حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ عَاصِمٍ الأَحْوَلِ قَالَ سَمِعْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ يَقُولُ حَالَفَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَيْنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالأَنْصَارِ فِى دَارِنَا. فَقِيلَ لَهُ أَلَيْسَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "لاَ حِلْفَ فِى الإِسْلاَمِ." فَقَالَ حَالَفَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَيْنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالأَنْصَارِ فِى دَارِنَا. مَرَّتَيْنِ أَوْ ثَلاَثًا

Açıklama: Cahiliye döneminde üzerinde yapılan antlaşmaların geçerli olmadığını ifade eden "İslâm'da antlaşma yoktur" (Buhârî, Kefalet 1, Edeb, 77; Müslim, Fezailü's-sahâbe, 204, 206; Ebu Davud, Feraiz 17) hadisi, İslâm'ın menettiği Cahiliyede yapılagelen miras, başkalarıyla çatışmak ve baskı uygulamak gibi hususlardaki antlaşmalara yöneliktir. Yoksa kardeşlik ve din konularında yardımlaşmaya dair yapılan antlaşmaları İslâm ancak kuvvetlendirmiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 17, /680

حَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ حَدَّثَنِى إِدْرِيسُ بْنُ يَزِيدَ حَدَّثَنَا طَلْحَةُ بْنُ مُصَرِّفٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ فِى قَوْلِهِ "(وَالَّذِينَ عَاقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ فَآتُوهُمْ نَصِيبَهُمْ)" قَالَ كَانَ الْمُهَاجِرُونَ حِينَ قَدِمُوا الْمَدِينَةَ تُوَرِّثُ الأَنْصَارَ دُونَ ذَوِى رَحِمِهِ لِلأُخُوَّةِ الَّتِى آخَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَيْنَهُمْ فَلَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الآيَةُ "(وَلِكُلٍّ جَعَلْنَا مَوَالِىَ مِمَّا تَرَكَ)" قَالَ نَسَخَتْهَا "(وَالَّذِينَ عَاقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ فَآتُوهُمْ نَصِيبَهُمْ)" مِنَ النُّصْرَةِ وَالنَّصِيحَةِ وَالرِّفَادَةِ وَيُوصِى لَهُ وَقَدْ ذَهَبَ الْمِيرَاثُ .

Bize Harun b. Abdullah, ona Ebu Üsame ona İdris b. Yezid ona Talha b. Musarrif ona da Said b. Cübeyr, İbn Abbas'ın (ra), Allah'ın "kendileriyle sözleşme yaptığınız kimselerin de paylarını verin" Nisâ, 4/33 ayeti hakkında şöyle dediğini nakletmiştir: Muhacirler Medine'ye geldikleri zaman Rasulullah'ın (sav) ensarla muhacirler arasında kurmuş olduğu kardeşlikten (muâhât) dolayı (muhacirler) ensara (bir ensarın) akrabası olmaksızın mirasçı kılınırlardı. Daha sonra: "Ana-babanın ve diğer yakın akrabanın geride bıraktığı her şey için biz mirasçılar belirledik" Nisâ, 4/33 ayeti nazil olunca bu ayet "kendileriyle sözleşme yaptığınız kimselerin de paylarını verin"'i nesh etti. "Kendileriyle sözleşme yaptığınız kimselerin de paylarını verin" Nisâ, 4/33 ayetinde yer alan paydan kasıt; sözleşme yapılana yardım, samimiyet, destek ve vasiyet etmek olup (neshten sonra bu gibi kimseler için bunlar baki kalmıştır). Böylece muhacirlerin ensara varis olma uygulaması ortadan kalktı.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 16, /679

حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَسْوَدَ الْعِجْلِىُّ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ آدَمَ حَدَّثَنَا شَرِيكٌ عَنْ جِبْرِيلَ بْنِ أَحْمَرَ أَبِى بَكْرٍ عَنِ ابْنِ بُرَيْدَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ مَاتَ رَجُلٌ مِنْ خُزَاعَةَ فَأُتِىَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم بِمِيرَاثِهِ فَقَالَ "الْتَمِسُوا لَهُ وَارِثًا أَوْ ذَا رَحِمٍ." فَلَمْ يَجِدُوا لَهُ وَارِثًا وَلاَ ذَا رَحِمٍ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "أَعْطُوهُ الْكُبْرَ مِنْ خُزَاعَةَ." [قَالَ يَحْيَى قَدْ سَمِعْتُهُ مَرَّةً يَقُولُ فِى هَذَا الْحَدِيثِ " انْظُرُوا أَكْبَرَ رَجُلٍ مِنْ خُزَاعَةَ "]

Bize Hüseyin b. Esved el-Iclî, ona Yahya b. Adem, ona Şerik, ona Cibril b. Ahmet Ebu Bekir, ona İbn Büreyde, ona da babasının naklettiğine göre Huzaa kabilesinden bir adam ölmüş ve mirası Hz. Peygamber'e (sav) getirilmişti. Bunun üzerine (Hz. Peygamber): "onun bir vârisini yahut da bir yakınını arayıp bulunuz" buyurdu. (Fakat sahabeler) Ona ait bir vâris veya bir akraba bulamadılar. Rasulullah da (sav): "bu mirası Huzaa'nın en yaşlısına veriniz" buyurdu. [(Ravi) Yahya dedi ki: Ben bu hadisi bir defasında da (şöyle) rivayet ettiğini işittim: "Huzaa kabilesinin en yaşlı adamını arayınız."]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 8, /676

حَدَّثَنَا مَنْصُورُ بْنُ أَبِى مُزَاحِمٍ حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ يَسْتَفْتُونَكَ فِى الْكَلاَلَةِ فَمَا الْكَلاَلَةُ قَالَ "تُجْزِيكَ آيَةُ الصَّيْفِ." [فَقُلْتُ لأَبِى إِسْحَاقَ هُوَ مَنْ مَاتَ وَلَمْ يَدَعْ وَلَدًا وَلاَ وَالِدًا قَالَ كَذَلِكَ ظَنُّوا أَنَّهُ كَذَلِكَ.]

Açıklama: Hattâbî, "yaz ayeti" tanımlaması hakkında şöyle demiştir: Kelâle hakkında muhtasar âyet kış aylarında nazil olmuştu. Daha sonra yaz döneminde Kelâle hakkında ayrıntılı bilgi verilen Nisâ süresinin son ayeti nazil oldu. Bu yüzden Hz. Peygamber bu son ayeti "yaz ayeti" olan isimlendirdi. Bk. Hattâbî, Meâlimü'sünen, IV, 93-94.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 3, /673

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ أَخْبَرَنَا هَمَّامٌ عَنْ قَتَادَةَ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ أَنَّ رَجُلاً أَتَى النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ إِنَّ ابْنَ ابْنِى مَاتَ فَمَا لِى مِنْ مِيرَاثِهِ فَقَالَ "لَكَ السُّدُسُ." فَلَمَّا أَدْبَرَ دَعَاهُ فَقَالَ "لَكَ سُدُسٌ آخَرُ." فَلَمَّا أَدْبَرَ دَعَاهُ فَقَالَ "إِنَّ السُّدُسَ الآخَرَ طُعْمَةٌ." [قَالَ قَتَادَةُ فَلَا يَدْرُونَ مَعَ أَيِّ شَيْءٍ وَرَّثَهُ، قَالَ: قَتَادَةُ أَقَلُّ شَيْءٍ وَرِثَ الْجَدُّ السُّدُسُ.]

Açıklama: Tîbî olayı şöyle açıklamıştır. Ölenin iki kızı ve hadiste zikredilen dedesi bulunmaktaydı. İki kızına mirasın üçte ikisi verildi. Kalan üçte bir yani altıda ikinin birini Hz. Peygamber (sav) dedeye vererek mirasta kendisine düşen payı gösterdi. İkinci altıda biri de asabe hakkı olarak yine dedeye verdi. Bir seferde ikisini de vermemesinin sebebi dedenin mirasının altıda bir olduğunu ifade etmek içindi. Diğer türlü verseydi dede kendi payının üçte bir olduğunu zannedebilirdi. (Avnu'l-Ma'bûd, VIII, 73-74)

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 6, /674

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِى حَكِيمٍ الْوَاسِطِىِّ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ بُرَيْدَةَ أَنَّ أَخَوَيْنِ اخْتَصَمَا إِلَى يَحْيَى بْنِ يَعْمَرَ يَهُودِىٌّ وَمُسْلِمٌ فَوَرَّثَ الْمُسْلِمَ مِنْهُمَا وَقَالَ حَدَّثَنِى أَبُو الأَسْوَدِ أَنَّ رَجُلاً حَدَّثَهُ أَنَّ مُعَاذًا حَدَّثَهُ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ "الإِسْلاَمُ يَزِيدُ وَلاَ يَنْقُصُ." فَوَرَّثَ الْمُسْلِمَ .

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 10, /677

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى حَدَّثَنَا شُعْبَةُ ح وَحَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا وَكِيعُ بْنُ الْجَرَّاحِ عَنْ سُفْيَانَ جَمِيعًا عَنِ ابْنِ الأَصْبَهَانِىِّ عَنْ مُجَاهِدِ بْنِ وَرْدَانَ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ رضى الله عنها أَنَّ مَوْلًى لِلنَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم مَاتَ وَتَرَكَ شَيْئًا وَلَمْ يَدَعْ وَلَدًا وَلاَ حَمِيمًا فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم "أَعْطُوا مِيرَاثَهُ رَجُلاً مِنْ أَهْلِ قَرْيَتِهِ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَحَدِيثُ سُفْيَانَ أَتَمُّ.] [وَقَالَ مُسَدَّدٌ قَالَ فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم "هَا هُنَا أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ أَرْضِهِ." قَالُوا نَعَمْ. قَالَ "فَأَعْطُوهُ مِيرَاثَهُ."]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 8, /676

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ ثَابِتٍ حَدَّثَنِى عَلِىُّ بْنُ حُسَيْنٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ يَزِيدَ النَّحْوِىِّ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رضى الله عنهما قَالَ "(وَالَّذِينَ عَاقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ فَآتُوهُمْ نَصِيبَهُمْ)" كَانَ الرَّجُلُ يُحَالِفُ الرَّجُلَ لَيْسَ بَيْنَهُمَا نَسَبٌ فَيَرِثُ أَحَدُهُمَا الآخَرَ فَنَسَخَ ذَلِكَ الأَنْفَالُ فَقَالَ تَعَالَى "(وَأُولُو الأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ)."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 16, /679

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ حُسَيْنٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ يَزِيدَ النَّحْوِىِّ عَنْ عِكْرِمَةَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ "(وَالَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا)" وَالَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يُهَاجِرُوا فَكَانَ الأَعْرَابِىُّ لاَ يَرِثُ الْمُهَاجِرَ وَلاَ يَرِثُهُ الْمُهَاجِرُ فَنَسَخَتْهَا فَقَالَ "(وَأُولُو الأَرْحَامِ بَعْضُهُمْ أَوْلَى بِبَعْضٍ)."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 16, /680

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ وَعَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ يَحْيَى الْمَعْنَى - قَالَ أَحْمَدُ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَلَمَةَ عَنِ ابْنِ إِسْحَاقَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَيْنِ قَالَ كُنْتُ أَقْرَأُ عَلَى أُمِّ سَعْدٍ بِنْتِ الرَّبِيعِ وَكَانَتْ يَتِيمَةً فِى حِجْرِ أَبِى بَكْرٍ فَقَرَأْتُ "(وَالَّذِينَ عَاقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ)" فَقَالَتْ لاَ تَقْرَأْ "(وَالَّذِينَ عَاقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ)" وَلَكِنْ "(وَالَّذِينَ عَقَدَتْ أَيْمَانُكُمْ)" إِنَّمَا نَزَلَتْ فِى أَبِى بَكْرٍ وَابْنِهِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ حِينَ أَبَى الإِسْلاَمَ فَحَلَفَ أَبُو بَكْرٍ أَلاَّ يُوَرِّثَهُ فَلَمَّا أَسْلَمَ أَمَرَ اللَّهُ تَعَالَى نَبِيَّهُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ أَنْ يُؤْتِيَهُ نَصِيبَهُ. [زَادَ عَبْدُ الْعَزِيزِ فَمَا أَسْلَمَ حَتَّى حُمِلَ عَلَى الإِسْلاَمِ بِالسَّيْفِ.] [قَالَ أَبُو دَاوُدَ مَنْ قَالَ "(عَقَدَتْ)" جَعَلَهُ حِلْفًا وَمَنْ قَالَ "(عَاقَدَتْ)" جَعَلَهُ حَالِفًا وَالصَّوَابُ حَدِيثُ طَلْحَةَ "(عَاقَدَتْ)."]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Ferâiz 16, /680