حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَوْفٍ الطَّائِىُّ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ خَالِدٍ الْوَهْبِىُّ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْحَاقَ عَنْ عِيسَى بْنِ مَعْقِلِ ابْنِ أُمِّ مَعْقِلٍ الأَسَدِىِّ - أَسَدُ خُزَيْمَةَ - حَدَّثَنِى يُوسُفُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلاَمٍ عَنْ جَدَّتِهِ أُمِّ مَعْقِلٍ قَالَتْ لَمَّا حَجَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حَجَّةَ الْوَدَاعِ وَكَانَ لَنَا جَمَلٌ فَجَعَلَهُ أَبُو مَعْقِلٍ فِى سَبِيلِ اللَّهِ وَأَصَابَنَا مَرَضٌ وَهَلَكَ أَبُو مَعْقِلٍ وَخَرَجَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ حَجِّهِ جِئْتُهُ فَقَالَ
"يَا أُمَّ مَعْقِلٍ مَا مَنَعَكِ أَنْ تَخْرُجِى مَعَنَا." قَالَتْ لَقَدْ تَهَيَّأْنَا فَهَلَكَ أَبُو مَعْقِلٍ وَكَانَ لَنَا جَمَلٌ هُوَ الَّذِى نَحُجُّ عَلَيْهِ فَأَوْصَى بِهِ أَبُو مَعْقِلٍ فِى سَبِيلِ اللَّهِ . قَالَ
"فَهَلاَّ خَرَجْتِ عَلَيْهِ فَإِنَّ الْحَجَّ فِى سَبِيلِ اللَّهِ فَأَمَّا إِذْ فَاتَتْكِ هَذِهِ الْحَجَّةُ مَعَنَا فَاعْتَمِرِى فِى رَمَضَانَ فَإِنَّهَا كَحَجَّةٍ."
فَكَانَتْ تَقُولُ الْحَجُّ حَجَّةٌ وَالْعُمْرَةُ عُمْرَةٌ وَقَدْ قَالَ هَذَا لِى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مَا أَدْرِى أَلِىَ خَاصَّةً.

Bize Muhammed b. Avf et-Tâî, ona Ahmed b. Halid el-Vehbî, ona Muhammed b. İshak, ona İsa b. Ma'kil b. Ümmü Ma'kil el-Esedî, -Huzeyme kabilesinin Esed kolu-, ona Yusuf b. Abdullah b. Selam, ona da ninesi Ümmü Makil rivayet etmiştir:
Hz. Peygamber Vedâ haccına çıkacağı sırada bizim bir tane devemiz vardı, onu da (kocam) Ebu Makil Allah yolunda vakfetmişti. O sırada biz hastalandık, Ebu Makil de öldü. Rasulullah (sav) hacdan dönünce, kendisine gittim. Bana "Ya Ümmü Makil, benimle yola çıkmaktan seni ne alıkoydu?" dedi. Ben biz hazırlanmıştık, ama (kocam) Ebu Makil öldü. Bizim de hacca gidebilecek bir devemiz vardı; Ebu Makil bana, onu Allah yolunda vakfettiğini vasiyet etmişti dedim. Rasulullah (sav);
"Keşke o deve ile hacca gelseydin! Çünkü hac da Allah yolunda yapılan bir iştir. Ama bizimle bu haccı kaçırdın ise de Ramazan’da umre yap; çünkü o da hac gibidir" dedi.
Ümmü Makil dedi ki: Hac hacdır, umre de umredir. Fakat Rasulullah (sav) bana böyle söyledi; bu söz sadece bana mı aittir, bilemiyorum.

Açıklama: Bu rivayetle daha önce geçen rivayet, görünürde birbiriyle çelişir gibidir. Bu rivayette olayı Ümmü Makil anlatmakta, önceki rivayette geçen ve Hz. Peygamber’le yola çıkmadan yaptıkları görüşme ile ilgili kısım yer almamaktadır. Muhtemelen Hz. Peygamber henüz yola çıkmadan önce, önceki rivayette görüldüğü şekilde kendisiyle görüşmüşlerdi. Ama çok geçmeden Ebû Makil ölmüştü. Ümmü Makil de zaten yaşlı ve hasta bir kadındı, dolayısıyla o da hacca gidemedi. Hz. Peygamber hacdan dönünce, Ümmü Makil kendisini ziyarete gider, niçin hacca gidemediğini anlatır ve bunun yerine ne yapabileceğini sorar. Hz. Peygamber de Ramazan’da umre yapmasını tavsiye eder.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Menâsik 80, /461