden devesinden düştü. Devesi adamın boynunu kırarak ölümüne sebep oldu. Bunun üzerine Rasulullah (sav) 'Onu su ve sidr otu ile yıkayın. İki parça elbise (ihramı) ile de kefenleyin. Koku sürmeyin, başını da örtmeyin. Çünkü Allah (ac) kıyamet gününde onu telbiye getirirken diriltecektir' buyurdu."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Menâsiku'l-hacc 99, /2272

أَخْبَرَنِى مُحَمَّدُ بْنُ قُدَامَةَ قَالَ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنْ مَنْصُورٍ عَنِ الْحَكَمِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: "وَقَصَتْ رَجُلاً مُحْرِمًا نَاقَتُهُ فَقَتَلَتْهُ، فَأُتِىَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ اغْسِلُوهُ وَكَفِّنُوهُ وَلاَ تُغَطُّوا رَأْسَهُ وَلاَ تُقَرِّبُوهُ طِيبًا فَإِنَّهُ يُبْعَثُ يُهِلُّ."

Bize Muhammed b. Kudâme, ona Cerîr, ona Mansûr, ona Hakem, ona da Said b. Cübeyr, İbn Abbas’ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: "İhramlı bir adamı devesi sırtından düşürdü ve onu öldürdü. Rasulullah’a (sav) gelip (haber verildiğinde) 'Onu yıkayın ve kefenleyin. Başını örtmeyin, koku da sürmeyin. Çünkü o, telbiye getirerek diriltilecektir' buyurdu."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Menâsiku'l-hacc 99, /2272

أَخْبَرَنَا قُتَيْبَةُ قَالَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ أَبِى قِلاَبَةَ عَنْ سَمُرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "عَلَيْكُمْ بِالْبَيَاضِ مِنَ الثِّيَابِ، فَلْيَلْبَسْهَا أَحْيَاؤُكُمْ، وَكَفِّنُوا فِيهَا مَوْتَاكُمْ، فَإِنَّهَا مِنْ خَيْرِ ثِيَابِكُمْ."

Bize Kuteybe, ona Hammâd, ona Eyyûb, ona Ebu Kılâbe, ona da Semure, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Beyaz elbise giymeyi tercih ediniz. Yaşayanlarınız beyaz elbise giydiği gibi, ölülerinizi de onunla kefenleyin. Çünkü o, giydiğiniz elbiselerin en hayırlısıdır."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Zînet 98, /2427