وقد حدثناه أبو زكريا العنبري ثنا الحسين بن محمد القباني ثنا عمرو بن علي ثنا أبو عامر العقدي ثنا ابن أبي ذئب عن المقبري عن أبيه عن أبي هريرة رضي الله عنه : أن رسول الله صلى الله عليه و سلم قال : العطاس من الله و التثاؤب من الشيطان فإذا عطس أحدكم فحق على من سمعه أن يقول يرحمك الله

Açıklama: Rivayette aksırmanın iyilik esnemenin ise kötülük olduğu kabul edilmektedir. Kaynağı açısından da iyilik Allah'a ve kötülük ise şeytan ve nefs kaynaklı olduğu rivayette vurgulanmaktadır. Aynî de, esnemenin Şeytandan olmasının kerih olmasındandır. Çünkü esneme bedenin ağırlığından ve midenin dolu olmasındandır. Bu doluluk insanı tembelliğe ve uykuya yönlendirir ve bu şeytana izafe edilmiştir. Çünkü o insanı nefse itaate ve isteklerine sevkeder. Onunla buna sebeb olan şeylerden; çok yemek ve tokluktan ve iyilikleri yapamakta tembellik ve taatte alıkoyan şeylerden sakındırma vardır. (Nevevî, Minhâc, XVIII, 122; Ayni, Umde, XXIII, 58) Kötülüğün takdir ve yaratılışı açısından değil, meyil ve istek açısından şeytana ve nefse nispeti mümkündür. Yoksa şerrin takdir ve fiile dönüşmesinde Allah'ın yerine şeytanın takdir ve yaratmasına nispet söz konusu değildir.

• Hâkim en-Nîsâbûrî el-Müstedrek Edeb 7879, 9/396