Öneri Formu
Hadis Id, No:
35492, MU000613
Hadis:
حَدَّثَنِى يَحْيَى عَنْ مَالِكٍ أَنَّهُ سَأَلَ ابْنَ شِهَابٍ عَنِ الزَّيْتُونِ فَقَالَ فِيهِ الْعُشْرُ . قَالَ مَالِكٌ وَإِنَّمَا يُؤْخَذُ مِنَ الزَّيْتُونِ الْعُشْرُ بَعْدَ أَنْ يُعْصَرَ وَيَبْلُغَ زَيْتُونُهُ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ فَمَا لَمْ يَبْلُغْ زَيْتُونُهُ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ فَلاَ زَكَاةَ فِيهِ وَالزَّيْتُونُ بِمَنْزِلَةِ النَّخِيلِ مَا كَانَ مِنْهُ سَقَتْهُ السَّمَاءُ وَالْعُيُونُ أَوْ كَانَ بَعْلاً فَفِيهِ الْعُشْرُ وَمَا كَانَ يُسْقَى بِالنَّضْحِ فَفِيهِ نِصْفُ الْعُشْرِ وَلاَ يُخْرَصُ شَىْءٌ مِنَ الزَّيْتُونِ فِى شَجَرِهِ . وَالسُّنَّةُ عِنْدَنَا فِى الْحُبُوبِ الَّتِى يَدَّخِرُهَا النَّاسُ وَيَأْكُلُونَهَا أَنَّهُ يُؤْخَذُ مِمَّا سَقَتْهُ السَّمَاءُ مِنْ ذَلِكَ وَمَا سَقَتْهُ الْعُيُونُ وَمَا كَانَ بَعْلاً الْعُشْرُ وَمَا سُقِىَ بِالنَّضْحِ نِصْفُ الْعُشْرِ إِذَا بَلَغَ ذَلِكَ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ بِالصَّاعِ الأَوَّلِ صَاعِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَمَا زَادَ عَلَى خَمْسَةِ أَوْسُقٍ فَفِيهِ الزَّكَاةُ بِحِسَابِ ذَلِكَ . قَالَ مَالِكٌ وَالْحُبُوبُ الَّتِى فِيهَا الزَّكَاةُ الْحِنْطَةُ وَالشَّعِيرُ وَالسُّلْتُ وَالذُّرَةُ وَالدُّخْنُ وَالأُرْزُ وَالْعَدَسُ وَالْجُلْبَانُ وَاللُّوبِيَا وَالْجُلْجُلاَنُ وَمَا أَشْبَهَ ذَلِكَ مِنَ الْحُبُوبِ الَّتِى تَصِيرُ طَعَامًا فَالزَّكَاةُ تُؤْخَذُ مِنْهَا بَعْدَ أَنْ تُحْصَدَ وَتَصِيرَ حَبًّا . قَالَ وَالنَّاسُ مُصَدَّقُونَ فِى ذَلِكَ وَيُقْبَلُ مِنْهُمْ فِى ذَلِكَ مَا دَفَعُوا . وَسُئِلَ مَالِكٌ مَتَى يُخْرَجُ مِنَ الزَّيْتُونِ الْعُشْرُ أَوْ نِصْفُهُ أَقَبْلَ النَّفَقَةِ أَمْ بَعْدَهَا فَقَالَ لاَ يُنْظَرُ إِلَى النَّفَقَةِ وَلَكِنْ يُسْأَلُ عَنْهُ أَهْلُهُ كَمَا يُسْأَلُ أَهْلُ الطَّعَامِ عَنِ الطَّعَامِ وَيُصَدَّقُونَ بِمَا قَالُوا فَمَنْ رُفِعَ مِنْ زَيْتُونِهِ خَمْسَةُ أَوْسُقٍ فَصَاعِدًا أُخِذَ مِنْ زَيْتِهِ الْعُشْرُ بَعْدَ أَنْ يُعْصَرَ وَمَنْ لَمْ يُرْفَعْ مِنْ زَيْتُونِهِ خَمْسَةُ أَوْسُقٍ لَمْ تَجِبْ عَلَيْهِ فِى زَيْتِهِ الزَّكَاةُ . قَالَ مَالِكٌ وَمَنْ بَاعَ زَرْعَهُ وَقَدْ صَلَحَ وَيَبِسَ فِى أَكْمَامِهِ فَعَلَيْهِ زَكَاتُهُ وَلَيْسَ عَلَى الَّذِى اشْتَرَاهُ زَكَاةٌ وَلاَ يَصْلُحُ بَيْعُ الزَّرْعِ حَتَّى يَيْبَسَ فِى أَكْمَامِهِ وَيَسْتَغْنِىَ عَنِ الْمَاءِ . قَالَ مَالِكٌ فِى قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ أَنَّ ذَلِكَ الزَّكَاةُ وَقَدْ سَمِعْتُ مَنْ يَقُولُ ذَلِكَ . قَالَ مَالِكٌ وَمَنْ بَاعَ أَصْلَ حَائِطِهِ أَوْ أَرْضَهُ وَفِى ذَلِكَ زَرْعٌ أَوْ ثَمَرٌ لَمْ يَبْدُ صَلاَحُهُ فَزَكَاةُ ذَلِكَ عَلَى الْمُبْتَاعِ وَإِنْ كَانَ قَدْ طَابَ وَحَلَّ بَيْعُهُ فَزَكَاةُ ذَلِكَ عَلَى الْبَائِعِ إِلاَّ أَنْ يَشْتَرِطَهَا عَلَى الْمُبْتَاعِ .
باب مَا لاَ زَكَاةَ فِيهِ مِنَ الثِّمَارِ . قَالَ مَالِكٌ إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا كَانَ لَهُ مَا يَجُدُّ مِنْهُ أَرْبَعَةَ أَوْسُقٍ مِنَ التَّمْرِ وَمَا يَقْطُفُ مِنْهُ أَرْبَعَةَ أَوْسُقٍ مِنَ الزَّبِيبِ وَمَا يَحْصُدُ مِنْهُ أَرْبَعَةَ أَوْسُقٍ مِنَ الْحِنْطَةِ وَمَا يَحْصُدُ مِنْهُ أَرْبَعَةَ أَوْسُقٍ مِنَ الْقُطْنِيَّةِ إِنَّهُ لاَ يُجْمَعُ عَلَيْهِ بَعْضُ ذَلِكَ إِلَى بَعْضٍ وَإِنَّهُ لَيْسَ عَلَيْهِ فِى شَىْءٍ مِنْ ذَلِكَ زَكَاةٌ حَتَّى يَكُونَ فِى الصِّنْفِ الْوَاحِدِ مِنَ التَّمْرِ أَوْ فِى الزَّبِيبِ أَوْ فِى الْحِنْطَةِ أَوْ فِى الْقُطْنِيَّةِ مَا يَبْلُغُ الصِّنْفُ الْوَاحِدُ مِنْهُ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ بِصَاعِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم كَمَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَيْسَ فِيمَا دُونَ خَمْسَةِ أَوْسُقٍ مِنَ التَّمْرِ صَدَقَةٌ . وَإِنْ كَانَ فِى الصِّنْفِ الْوَاحِدِ مِنْ تِلْكَ الأَصْنَافِ مَا يَبْلُغُ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ فَفِيهِ الزَّكَاةُ فَإِنْ لَمْ يَبْلُغْ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ فَلاَ زَكَاةَ فِيهِ . وَتَفْسِيرُ ذَلِكَ أَنْ يَجُذَّ الرَّجُلُ مِنَ التَّمْرِ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ وَإِنِ اخْتَلَفَتْ أَسْمَاؤُهُ وَأَلْوَانُهُ فَإِنَّهُ يُجْمَعُ بَعْضُهُ إِلَى بَعْضٍ ثُمَّ يُؤْخَذُ مِنْ ذَلِكَ الزَّكَاةُ فَإِنْ لَمْ يَبْلُغْ ذَلِكَ فَلاَ زَكَاةَ فِيهِ وَكَذَلِكَ الْحِنْطَةُ كُلُّهَا السَّمْرَاءُ وَالْبَيْضَاءُ وَالشَّعِيرُ وَالسُّلْتُ كُلُّ ذَلِكَ صِنْفٌ وَاحِدٌ فَإِذَا حَصَدَ الرَّجُلُ مِنْ ذَلِكَ كُلِّهِ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ جُمِعَ عَلَيْهِ بَعْضُ ذَلِكَ إِلَى بَعْضٍ وَوَجَبَتْ فِيهِ الزَّكَاةُ فَإِنْ لَمْ يَبْلُغْ ذَلِكَ فَلاَ زَكَاةَ فِيهِ وَكَذَلِكَ الزَّبِيبُ كُلُّهُ أَسْوَدُهُ وَأَحْمَرُهُ فَإِذَا قَطَفَ الرَّجُلُ مِنْهُ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ وَجَبَتْ فِيهِ الزَّكَاةُ فَإِنْ لَمْ يَبْلُغْ ذَلِكَ فَلاَ زَكَاةَ فِيهِ وَكَذَلِكَ الْقُطْنِيَّةُ هِىَ صِنْفٌ وَاحِدٌ مِثْلُ الْحِنْطَةِ وَالتَّمْرِ وَالزَّبِيبِ وَإِنِ اخْتَلَفَتْ أَسْمَاؤُهَا وَأَلْوَانُهَا وَالْقُطْنِيَّةُ الْحِمَّصُ وَالْعَدَسُ وَاللُّوبِيَا وَالْجُلْبَانُ وَكُلُّ مَا ثَبَتَ مَعْرِفَتُهُ عِنْدَ النَّاسِ أَنَّهُ قُطْنِيَّةٌ فَإِذَا حَصَدَ الرَّجُلُ مِنْ ذَلِكَ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ بِالصَّاعِ الأَوَّلِ صَاعِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم وَإِنْ كَانَ مِنْ أَصْنَافِ الْقُطْنِيَّةِ كُلِّهَا لَيْسَ مِنْ صِنْفٍ وَاحِدٍ مِنَ الْقُطْنِيَّةِ فَإِنَّهُ يُجْمَعُ ذَلِكَ بَعْضُهُ إِلَى بَعْضٍ وَعَلَيْهِ فِيهِ الزَّكَاةُ . قَالَ مَالِكٌ وَقَدْ فَرَّقَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ بَيْنَ الْقُطْنِيَّةِ وَالْحِنْطَةِ فِيمَا أُخِذَ مِنَ النَّبَطِ وَرَأَى أَنَّ الْقُطْنِيَّةَ كُلَّهَا صِنْفٌ وَاحِدٌ فَأَخَذَ مِنْهَا الْعُشْرَ وَأَخَذَ مِنَ الْحِنْطَةِ وَالزَّبِيبِ نِصْفَ الْعُشْرِ . قَالَ مَالِكٌ فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ كَيْفَ يُجْمَعُ الْقُطْنِيَّةُ بَعْضُهَا إِلَى بَعْضٍ فِى الزَّكَاةِ حَتَّى تَكُونَ صَدَقَتُهَا وَاحِدَةً وَالرَّجُلُ يَأْخُذُ مِنْهَا اثْنَيْنِ بِوَاحِدٍ يَدًا بِيَدٍ وَلاَ يُؤْخَذُ مِنَ الْحِنْطَةِ اثْنَانِ بِوَاحِدٍ يَدًا بِيَدٍ قِيلَ لَهُ فَإِنَّ الذَّهَبَ وَالْوَرِقَ يُجْمَعَانِ فِى الصَّدَقَةِ وَقَدْ يُؤْخَذُ بِالدِّينَارِ أَضْعَافُهُ فِى الْعَدَدِ مِنَ الْوَرِقِ يَدًا بِيَدٍ . قَالَ مَالِكٌ فِى النَّخِيلِ يَكُونُ بَيْنَ الرَّجُلَيْنِ فَيَجُذَّانِ مِنْهَا ثَمَانِيَةَ أَوْسُقٍ مِنَ التَّمْرِ إِنَّهُ لاَ صَدَقَةَ عَلَيْهِمَا فِيهَا وَإِنَّهُ إِنْ كَانَ لأَحَدِهِمَا مِنْهَا مَا يَجُذُّ مِنْهُ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ وَلِلآخَرِ مَا يَجُذُّ أَرْبَعَةَ أَوْسُقٍ أَوْ أَقَلَّ مِنْ ذَلِكَ فِى أَرْضٍ وَاحِدَةٍ كَانَتِ الصَّدَقَةُ عَلَى صَاحِبِ الْخَمْسَةِ الأَوْسُقِ وَلَيْسَ عَلَى الَّذِى جَذَّ أَرْبَعَةَ أَوْسُقٍ أَوْ أَقَلَّ مِنْهَا صَدَقَةٌ وَكَذَلِكَ الْعَمَلُ فِى الشُّرَكَاءِ كُلِّهِمْ فِى كُلِّ زَرْعٍ مِنَ الْحُبُوبِ كُلِّهَا يُحْصَدُ أَوِ النَّخْلُ يُجَدُّ أَوِ الْكَرْمُ يُقْطَفُ فَإِنَّهُ إِذَا كَانَ كُلُّ رَجُلٍ مِنْهُمْ يَجُدُّ مِنَ التَّمْرِ أَوْ يَقْطِفُ مِنَ الزَّبِيبِ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ أَوْ يَحْصُدُ مِنَ الْحِنْطَةِ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ فَعَلَيْهِ فِيهِ الزَّكَاةُ وَمَنْ كَانَ حَقُّهُ أَقَلَّ مِنْ خَمْسَةِ أَوْسُقٍ فَلاَ صَدَقَةَ عَلَيْهِ وَإِنَّمَا تَجِبُ الصَّدَقَةُ عَلَى مَنْ بَلَغَ جُدَادُهُ أَوْ قِطَافُهُ أَوْ حَصَادُهُ خَمْسَةَ أَوْسُقٍ . قَالَ مَالِكٌ السُّنَّةُ عِنْدَنَا أَنَّ كُلَّ مَا أُخْرِجَتْ زَكَاتُهُ مِنْ هَذِهِ الأَصْنَافِ كُلِّهَا الْحِنْطَةِ وَالتَّمْرِ وَالزَّبِيبِ وَالْحُبُوبِ كُلِّهَا ثُمَّ أَمْسَكَهُ صَاحِبُهُ بَعْدَ أَنْ أَدَّى صَدَقَتَهُ سِنِينَ ثُمَّ بَاعَهُ أَنَّهُ لَيْسَ عَلَيْهِ فِى ثَمَنِهِ زَكَاةٌ حَتَّى يَحُولَ عَلَى ثَمَنِهِ الْحَوْلُ مِنْ يَوْمَ بَاعَهُ إِذَا كَانَ أَصْلُ تِلْكَ الأَصْنَافِ مِنْ فَائِدَةٍ أَوْ غَيْرِهَا وَأَنَّهُ لَمْ يَكُنْ لِلتِّجَارَةِ وَإِنَّمَا ذَلِكَ بِمَنْزِلَةِ الطَّعَامِ وَالْحُبُوبِ وَالْعُرُوضِ يُفِيدُهَا الرَّجُلُ ثُمَّ يُمْسِكُهَا سِنِينَ ثُمَّ يَبِيعُهَا بِذَهَبٍ أَوْ وَرِقٍ فَلاَ يَكُونُ عَلَيْهِ فِى ثَمَنِهَا زَكَاةٌ حَتَّى يَحُولَ عَلَيْهَا الْحَوْلُ مِنْ يَوْمَ بَاعَهَا فَإِنْ كَانَ أَصْلُ تِلْكَ الْعُرُوضِ لِلتِّجَارَةِ فَعَلَى صَاحِبِهَا فِيهَا الزَّكَاةُ حِينَ يَبِيعُهَا إِذَا كَانَ قَدْ حَبَسَهَا سَنَةً مِنْ يَوْمَ زَكَّى الْمَالَ الَّذِى ابْتَاعَهَا بِهِ .
*باب مَا لاَ زَكَاةَ فِيهِ مِنَ الْفَوَاكِهِ وَالْقَضْبِ وَالْبُقُولِ . قَالَ مَالِكٌ السُّنَّةُ الَّتِى لاَ اخْتِلاَفَ فِيهَا عِنْدَنَا وَالَّذِى سَمِعْتُ مِنْ أَهْلِ الْعِلْمِ أَنَّهُ لَيْسَ فِى شَىْءٍ مِنَ الْفَوَاكِهِ كُلِّهَا صَدَقَةٌ الرُّمَّانِ وَالْفِرْسِكِ وَالتِّينِ وَمَا أَشْبَهَ ذَلِكَ وَمَا لَمْ يُشْبِهْهُ إِذَا كَانَ مِنَ الْفَوَاكِهِ . قَالَ وَلاَ فِى الْقَضْبِ وَلاَ فِى الْبُقُولِ كُلِّهَا صَدَقَةٌ وَلاَ فِى أَثْمَانِهَا إِذَا بِيعَتْ صَدَقَةٌ حَتَّى يَحُولَ عَلَى أَثْمَانِهَا الْحَوْلُ مِنْ يَوْمِ بَيْعِهَا وَيَقْبِضُ صَاحِبُهَا ثَمَنَهَا .
Tercemesi:
Bana Yahya’nın (b. Yahya) rivayet ettiğine göre Malik b. Enes İmam Malik, (Ebu Bekir Muhammed) b. Şihab’a (ez-Zührî) zeytinlerin zekatını sordu. İbn Şihab şöyle cevap verdi: “Zeytinlerde öşür (1/10) zekat vardır.”
İmam Malik şöyle dedi:
“Zeytinlerden öşür (1/10), zeytinler sıkıldıktan ve çıkan yağ beş veske ulaştıktan sonra alınır. Yağı beş veske ulaşmayan zeytinlerde zekat yoktur. Zeytin, hurma gibidir. Yağmur ve kaynak sularıyla sulanan ya da ağaçların kendi köklerinden beslendiği arazilerden elde edilen hurmalarda onda bir; bir takım kaplarla taşıma suyla sulanan arazilerden elde edilen ürünlerde ise yirmide bir öşür vardır. Henüz ağacı üzerinde bulunan hiçbir zeytinle ilgili tahmini hesaplamaya gidilmez.
İnsanların stokladıkları ve zamanla tükettikleri hububatla ilgili Medineliler olarak bizdeki uygulama şöyledir: İlk sâ’ yani döneminde Hz. Peygamber’in (sav) esas aldığı sâ’ ile beş veske ulaştığında yağmurla, kaynak sularıyla beslenen ve ağaçların kendi köklerinden beslendiği arazilerden elde edilen ürünlerde onda bir; bir takım kaplarla taşıma suyla sulanan arazilerden elde edilen ürünlerde ise yirmide bir öşür vardır. Beş veski aşan miktarlarda da bu orana uygun bir hesaplamayla zekatı sabit olur.”
İmam Malik şöyle dedi:
“Zekatın sabit olduğu hububat tahıllar; buğday, arpa, kabuksuz arpa, mısır, darı, pirinç, mercimek, burçak, fasulye, susam vb. yemek yapılan hububattır. Bu ürünlerden zekat, hasat edilip tane haline geldikten sonra alınır. Bu hasat ettikleri ürün miktarı vd. konularda insanların beyanları esastır ve ne verirlerse kendilerinden zekat olarak kabul edilir.”
“İmam Malik’e zeytinin onda bir veya yirmide bir oranındaki zekatının ne zaman verileceği soruldu. Zeytinyağı çıkarılırken yapılan masraflar düşüldükten sonra mı yoksa önce mi? Şöyle cevap verdi: ‘Bu konuda masraflara bakılmaz. Fakat tahıl üreticilerine sorulduğu gibi zeytin üreticilerine de sorulur ve beyanları esas alınır. Beş vesk ve daha fazla miktarda zeytin hasadı yapan üreticilerden, sıktıktan sonra zeytinyağlarından, ilgili oranlarda zekatları alınır. Beş vesk miktarı kadar zeytin hasat etmeyen üreticiler, zeytin yağları konusunda zekatla mükellef olmazlar.”
İmam Malik şöyle dedi:
“Her kim olgunlaşmış ve başağı içerisinde kurumuş bir haldeyken mahsulünü satarsa o mahsulünün zekatını vermesi gerekir. Bu durumda müşterinin zekat ödemesi gerekmez. Belirtmek gerekir ki başağında kurumadan ve suya ihtiyacı sona ermeden önce mahsulü satmak uygun değildir.” İmam Malik, Allah teâlâ’nın; ‘Hasat gününde onun hakkını verin.’ (En’âm 6/141) ayeti ile ilgili olarak dedi ki: “Burada kast edilen, zekattır. Sahabe ve tâbiîn büyüklerinden bu yorumda bulunanları duydum.”
İmam Malik şöyle dedi:
“Her kim üzerinde henüz olgunlaşmamış meyveleri olan bahçesini ya da üzerinde ekin bulunan tarlasını satarsa bu meyve ve ekinin zekatını vermek, müşteriye düşer. Ancak meyve ve ekin olgunlaşmış olursa müşteri tarafından ödenmesini şart koşmadığı sürece zekatını vermek, satıcıya düşer.”
Zekat Terettüp Etmeyen Meyveler
İmam Malik şöyle dedi:
“Kişinin hasat edebileceği dört vesk hurması, dört vesk kuru üzümü, dört vesk buğdayı, dört vesk baklagili olduğunda zekatla mükellef olması için o kişi hakkında bu ürünlerin bir kısmı, diğer bir kısmı ile birleştirilmez. Hurma ya da kuru üzüm veya buğday veyahut baklagiller sınıflarının herhangi birinde, döneminde Hz. Peygamber’in (sav) esas aldığı sâ’ ile beş vesk miktarına ulaşacak kadar ürün bulunmadığı sürece bu ürünlerin hiçbirisiyle ilgili olarak o kişi üzerinde bir zekat mükellefiyeti oluşmaz. Nitekim Allah Rasulü (sav) şöyle buyurmuşlardır: ‘Beş vesk miktarından az olan hurmada zekat yoktur.’ Bu sınıflardan birinde beş vesk miktarına ulaşan bir ürün olursa ona, zekat gerekir. Beş veske ulaşmazsa o ürüne zekat gerekmez. Bunun açıklaması şu şekildedir: Kişi, isimleri ve renkleri birbirinden farklı olsa da beş vesk hurma hasat ettiğinde bu hurmalar birbirine eklenir; ardından zekatı alınır. Beş veske ulaşmazsa bu toplam ürüne, zekat düşmez. Aynı şekilde beyaz, siyah bütün buğdaylar, arpa ve kabuksuz arpa bütün bu ürünler tek sınıf kabul edilir. Kişi, bütün bu ürünlerden beş vesk hasat ettiği zaman o kişiyle ilgili olarak bu tahıl sınıfları birbirine eklenir ve o ürünlerin toplamında zekat gerekir. Eğer bu miktara ulaşmazsa onda zekat yoktur. Siyahı ve kırmızısıyla bütün kuru üzümler de bu şekildedir. Kişi, bu tür üzümlerden beş vesk hasat ettiği zaman bu üzümlerde zekat gerekir. Eğer bu miktara ulaşmazsa onda zekat yoktur. İsimleri ve renkleri birbirinden farklı olsa bile baklagiller de buğday, arpa, hurma ve kuru üzüm gibi aynı şekilde tek sınıf kabul edilir. Baklagiller nohut, mercimek, fasulye, burçak ve insanlarca baklagil olarak bilindiği sabit olan her üründür. Kişi, tek bir sınıftan değil de baklagillere ait farklı farklı sınıflardan da olsa bu tür ürünlerden ilk sâ’ yani döneminde Hz. Peygamber’in (sav) esas aldığı sâ’ ile beş vesk hasat ettiği zaman o kişi ile ilgili olarak bu baklagil sınıfları birbirine eklenir ve ilgiliye, o ürünlerde zekat vacip olur.”
İmam Malik şöyle dedi:
“Ömer b. Hattab (ra) Nabatlı tüccarlardan alınan buğday ve baklagilleri birbirinden ayırmış; baklagillerin tamamını tek bir sınıf olarak değerlendirmiş ve bu tür mallardan onda bir, buğday ve kuru üzümden yirmide bir vergi almıştır.”
İmam Malik şöyle dedi:
“Kişi, peşin olarak bir tür baklagil karşılığında iki katı başka bir tür baklagil alabilirken -oysa bir tür buğday karşılığında onun iki katı başka bir tür buğday alınamaktadır- nasıl olur da baklagil sınıfları birbirine eklenir de tamamının zekatı tek olur? Diye sorarsa kendisine şöyle cevap verilir: Zekat konusunda altın ve gümüş birbirine eklenmektedir. Oysa dinar karşılığında peşin olarak sayıca onun çok daha fazlası gümüş alınabilmektedir.”
İmam Malik, iki kişi arasında ortak olan ve bu iki ortağın, kendisinden sekiz vesk hurma hasat ettiği hurmalıkla ilgili olarak şöyle dedi:
“Bu hurmalar konusunda o iki kişiye zekat yoktur. Zira tek bir hurmalıktan, hasat edilen hurmalardan beş veski iki ortaktan birine, dört vesk ya da daha azı da diğerine ait olsa zekat, beş vesk hurması olana düşer. Dört vesk ya da daha azı olana zekat düşmez. Hasat edilen her türlü hububat, hurma, üzüm konusunda ortakların tamamı ile ilgili işlem, bu şekildedir. Dolayısıyla ortaklardan hurma ya da kuru üzümden beş vesk ürün kaldıran ya da beş vesk buğday hasat edene zekat düşerken payı beş veskten daha az olan ortağa zekat düşmemektedir. Kuşkusuz zekat, sadece devşirdiği veya topladığı ya da hasat ettiği ürünü, beş vesk miktarına ulaşan ortağa vacip olur.”
İmam şöyle dedi:
“Medineliler olarak bizdeki uygulama şöyledir: Buğday, hurma, kuru üzüm ve hububattan zekatı ayrılıp ödendikten sonra sahibi tarafından kalanının, senelerce elde tutulduğu ve bilahare satıldığı ürün bedelinin üzerinden, satış gününden itibaren bir yıl geçmedikçe o kişiye zekat düşmez. Bu hüküm, ilgili ürünler hibe, miras, tarla/bahçe hasadı gibi ticaret dışı bir yolla elde edildiğinde söz konusudur. Bu durumdaki ürünler; ticaret dışı yollarla kişinin sahip olduğu ve senelerce elinde tuttuktan sonra altın veya gümüş karşılığında sattığı gıda, hububat ve ticari faaliyet amacı güdülmeyen ticari mallar gibidir ki satış gününden itibaren üzerinden bir yıl geçmedikçe söz konusu ürün bedelinde, ilgiliye zekat düşmemektedir. Fakat bu mallar, aslen ticari gayelerle elde edilmiş satın alınmış mallar olursa o malları sattığı zaman zekatını vermesi gerekir. Şu şartla ki satın alırken ödediği bedelin zekatını verdiği günden itibaren bir yıl süresince o malları elinde tutmuş olmalıdır.”
Zekat Terettüp Etmeyen Meyve, Yonca ve Sebzeler
İmam Malik şöyle dedi:
“(Medineliler olarak) bizde ihtilafsız bir şekilde kabul gören uygulamaya ve ilim ehlinden duyduğuma göre meyvelerden olması kaydıyla nar, şeftali, incir ve bu ürünlere benzeyen ya da benzemeyen hiçbir meyvede zekat yoktur. Ne yonca ne de sebzede de; bunların hiçbirisinde zekat yoktur. Bu ürünler satıldığında, satış gününden itibaren üzerinden bir yıl geçmedikçe ve sahibi, ilgili bedeli kabzetmedikçe satış bedelinde de zekat yoktur.”
Açıklama:
Yazar, Kitap, Bölüm:
İmam Mâlik, Muvatta', Zekât 613, 1/93
Senetler:
1. Ebu Bekir Muhammed b. Şihab ez-Zührî (Muhammed b. Müslim b. Ubeydullah b. Abdullah b. Şihab)
Konular:
İbadet, Zekat
Örf
Zekat, hangi mallardan, ve ne kadar verileceği
Zekat, mallarının nisabı
Zekat, meyvelerin zekatı
Zekat, tahılın nisabı