إذا أتاكم كريم قوم فأكرموه

Bir kavmin itibarlı ve saygın şahsiyeti size geldiği zaman, ona ikramda bulunun.

Açıklama: Sehâvî Makâsıd’da şunları söylemektedir: İbn Mâce bu hadisi, zayıf bir isnadla İbn Ömer’den merfu olarak rivayet etmiştir. Buna karşılık Ebû Dâvûd bunu Şa‘bî’den sahih bir isnadla mürsel olarak nakletmekte; Taberânî ise Cerîr el-Becelî’den zayıf bir isnadla aktarmaktadır. Beyhaki, Sünen-i Kebir'de [BS16764], Bezzar, Müsned-i Bezzâr'da [BM005846], Taberani, el-Mu'cemu'l-Kebir'de [MK22142] ve İbn Ebû Şeybe, Musannef-i İbn Ebû Şeybe'de [MŞ026098] rivayet etmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ el-Hemzetü me'a'z-zâli'l-mu'ceme 180, 1/77

إذا أقيمت الصلاة فلا صلاة إلا المكتوبة

Açıklama: Ebu Davud, Sünen-i Ebu Davud'da [D001266], İshak b. Rahuye, Müsned-i İshak b. Rahuye'de [İRM373], Müslim, Sahîh-i Müslim'de [M001646], Nesai, Sünen-i Nesâi'de [N000866] ve Nesai, Sünen-i Nesâi'de [N000867] rivayet etmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ el-Hemzetü me'a'z-zâli'l-mu'ceme 175, 1/76

أذيبوا طعامكم بذكر الله والصلاة، ولا تناموا عليه تغفل قلوبكم

Açıklama: Başka varyantı bulunmamaktadır.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ el-Hemzetü me'a'z-zâli'l-mu'ceme 176, 1/76

إذا آخى الرجلُ الرجلَ، فليسأل عن اسمه واسم أبيه وممن هو؛ فإنه أوصل للمودة

Açıklama: İbn Ebû Şeybe, Musannef-i İbn Ebû Şeybe'de [MŞ27175], Abd b. Humeyd, Müntehab Müsned-i Abd b. Humeyd'de [MAH000435] ve Muhammed b. Abdurrahman es-Sehavi, el-Mekâsidü'l-hasene fî beyâni kesîrin mine'l-ehâd'de [SMH000050] rivayet etmiştir. Tirmizi, Sünen-i Tirmizî'de [T002392] farklı bir içerikle rivayet etmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ el-Hemzetü me'a'z-zâli'l-mu'ceme 177, 1/76

إذا ابتليت عبدي بحبيبتيه فصبر؛ عوضته عنهما الجنة

Açıklama: Buhari, Sahîh-i Buhârî'de [B005653], Buhari, Sahîh-i Buhârî'de [B005653-2] ve Buhari, Sahîh-i Buhârî'de [B005653-3] farklı bir içerikle rivayet etmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ el-Hemzetü me'a'z-zâli'l-mu'ceme 178, 1/77

إذا أتى علي يوم لا أزداد فيه علمًا يقربني إلى الله تعالى, فلا بُورك لي في طلوع شمس ذلك اليوم

Açıklama: Bu hadisi İbn Adiyy, Taberânî ve Ebû Nuaym, Âişe radıyallahu anhâ’dan zayıf bir isnadla rivayet etmektedirler. Muhammed b. Abdurrahman es-Sehavi, el-Mekâsidü'l-hasene fî beyâni kesîrin mine'l-ehâd'de [SMH000841] rivayet etmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ el-Hemzetü me'a'z-zâli'l-mu'ceme 179, 1/77

إذا أخذ ما أوهب, أسقط ما أوجب

Açıklama: Manası sahihtir. Bir hadis olup olmadığına bakılmalıdır. Başka varyantı bulunmamaktadır.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ el-Hemzetü me'a'z-zâli'l-mu'ceme 183, 1/79

إذا أحب الرجل أخاه, فليخبره أنه يحبه

Açıklama: Ebu Davud, Sünen-i Ebu Davud'da [D005124] ve Muhammed b. Abdurrahman es-Sehavi, el-Mekâsidü'l-hasene fî beyâni kesîrin mine'l-ehâd'de [SMH000053] rivayet etmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ el-Hemzetü me'a'z-zâli'l-mu'ceme 184, 1/79

إذا أثنى عليك جيرانك أنك محسن فأنت محسن, وإذا أثنى عليك جيرانك أنك مسيء فأنت مسيء

Açıklama: Hadisin söyleniş sebebi şudur: İbn Asâkir, Târîh’inde İbn Mes’ûd’un şöyle dediğini rivayet eder: Bir adam “Ey Allah’ın Rasûlü! Ne zaman iyi ve ne zaman kötü biri sayılırım?” diye sorunca Allah Rasûlü de ona bu cevabı zikretmiştir. Başka varyantı bulunmamaktadır.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ el-Hemzetü me'a'z-zâli'l-mu'ceme 181, 1/78

إذا أحببتموهم فأعلموهم، وإذا أبغضتموهم فتجنبوهم

Açıklama: Necmüddîn el-Gazzî şöyle der: “Hadis değildir. Sözün ilk yarısı, daha sonra gelecek olan hadisle aynı manadadır.” Sehâvî de Makâsıd’da şunu söylemektedir: “Sözün ilk yarısı, bundan sonraki hadisle aynı manadadır. Muhammed b. Abdurrahman es-Sehavi, el-Mekâsidü'l-hasene fî beyâni kesîrin mine'l-ehâd'de [SMH000052] rivayet etmiştir.

• Aclûnî Keşfu'l-Hafâ el-Hemzetü me'a'z-zâli'l-mu'ceme 182, 1/79