حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ الْحَفَرِىُّ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ زِيَادِ بْنِ عِلاَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ الْمُغِيرَةَ بْنَ شُعْبَةَ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم: "لاَ تَسُبُّوا الأَمْوَاتَ فَتُؤْذُوا الأَحْيَاءَ." [قَالَ أَبُو عِيسَى وَقَدِ اخْتَلَفَ أَصْحَابُ سُفْيَانَ فِى هَذَا الْحَدِيثِ، فَرَوَى بَعْضُهُمْ مِثْلَ رِوَايَةِ الْحَفَرِىِّ وَرَوَى بَعْضُهُمْ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ زِيَادِ بْنِ عِلاَقَةَ قَالَ سَمِعْتُ رَجُلاً يُحَدِّثُ عِنْدَ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم نَحْوَهُ.]

Bize Mahmud b. Ğaylân, ona Ebu Davud el-Haferî, ona Süfyan, ona Ziyâd b. İlâka, ona da Muğire b. Şu'be, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Ölüleriniz hakkında kötü konuşup da yaşayanları (akrabalarını) incitmeyiniz." [Tirmizî, Süfyan'ın ashabının bu hadisin naklinde ihtilaf ettiklerini; bazıları Haferî gibi rivayet ederken, bazısı da Süfyan'dan, onun Ziyâd b. İlâka'dan, onun Muğîre b. Şu'be'nin yanında bulunan bir adamdan, onun da Rasulullah'tan (sav) hadisi benzer şekilde naklettiklerini söylemiştir.]

Açıklama: Tirmizî'nin açıklamasından da anlaşılacağı üzere Süfyan'ın öğrencileri hadisi Muğire'nin mi yoksa onun da yer aldığı bir ortamda bulunan kimliği meçhul başka birinin mi naklettiği konusunda farklı nakillerde bulunmuşlardır. Öte yandan ölülerin kötülüklerini ve zulümlerini anmak mutlak olarak yasaklanmamıştır. Özellikle kafir olarak ölen kişilerin kötülük ve zulümlerini müslüman akrabalarını incitmemeye de dikkat ederek anmakta bir sakınca yoktur; aksine bu bazen mendub, bazen de vacip bile olabilir. Ancak müslümanların ölülerinin ayıplarını anmak doğru değildir. Başkalarına alenen zulüm ve kötülüğü dokunmuş, müslümanların hukukunu çiğnemiş zalim ve fasık müslümanların suçlarını anmakta da bir sakınca görülmemiştir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Birr ve's-sıla 51, 4/353

حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ زِيَادٍ قَالَ سَمِعْتُ الْمُغِيرَةَ بْنَ شُعْبَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَا تَسُبُّوا الْأَمْوَاتَ فَتُؤْذُوا الْأَحْيَاءَ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Muğire b. Şu'be 18396, 6/233

حدثنا غندر عن شعبة عن عمرو بن مرة قال سمعت هلال بن يساف يحدث عن عمر بن الخطاب أنه خطب بمنى على جبل فقال لا تسبوا الأموات فإن ما يسب به الميت يوذى به الحي

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Cenâiz 12112, 7/432

حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بن مُحَمَّدِ بن سَعِيدِ بن أَبِي مَرْيَمَ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بن يُوسُفَ الْفِرْيَابِيُّ، حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بن عُيَيْنَةَ، عَنْ يَعْلَى بن عَطَاءٍ، عَنْ عُمَارَةَ بن حَدِيدٍ، عَنْ صَخْرٍ، وَقَدْ أَدْرَكَ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمْ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمْ:"لا تَسُبُّوا الأَمْوَاتَ، فَتُؤْذُوا الأَحْيَاءَ".

• Taberânî Mu'cem-i kebîr Sahr b. Harb b. Ümeyye 7278, 6/1888

حَدَّثَنَا عَلِيُّ بن عَبْدِ الْعَزِيزِ، ثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، ثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ زِيَادِ بن عِلاقَةَ، عَنِ الْمُغِيرَةِ بن شُعْبَةَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ:لا تَسُبُّوا الأَمْوَاتَ فَتُؤْذُوا الأَحْيَاءَ

3022 - أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْأَزْدِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ، قَالَ: أَخْبَرَنَا الْمُلَائِيُّ، وَأَبُو دَاوُدَ الْحَفَرِيُّ، قَالَا: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ زِيَادِ بْنِ عِلَاقَةَ، أَنَّهُ سَمِعَ الْمُغِيرَةَ بْنَ شُعْبَةَ، يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «لَا تَسُبُّوا الْأَمْوَاتَ فَتُؤْذُوا الْأَحْيَاءَ»

• İbn Hibban Sahih-i İbn Hibban Kitabu'l-cenâiz ve mâ yete'allaku bihâ mukaddemen 3022, 7/292