حَدَّثَنَا بِشْرُ بن مُوسَى، حَدَّثَنَا يَحْيَى بن إِسْحَاقَ السَّيْلَحِينِيُّ، حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ مَنْصُورٍ، عَنْ هِلالِ بن يَسَافٍ، عَنْ رَجُلٍ، قَالَ: كُنَّا مَعَ سَالِمِ بن عُبَيْدٍ فِي سَفَرٍ، فَعَطَسَ رَجُلٌ، فَقَالَ: السَّلامُ عَلَيْكُمْ، فَقَالَ لَهُ سَالِمُ بن عُبَيْدٍ: عَلَيْكَ وَعَلَى أُمِّكَ، لَعَلَّكَ وَجَدْتَ عَلَيَّ فِي نَفْسِكَ شَيْئًا مِمَّا قُلْتُ لَكَ: عَلَيْكَ وَعَلَى أُمِّكَ؟ قَالَ: وَدِدْتُ أَنَّكَ لَمْ تَذْكُرْ أُمِّي بِخَيْرٍ وَلا بِشَرٍّ عِنْدَ النَّاسِ، فَقَالَ لَهُ: إِنَّمَا قُلْتُ لَكَ مَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَعَطَسَ رَجُلٌ، فَقَالَ: السَّلامُ عَلَيْكُمْ، فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:"عَلَيْكَ وَعَلَى أُمِّكَ"، وَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:"إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ، فَلْيَقُلِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ، وَلْيَقُلْ لَهُ أَخُوهُ أَوْ صَاحِبُهُ: يَرْحَمُكَ اللَّهُ، وَيَقُولُ: يَغْفِرُ اللَّهُ لَنَا وَلَكُمْ".

Açıklama: Rivayetin isnadında meçhul bir ravi bulunmakla birlikte Hilal b. Yesaf, Salim b. Ubeyd arasında ittisal vardır. 1. Aksıran hamd yerine selam verdiğinde teşmitin: "aleyke ve ala ümmike" sana ve anne de selam olsun denilmesi gerektiğidir. 2.Aksıran hamd yerine selam verirse bunun bilgilendirerek tashih edilmesi gerektiğidir. 3. Aksıranın elhamdülillah ala külli hal demesinin daha uygun olduğudur. 4. teşmitte "yerhamukellah" demesi gerekir. 5.Aksıran teşmitte bulunan kişiye "yağfirullahu lena vela kum" demesi gerektiğidir.

• Taberânî Mu'cem-i kebîr Salim b. Ubeyd el-Eşce'î 6369, 5/1629