حَدَّثَنَا أَبُو مُصْعَبٍ الْمَدَنِىُّ قِرَاءَةً عَنْ مَالِكِ بْنِ أَنَسٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عُرْوَةَ وَعَمْرَةَ عَنْ عَائِشَةَ أَنَّهَا قَالَتْ: "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا اعْتَكَفَ أَدْنَى إِلَىَّ رَأْسَهُ فَأُرَجِّلُهُ. وَكَانَ لاَ يَدْخُلُ الْبَيْتَ إِلاَّ لِحَاجَةِ الإِنْسَانِ." [قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ. هَكَذَا رَوَاهُ غَيْرُ وَاحِدٍ عَنْ مَالِكٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عُرْوَةَ وَعَمْرَةَ عَنْ عَائِشَةَ. وَرَوَاهُ بَعْضُهُمْ عَنْ مَالِكٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَمْرَةَ عَنْ عَائِشَةَ. وَالصَّحِيحُ عَنْ عُرْوَةَ وَعَمْرَةَ عَنْ عَائِشَةَ.]

Bize Ebu Musab el-Medenî, ona Mâlik b. Enes, ona İbn Şihâb, ona da Urve ve Amre, Âişe'nin şöyle dediğini rivayet etmişlerdir: "Rasulullah (sav) itikâfa girdiğinde bana doğru başını uzatır, ben de saçlarını tarardım. O, evine sadece insani ihtiyacı (tuvalet) için girerdi." [Ebu İsa (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu, hasen-sahih bir hadistir. Bu hadisi aynı şekilde pek çok kimse, Mâlik'ten, o İbn Şihâb'dan, o da Urve ve Amre vasıtasıyla Âişe'den nakletmiştir. Bazıları da bu hadisi Mâlik'ten, o İbn Şihâb'dan, o Urve'den, o da Amre vasıtasıyla Âişe'den aktarmıştır ki sahih olan, Urve ve Amre'nin Âişe'den birlikte nakletmeleridir.]

Açıklama: Hz. Peygamber (sav), mescidde itikâf mahallinde iken, odasında bulunan Aişe'ye başını uzatır, o da Rasulullah'ın (sav) saç bakımını yapardı. Bu durum, ulema tarafından, kişinin bir kısım organlarını itikaf mahallinden çıkartması halinde itikâfına halel gelmeyeceği yönünde anlaşılmıştır. Hadiste belirtildiği gibi, mesela tuvalet ihtiyacı için itikâf mahallinden çıkmakta da bir beis yoktur.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Savm 80, 3/167

حَدَّثَنَا هَنَّادٌ عَنْ أَبِى بَكْرٍ عَنْ أَبِى حَصِينٍ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ: "كَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَعْتَكِفُ كُلَّ رَمَضَانَ عَشَرَةَ أَيَّامٍ. فَلَمَّا كَانَ الْعَامُ الَّذِى قُبِضَ فِيهِ اعْتَكَفَ عِشْرِينَ يَوْمًا."

Bize Hennâd, ona Ebu Bekir, ona Ebu Hasîn, ona da Ebu Salih, Ebu Hureyre'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Nebî (sav), her ramazanda on gün itikâfa girerdi. Vefat ettiği sene ise 20 gün itikâfta kaldı."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 78, /572

حَدَّثَنَا بِذَلِكَ قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ بْنُ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عُرْوَةَ وَعَمْرَةَ عَنْ عَائِشَةَ. وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا عِنْدَ أَهْلِ الْعِلْمِ إِذَا اعْتَكَفَ الرَّجُلُ أَنْ لاَ يَخْرُجَ مِنِ اعْتِكَافِهِ إِلاَّ لِحَاجَةِ الإِنْسَانِ، وَاجْتَمَعُوا عَلَى هَذَا أَنَّهُ يَخْرُجُ لِقَضَاءِ حَاجَتِهِ لِلْغَائِطِ وَالْبَوْلِ. ثُمَّ اخْتَلَفَ أَهْلُ الْعِلْمِ فِى عِيَادَةِ الْمَرِيضِ وَشُهُودِ الْجُمُعَةِ وَالْجَنَازَةِ لِلْمُعْتَكِفِ. فَرَأَى بَعْضُ أَهْلِ الْعِلْمِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَغَيْرِهِمْ أَنْ يَعُودَ الْمَرِيضَ وَيُشَيِّعَ الْجَنَازَةَ وَيَشْهَدَ الْجُمُعَةَ إِذَا اشْتَرَطَ ذَلِكَ. وَهُوَ قَوْلُ سُفْيَانَ الثَّوْرِىِّ وَابْنِ الْمُبَارَكِ. وَقَالَ بَعْضُهُمْ لَيْسَ لَهُ أَنْ يَفْعَلَ شَيْئًا مِنْ هَذَا. وَرَأَوْا لِلْمُعْتَكِفِ إِذَا كَانَ فِى مِصْرٍ يُجَمَّعُ فِيهِ أَنْ لاَ يَعْتَكِفَ إِلاَّ فِى مَسْجِدِ الْجَامِعِ. لأَنَّهُمْ كَرِهُوا الْخُرُوجَ لَهُ مِنْ مُعْتَكَفِهِ إِلَى الْجُمُعَةِ وَلَمْ يَرَوْا لَهُ أَنْ يَتْرُكَ الْجُمُعَةَ فَقَالُوا لاَ يَعْتَكِفُ إِلاَّ فِى مَسْجِدِ الْجَامِعِ حَتَّى لاَ يَحْتَاجُ إِلَى أَنْ يَخْرُجَ مِنْ مُعْتَكَفِهِ لِغَيْرِ قَضَاءِ حَاجَةِ الإِنْسَانِ لأَنَّ خُرُوجَهُ لِغَيْرِ قَضَاءِ حَاجَةِ الإِنْسَانِ قَطْعٌ عِنْدَهُمْ لِلاِعْتِكَافِ. وَهُوَ قَوْلُ مَالِكٍ وَالشَّافِعِىِّ. وَقَالَ أَحْمَدُ لاَ يَعُودُ الْمَرِيضَ وَلاَ يَتْبَعُ الْجَنَازَةَ عَلَى حَدِيثِ عَائِشَةَ. وَقَالَ إِسْحَاقُ إِنِ اشْتَرَطَ ذَلِكَ فَلَهُ أَنْ يَتْبَعَ الْجَنَازَةَ وَيَعُودَ الْمَرِيضَ .

Bu hadisi bize Kuteybe, ona Leys b. Sa'd, ona İbn Şihâb, ona Urve ve Amre, onlara da Âişe rivayet etmiştir. İlim ehli nezdinde amel bu hadise göre olup, kişi itikâfa girdiğinde sadece insani ihtiyacından dolayı itikâf mahallinden çıkabilir. İlim ehli, kişinin büyük ya da küçük abdest ihtiyacı için itikâf mahallinden çıkabileceğinde icma etmiştir. Yine ilim ehli, itikâfta olan kimsenin hasta ziyaretinde bulunması, cuma namazına katılması ve cenazede hazır bulunmasında ise ihtilaf etmişlerdir. Nebî'nin (sav) ashabından olan ve diğer bir kısım ilim ehli, eğer şart koşmuşsa kişinin hasta ziyaretinde bulunabileceğini, cenazeye katılabileceğini ve cuma namazına iştirak edebileceğini benimsemiştir ki bu, Süfyân es-Sevrî ve İbn Mübârek'in görüşüdür. Bir kısmı ise, bunlardan hiçbirini yapamayacağını ifade etmiştir. Onlar, itikâfa girecek kimsenin cuma namazı kılınacak kadar büyük bir şehirde olması halinde, sadece cuma namazı kılınan camide itikâfa girmesini uygun görmüşlerdir. Zira onlar, itikâfa girmiş kimsenin itikâf mahallinden çıkarak cuma namazına gitmesini doğru bulmamışlardır. İtikâftaki kişinin cuma namazını terk etmesini de benimsemedikleri için 'Kişi, sadece cuma kılınan bir camide itikâfa girebilir. Böylece, insani bir ihtiyacı dışında itikâf mahallinden çıkmamış olur' demişlerdir. Çünkü insani ihtiyacı dışında itikâf mahallini terk etmesi, onlar nezdinde itikâfı bozan bir durumdur. Bu, Mâlik ve Şâfiî'nin de görüşüdür. Ahmed (b. Hanbel) de 'İtikâfa giren kişi, Âişe hadisi gereğince hasta ziyaret edemez, cenazeye de katılamaz' demiştir. İshâk (b. Râhûye) ise 'Bunları yapmayı şart koşmuşsa, cenazeyi de takip edebilir, hasta da ziyaret edebilir' demiştir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Savm 80, 3/168

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ وَيَعْلَى بْنُ عُبَيْدٍ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ عَنْ عَمْرَةَ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا أَرَادَ أَنْ يَعْتَكِفَ صَلَّى الْفَجْرَ ثُمَّ دَخَلَ مُعْتَكَفَهُ. قَالَتْ وَإِنَّهُ أَرَادَ مَرَّةً أَنْ يَعْتَكِفَ فِى الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ. قَالَتْ فَأَمَرَ بِبِنَائِهِ فَضُرِبَ، فَلَمَّا رَأَيْتُ ذَلِكَ أَمَرْتُ بِبِنَائِى فَضُرِبَ. قَالَتْ وَأَمَرَ غَيْرِى مِنْ أَزْوَاجِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم بِبِنَائِهِ فَضُرِبَ. فَلَمَّا صَلَّى الْفَجْرَ نَظَرَ إِلَى الأَبْنِيَةِ فَقَالَ مَا هَذِهِ، آلْبِرَّ تُرِدْنَ؟ قَالَتْ فَأَمَرَ بِبِنَائِهِ فَقُوِّضَ، وَأَمَرَ أَزْوَاجُهُ بِأَبْنِيَتِهِنَّ فَقُوِّضَتْ. ثُمَّ أَخَّرَ الاِعْتِكَافَ إِلَى الْعَشْرِ الأُوَلِ، يَعْنِى مِنْ شَوَّالٍ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ رَوَاهُ ابْنُ إِسْحَاقَ وَالأَوْزَاعِىُّ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ نَحْوَهُ. وَرَوَاهُ مَالِكٌ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ قَالَ اعْتَكَفَ عِشْرِينَ مِنْ شَوَّالٍ.]

Bize Osman b. Ebu Şeybe, ona Ebu Muaviye ve Ya'lâ b. Ubeyd, onlara Yahya b. Said, ona da Amre, Âişe'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) itikâfa girmek istediğinde, sabah namazını kılar, ardından itikâf mahalline öyle girerdi. Hz. Peygamber (sav), yine bir defasında ramazanın son on gününde itikâfa girmek istedi ve çadırının kurulmasını emretti ve (mescitte) çadırı kuruldu. Bunu görünce, ben de çadırımın kurulmasını emrettim, benimki de kuruldu. Benim dışımdaki Nebî'nin (sav) hanımları da çadırlarının kurulmasını emrettiler, onlarınki de kuruldu. Nebi (sav) sabah namazını kıldığında kurulan çadırlara bakıp 'Bunlar da nedir? Bununla iyi bir şey yaptığınızı mı zannediyorsunuz?' buyurdu. Bunun üzerine çadırının sökülmesini emretti ve söküldü. Hanımları da çadırlarının sökülmesini emrettiler. Onlarınki de söküldü. Ardından Hz. Peygamber (sav) itikâfı şevval ayının ilk on gününe erteledi." [Ebû Davud şöyle demiştir: Bu hadisi İbn İshak ve Evzâî, Yahya b. Said'den benzer şekilde nakletmişlerdir. Mâlik ise Yahya b. Said'den rivayette bulunup 'Şevval ayının yirmi gününü itikâfta geçirdi' demiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 77, /571

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ وَعَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَةَ قَالاَ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم نَحْوَهُ. [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَكَذَلِكَ رَوَاهُ يُونُسُ عَنِ الزُّهْرِىِّ. وَلَمْ يُتَابِعْ أَحَدٌ مَالِكًا عَلَى عُرْوَةَ عَنْ عَمْرَةَ وَرَوَاهُ مَعْمَرٌ وَزِيَادُ بْنُ سَعْدٍ وَغَيْرُهُمَا عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ.]

Bize Kuteybe b. Said ve Abdullah b. Mesleme, onlara Leys, ona İbn Şihâb, ona Urve, ona da Âişe, Hz. Peygamber'den (sav) önceki hadisin benzerini rivayet etmiştir. [Ebû Davud şöyle demiştir: Bu hadisi Yunus, Zührî'den nakletmiş ve hiç kimse Urve'nin Amre'den rivayet ettiği hadiste Malik'e mütâbaatta bulunmamıştır. Bu hadisi ayrıca Ma'mer, Ziyad b. Sa'd ve başkaları, Zührî, Urve ve Âişe isnadıyla nakletmiştir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 79, /572

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ وَمُسَدَّدٌ قَالاَ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَكُونُ مُعْتَكِفًا فِى الْمَسْجِدِ، فَيُنَاوِلُنِى رَأْسَهُ مِنْ خَلَلِ الْحُجْرَةِ فَأَغْسِلُ رَأْسَهُ." [وَقَالَ مُسَدَّدٌ فَأُرَجِّلُهُ وَأَنَا حَائِضٌ.]

Bize Süleyman b. Harb ve Müsedded, o ikisine Hammad b. Zeyd, ona Hişam b. Urve, ona da babası (Urve b. Zübeyr), Âişe'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav), mescitte itikâfta olurdu da odanın aralığından bana başını uzatır, ben de başını yıkardım." [Müsedded rivayetinde hadis 'Hayızlı iken saçını tarardım' şeklinde geçmektedir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 79, /572

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ النُّفَيْلِىُّ وَمُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى قَالاَ حَدَّثَنَا عَبْدُ السَّلاَمِ بْنُ حَرْبٍ أَخْبَرَنَا اللَّيْثُ بْنُ أَبِى سُلَيْمٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ - قَالَ النُّفَيْلِىُّ - قَالَتْ: "كَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَمُرُّ بِالْمَرِيضِ وَهُوَ مُعْتَكِفٌ فَيَمُرُّ كَمَا هُوَ وَلاَ يُعَرِّجُ يَسْأَلُ عَنْهُ." [وَقَالَ ابْنُ عِيسَى قَالَتْ إِنْ كَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَعُودُ الْمَرِيضَ وَهُوَ مُعْتَكِفٌ.]

Bize Abdullah b. Muhammed en-Nüfeylî ve Muhammed b. İsa, onlara Abdüsselam b. Harb, ona Leys b. Ebu Süleym, ona Abdurrahman b. Kasım, ona da babası (Kasım b. Muhammed), Âişe'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Nebî (sav) itikâfta iken hasta ziyaretinde bulunur, ancak halini hatırını sormak üzere yanında uzun süre oyalanmazdı." [İbn İsa ise Âişe'nin şöyle dediğini nakletmiştir: 'Nebî (sav) itikâfta iken hasta ziyaretinde bulunurdu.']

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 80, /573

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبَانَ بْنِ صَالِحٍ الْقُرَشِىِّ حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ مُحَمَّدٍ - يَعْنِى الْعَنْقَزِىَّ - عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُدَيْلٍ بِإِسْنَادِهِ نَحْوَهُ قَالَ: "فَبَيْنَمَا هُوَ مُعْتَكِفٌ إِذْ كَبَّرَ النَّاسُ، فَقَالَ مَا هَذَا يَا عَبْدَ اللَّهِ؟ قَالَ سَبْىُ هَوَازِنَ، أَعْتَقَهُمُ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم. قَالَ وَتِلْكَ الْجَارِيَةُ. فَأَرْسَلَهَا مَعَهُمْ."

Bize Abdullah b. Ömer b. Muhammed, ona Ebân b. Salih el-Kuraşî, ona Amr b. Muhammed el-Ankazi, ona da Abdullah b. Büdeyl, bu isnadla önceki hadisle benzer şekilde nakilde bulunup şöyle demiştir: "(Ömer) itikâfta iken insanlar birden tekbir getirmeye başladılar. (Ömer), 'Ey Abdullah! Bu da nedir?' deyince, (İbn Ömer) 'Hevâzin esirleri! Rasulullah (sav) onları azat etti' dedi. (Ömer) 'Bu cariyeyi de (azat et)' dedi ve o esirlerle birlikte gönderdi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 80, /573

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى وَقُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ قَالاَ حَدَّثَنَا يَزِيدُ عَنْ خَالِدٍ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنْ عَائِشَةَ رضى الله عنها قَالَت: "اعْتَكَفَتْ مَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم امْرَأَةٌ مِنْ أَزْوَاجِهِ فَكَانَتْ تَرَى الصُّفْرَةَ وَالْحُمْرَةَ فَرُبَّمَا وَضَعْنَا الطَّسْتَ تَحْتَهَا وَهِىَ تُصَلِّى."

Bize Muhammed b. İsa ve Kuteybe b. Said, o ikisine Yezid, ona Halid, ona İkrime, ona da Aişe (r.anha) şöyle rivayet etmiştir: "Hanımlarından biri Nebî (sav) ile itikâfa girmişti. Ondan sarı ve kırmızı akıntı geliyordu. Hatta bazen onun altına tas koyardık da namazını öyle kılardı."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Savm 81, /574

حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ مُحَمَّدٍ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُدْنِى إِلَىَّ رَأْسَهُ وَهُوَ مُجَاوِرٌ فَأَغْسِلُهُ وَأُرَجِّلُهُ وَأَنَا فِى حُجْرَتِى وَأَنَا حَائِضٌ وَهُوَ فِى الْمَسْجِدِ."

Bize Ali b. Muhammed, ona Vekî, ona Hişâm b. Urve, ona da babası (Urve b. Zübeyr), Âişe'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) mescidde itikâfta iken, ben odamda ve hayızlı olduğum halde, başını bana doğru yaklaştırır, ben de başını yıkar ve saçlarını tarardım."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Mâ câe fi's-sıyâm 64, /284