حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعِيدٍ الْجَوْهَرِىُّ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ الْحَمِيدِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنِ ابْنِ أَبِى الزِّنَادِ عَنْ مُوسَى بْنِ عُقْبَةَ عَنْ صَالِحٍ مَوْلَى التَّوْأَمَةِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلاَةِ فَأَسْبِغِ الْوُضُوءَ، وَاجْعَلِ الْمَاءَ بَيْنَ أَصَابِعِ يَدَيْكَ وَرِجْلَيْكَ."

Bize İbrahim b. Said el-Cevherî, ona Sa’d b. Abdulhamîd b. Cafer, ona İbn Ebû Zinâd, ona Musa b. Ukbe, ona Tev’eme'nin azatlısı Salih (b. Ebu Salih), ona da İbn Abbâs, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Namaz kılmak istediğin zaman (adaplarına özen göstererek) abdesti tastamam al. El ve ayak parmaklarını da arala (aralarına suyu ulaştır)."

Açıklama: Elbani bu hadisin hasen sahih olduğunu ifade etmiştir

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 54, /82

حَدَّثَنَا الرَّبِيعُ بْنُ سُلَيْمَانَ وَحَرْمَلَةُ بْنُ يَحْيَى قَالاَ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِدْرِيسَ الشَّافِعِىُّ قَالَ أَنْبَأَنَا مَالِكُ بْنُ أَنَسٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِيهِ: أَنَّهُ قَالَ لِعَبْدِ اللَّهِ بْنِ زَيْدٍ - وَهُوَ جَدُّ عَمْرِو بْنِ يَحْيَى -: ’هَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تُرِيَنِى كَيْفَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَتَوَضَّأُ؟’ فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ زَيْدٍ: ’نَعَمْ.’ فَدَعَا بِوَضُوءٍ، فَأَفْرَغَ عَلَى يَدَيْهِ، فَغَسَلَ يَدَيْهِ مَرَّتَيْنِ. ثُمَّ تَمَضْمَضَ، وَاسْتَنْثَرَ ثَلاَثًا. ثُمَّ غَسَلَ وَجْهَهُ ثَلاَثًا. ثُمَّ غَسَلَ يَدَيْهِ مَرَّتَيْنِ مَرَّتَيْنِ إِلَى الْمِرْفَقَيْنِ. ثُمَّ مَسَحَ رَأْسَهُ بِيَدَيْهِ، فَأَقْبَلَ بِهِمَا وَأَدْبَرَ، بَدَأَ بِمُقَدَّمِ رَأْسِهِ، ثُمَّ ذَهَبَ بِهِمَا إِلَى قَفَاهُ، ثُمَّ رَدَّهُمَا حَتَّى رَجَعَ إِلَى الْمَكَانِ الَّذِى بَدَأَ مِنْهُ. ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَيْهِ.

Bize Rabi' b. Süleyman ve Harmele b. Yahya, o ikisine Muhammed b. İdris eş-Şâfiî, ona Malik b. Enes, ona da Amr b. Yahya, babasının (Yahya b. Umare) şöyle dediğini rivayet etmiştir: Yahya b. Umare, Abdullah b. Zeyd'e -bu şahıs, Amr b. Yahya'nın dedesidir- 'bana Rasulullah'ın (sav) nasıl abdest aldığını gösterebilir misin?' diye sordu. Abdullah b. Zeyd de 'Evet' cevabını verdi ve abdest suyu istedi. (Su gelince) Önce eline su döküp iki defa yıkadı. Sonra üç kez ağzına su aldı, (üç kez de) burnunu (sümkürerek) iyice temizledi. Daha sonra yüzünü üç kez, kollarını da ikişer kez dirseklerine kadar yıkadı. Sonrasında başını eliyle mesh etti. (Bunu yaparken) Ellerini (başına sürerek) başının önüne ve arkasına hareket ettirdi; (ellerini) başının ön tarafından başlayıp ensesine kadar götürdü, sonra arkadan öne doğru getirerek tekrar başladığı yere döndü. En sonunda da ayaklarını yıkadı.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 51, /80

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُصَفَّى الْحِمْصِىُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حِمْيَرَ عَنِ ابْنِ لَهِيعَةَ حَدَّثَنِى يَزِيدُ بْنُ عَمْرٍو الْمَعَافِرِىُّ عَنْ أَبِى عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْحُبُلِىِّ عَنِ الْمُسْتَوْرِدِ بْنِ شَدَّادٍ قَالَ: رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم تَوَضَّأَ فَخَلَّلَ أَصَابِعَ رِجْلَيْهِ بِخِنْصِرِهِ. [قَالَ أَبُو الْحَسَنِ بْنُ سَلَمَةَ: حَدَّثَنَا خَازِمُ بْنُ يَحْيَى الْحُلْوَانِىُّ حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا ابْنُ لَهِيعَةَ فَذَكَرَ نَحْوَهُ.]

Bize Muhammed b. Musaffa el-Hımsî, ona Muhammed b. Hımyer, ona İbn Lehîa, ona Yezid b. Amr el-Meâfirî, ona da Ebu Abdurrahman el-Hubulî, Müstevrid b. Şeddad'ın şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rasulullah’ı (sav) abdest alırken serçe parmağı ile her iki ayak parmaklarının arasını ovaladığını gördüm. [Bize Ebu'l-Hasen b. Seleme, ona Hazim b. Yahya el-Hulvânî, ona Kuteybe, ona da İbn Lehîa hadisin benzerini nakletmiştir.]

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 54, /82

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سُلَيْمٍ الطَّائِفِىُّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ كَثِيرٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ لَقِيطِ بْنِ صَبِرَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "أَسْبِغِ الْوُضُوءَ، وَخَلِّلْ بَيْنَ الأَصَابِعِ."

Bize Ebû Bekir b. Ebu Şeybe, ona Yahya b. Süleym et-Tâifî, ona İsmail b. Kesir, ona Asım b. Lakît b. Sabıra, ona da babası (Lakît b. Amr) Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Abdesti (adaplarına özen göstererek) tastamam al; parmaklarını arala (suyu aralarına geçir)."

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 54, /82

حَدَّثَنَا عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ مُحَمَّدٍ الرَّقَاشِىُّ حَدَّثَنَا مَعْمَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى رَافِعٍ حَدَّثَنِى أَبِى عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِى رَافِعٍ عَنْ أَبِيهِ: "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا تَوَضَّأَ، حَرَّكَ خَاتَمَهُ."

Bize Abdülmelik b. Muhammed er-Rakkâşî, ona Ma’mer b. Muhammed b. Ubeydullah b. Ebu Rafi’, ona da Ubeydullah b. Ebu Rafi’, babasının (Ebu Rafi’) şöyle dediğini rivayet etmiştir: “Rasulullah (sav) abdest aldığı zaman yüzüğünü (altı iyice ıslansın diye) hareket ettirirdi.”

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 54, /82

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ وَعَلِىُّ بْنُ مُحَمَّدٍ قَالاَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ هِلاَلِ بْنِ يِسَافٍ عَنْ أَبِى يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ قَالَ: رَأَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَوْمًا يَتَوَضَّئُونَ وَأَعْقَابُهُمْ تَلُوحُ، فَقَالَ: "وَيْلٌ لِلأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ، أَسْبِغُوا الْوُضُوءَ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe ve Ali b. Muhammed, o ikisine Veki’ (b. Cerrah), ona Süfyan (es-Sevrî), ona Mansur (b. Mu'temir), ona Hilal b. Yesâf, ona da Ebu Hâtim (Misda' el-Eslemî), Abdullah b. Ömer'in şöyle dediğini rivayet etmiştir: “Rasulullah (sav), abdest alan fakat toplukları (düzgün yıkanmadığı için kuru kalan) parlayan bir topluluk gördü. (Bu durumu hoş karşılamayan) Rasulullah (sav): "Ateşte yanacak topukların vay haline! Abdesti tam alınız" buyurdu.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 55, /82

قَالَ الْقَطَّانُ حَدَّثَنَا أَبُو حَاتِمٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْمُؤْمِنِ بْنُ عَلِىٍّ حَدَّثَنَا عَبْدُ السَّلاَمِ بْنُ حَرْبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "وَيْلٌ لِلأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ."

Bize (Ahmed b. Sinan) Kattân, ona Ebu Hâtim, ona Abdulmü’min b. Ali, ona Abdüsselam b. Harb, ona Hişam b. Urve, ona babası (Urve b. Zübeyr), ona da Âişe Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "(ٍİyi yıkanmadığı için) Ateşte yanacak olan topukların vay haline!"

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 55, /82

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الصَّبَّاحِ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ رَجَاءٍ الْمَكِّىُّ عَنِ ابْنِ عَجْلاَنَ؛ (ح) وَحَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ وَأَبُو خَالِدٍ الأَحْمَرُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلاَنَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِى سَعِيدٍ عَنْ أَبِى سَلَمَةَ قَالَ: رَأَتْ عَائِشَةُ عَبْدَ الرَّحْمَنِ وَهُوَ يَتَوَضَّأُ، فَقَالَتْ: ’أَسْبِغِ الْوُضُوءَ، فَإِنِّى سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: "وَيْلٌ لِلْعَرَاقِيبِ مِنَ النَّارِ".’

Bize Muhammed b. Sabbah, ona Abdullah b. Reca el-Mekkî, ona İbn Aclân; (T) Bize Ebu Bekir b. Ebî Şeybe, ona Yahya b. Said ve Ebu Halid el-Ahmer, onlara Muhammed b. Aclân, ona Said b. Ebu Said, ona da Ebu Seleme (b. Abdurrahman) şöyle rivayet etmiştir: Âişe (r.), (kardeşi) Abdurrahmân'ı abdest alırken gördü ve ona: 'Abdesti (şartlarına ve adaplarına özen göstererek) tastamam al. Zira ben Rasulullah'ı (sav): "(ٍİyi yıkanmadığı için) Ateşte yanacak olan topukların vay haline!" buyururken işittim.' dedi.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 55, /83

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ أَبِى كَرِبٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: "وَيْلٌ لِلْعَرَاقِيبِ مِنَ النَّارِ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Ebu’l-Ahvas (Sellâm b. Süleym), ona Ebu İshak (Amr b. Abdullah), ona Said b. Ebu Kerb, ona da Câbir b. Abdullah, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "(ٍİyi yıkanmadığı için) Ateşte yanacak olan topukların vay haline!"

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 55, /83

حَدَّثَنَا الْعَبَّاسُ بْنُ عُثْمَانَ وَعُثْمَانُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ الدِّمَشْقِيَّانِ قَالاَ حَدَّثَنَا الْوَلِيدُ بْنُ مُسْلِمٍ حَدَّثَنَا شَيْبَةُ بْنُ الأَحْنَفِ عَنْ أَبِى سَلاَّمٍ الأَسْوَدِ عَنْ أَبِى صَالِحٍ الأَشْعَرِىِّ حَدَّثَنِى أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الأَشْعَرِىُّ عَنْ خَالِدِ بْنِ الْوَلِيدِ وَيَزِيدَ بْنِ أَبِى سُفْيَانَ وَشُرَحْبِيلَ ابْنِ حَسَنَةَ وَعَمْرِو بْنِ الْعَاصِ كُلُّ هَؤُلاَءِ سَمِعُوا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "أَتِمُّوا الْوُضُوءَ؛ وَيْلٌ لِلأَعْقَابِ مِنَ النَّارِ."

Bize Abbas b. Osman ed-Dimeşkî ve Osman b. İsmail ed-Dımeşkî, onlara Velid b. Müslim, ona Şeybe b. Ahnef, ona Ebu Sellâm el-Esved, ona Ebu Salih el-Eşarî, ona Ebu Abdullah el-Eşarî, ona da Hâlid b. Velîd, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Abdesti (adaplarına özen göstererek) tastamam alınız; (ٍİyi yıkanmadığı için) Ateşte yanacak olan topukların vay haline!"

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Tahâret ve sünenüha 55, /83