حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ صَالِحٍ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ قَالَ أَخْبَرَنِى يُونُسُ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ أَبِى أُمَامَةَ بْنِ سَهْلِ بْنِ حُنَيْفٍ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ "لاَ يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ خَبُثَتْ نَفْسِى وَلْيَقُلْ لَقِسَتْ نَفْسِى."

Bize Ahmed b. Salih, ona İbn Vehb, ona Yunus, ona İbn Şihab, ona Ebu Ümame b. Sehl b. Huneyf ona da babasının (Sehl b. Huneyf) rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Sakın sizden biriniz nefsim habis oldu demesin. Bunun yerine nefsim kötüleşti desin."

Açıklama: Hadiste geçen "habise" ve "lakise" kelimeleri "kirlenme" açısından aynı anlama gelse de Hz. Peygamber (sav) Müslümanın nefsine habislik izafe etmesini hoş görmediği için aynı anlama gelen başka bir kelime kullanılmasını tavsiye etmiştir. Bir bakıma "habis" kelimesini çağrışımları açısından kullanmayı uygun görmemiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 84, /1129

حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ الطَّيَالِسِىُّ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ حُذَيْفَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "لاَ تَقُولُوا مَا شَاءَ اللَّهُ وَشَاءَ فُلاَنٌ وَلَكِنْ قُولُوا مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ شَاءَ فُلاَنٌ."

Bize Ebu Velid et-Tayâlisî, ona Şube, ona Mansur, ona Abdullah b. Yesar ona da Huzeyfe'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Allah ve falan kimse diledi demeyiniz. Fakat (önce) Allah sonra falanca kişi diledi deyiniz."

Açıklama: Hz. Peygamber bu hadisinde müslümanlara Yüce Allah'ın iradesinin kulun iradesi ve talebinden önce geldiğini ve edeben de O'nun isminin takdim edilmesi gerektiğini öğretmiştir (bk. Azîmâbâdî, Avnu'l-ma'bûd [Beyrut, 1415], 13/222).

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 84, /1129

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنْ سُفْيَانَ بْنِ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنِى عَبْدُ الْعَزِيزِ بْنُ رُفَيْعٍ عَنْ تَمِيمٍ الطَّائِىِّ عَنْ عَدِىِّ بْنِ حَاتِمٍ أَنَّ خَطِيبًا خَطَبَ عِنْدَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ رَشَدَ وَمَنْ يَعْصِهِمَا. فَقَالَ "قُمْ." أَوْ قَالَ "اذْهَبْ فَبِئْسَ الْخَطِيبُ أَنْتَ."

Bize Müsedded (b. Müserhed), ona Yahya, ona Süfyan b. Said, ona Abdulaziz b. Rufey', ona da Temim et-Tai, ona da Adî b. Hatim'in şöyle dediğini rivayet etti: Bir hatip Hz. Peygamber'in (sav) huzurunda bir hutbe okurken: "Her kim Allah'a ve Rasulüne itaat ederse doğru yolu bulur, kim de ikisine isyan ederse...demiştir. Hz. Peygamber de (sav): "Kalk" veya "git! Sen ne kadar kötü bir hatipsin" buyurdu.

Açıklama: Hz. Peygamber "'Allah ve falan kimse diledi' demeyiniz" şeklindeki uyarısına benzer şekilde burada da hatibin "ikisine isyan ederse" diyerek Yüce Allah ve Hz. Peygamber'i Arapça'da tek bir zamirle bir araya getirmesinin edeben doğru olmadığını göstermek istemiştir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 85, /1129

وَحَدَّثَنَاهُ أَبُو الرَّبِيعِ وَقُتَيْبَةُ قَالاَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ ح وَحَدَّثَنِى زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ كِلاَهُمَا عَنْ أَيُّوبَ ح وَحَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ حَدَّثَنَا أَبِى حَدَّثَنَا مَالِكُ بْنُ مِغْوَلٍ ح وَحَدَّثَنِى هَارُونُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَكْرٍ أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ ح وَحَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ حَدَّثَنَا شُجَاعُ بْنُ الْوَلِيدِ قَالَ سَمِعْتُ مُوسَى بْنَ عُقْبَةَ ح وَحَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ سَعِيدٍ الأَيْلِىُّ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى أُسَامَةُ كُلُّهُمْ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى الضَّبِّ بِمَعْنَى حَدِيثِ اللَّيْثِ عَنْ نَافِعٍ [سَأَلَ رَجُلٌ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ أَكْلِ الضَّبِّ فَقَالَ « لاَ آكُلُهُ وَلاَ أُحَرِّمُهُ »] غَيْرَ أَنَّ حَدِيثَ أَيُّوبَ أُتِىَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِضَبٍّ فَلَمْ يَأْكُلْهُ وَلَمْ يُحَرِّمْهُ وَفِى حَدِيثِ أُسَامَةَ قَالَ قَامَ رَجُلٌ فِى الْمَسْجِدِ وَرَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَلَى الْمِنْبَرِ .

Bu hadisi bize Ebu’r-Rabî ve Kuteybe, onlara Hammâd rivayet etti; (T) Bana Züheyr b. Harb da, ona İsmail rivayet etti, her ikisine (Hammâd ve İsmail’e) Eyyûb, rivayet etti; (T) Bize İbn Numeyr de, ona babası, ona Mâlik b. Miğvel rivayet etti; (T) Bana Hârun b. Abdullah da, ona Muhammed b. Bekr, ona da İbn Cüreyc rivayet etti; (T) Yine Bize Hârun b. Abdullah, ona Şucâ b. el-Velid’in şöyle dediğini rivayet etti: Musa b. Ukbe’den duydum; (T) Bize Hârun b. Saîd el-Eylî de, ona İbn Vehb, ona Üsâme rivayet etti, hepsine Nâfî, ona da İbn Ömer’in rivayet ettiğine göre Nebi (sav), keler hakkında el-Leys’in Nâfî’den rivayet ettiği hadis ile aynı manada rivayet etti. [Bir adam Rasulullah’a (sav) keler yemeğe dair soru sorunca, O: “Ben onu ne yerim ne de haram ederim” buyurdu.] Şu kadar var ki Eyyûb’un rivayet ettiği hadise göre: Rasulullah’a (sav) bir keler getirildi, onu ne yedi, ne de haram etti. Üsâme’nin rivayetinde ise şöyle denilmektedir: Rasulullah (sav) minber üzerinde iken mescitte bir adam ayağa kalktı …

• Müslim Sahîh-i Müslim Sayd ve'z-zebâih ve mâ yü'kelü mine'l-hayevân 5031, /828

حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ مَرْزُوقٍ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَبِى عَقِيلٍ هَاشِمِ بْنِ بِلاَلٍ عَنْ سَابِقِ بْنِ نَاجِيَةَ عَنْ أَبِى سَلاَّمٍ عَنْ رَجُلٍ خَدَمَ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا حَدَّثَ حَدِيثًا أَعَادَهُ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ."

Bize Amr b. Merzuk, ona Şube, ona Ebu Akîl Haşim b. Bilal, ona Sabık b. Naciye, ona Ebu Sellam, ona da Hz. Peygamber'e (sav) hizmet etmiş bir kişinin rivayet ettiğine göre; "Hz. Peygamber (sav) bir söz söylediği zaman onu üç defa tekrar edermiş."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud İlim 6, /843

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَنْصُورٍ الطُّوسِىُّ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُرْوَةَ قَالَ "جَلَسَ أَبُو هُرَيْرَةَ إِلَى جَنْبِ حُجْرَةِ عَائِشَةَ - رضى الله عنها - وَهِىَ تُصَلِّى فَجَعَلَ يَقُولُ اسْمَعِى يَا رَبَّةَ الْحُجْرَةِ مَرَّتَيْنِ. فَلَمَّا قَضَتْ صَلاَتَهَا قَالَتْ أَلاَ تَعْجَبُ إِلَى هَذَا وَحَدِيثِهِ إِنْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَيُحَدِّثُ الْحَدِيثَ لَوْ شَاءَ الْعَادُّ أَنْ يُحْصِيَهُ أَحْصَاهُ."

Bize Muhammed b. Mansur et-Tusi, ona Süfyan b. Uyeyne, ona ez-Zührî, ona da Urve şöyle rivayet etmiştir: "Ebu Hureyre (ra) Hz. Aişe'nin (r.anha) odasının yanı başında oturuyordu. Hz. Aişe de o sırada namaz kılmaktaydı. Ebu Hureyre iki defa, Ey hücrenin sahibi dinle! diye seslendi. Hz. Aişe (r.anha) namazını bitirince, şu adama ve konuşmasına hayret etmez misiniz? Hz. Peygamber (sav) bir şey söylediğinde dinleyici onun kelimelerini saymak istese sayabilirdi! dedi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud İlim 7, /843

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ دَاوُدَ الْمَهْرِىُّ أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى يُونُسُ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ أَنَّ عُرْوَةَ بْنَ الزُّبَيْرِ حَدَّثَهُ أَنَّ عَائِشَةَ زَوْجَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَتْ "أَلاَ يُعْجِبُكَ أَبُو هُرَيْرَةَ جَاءَ فَجَلَسَ إِلَى جَانِبِ حُجْرَتِى يُحَدِّثُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُسْمِعُنِى ذَلِكَ وَكُنْتُ أُسَبِّحُ فَقَامَ قَبْلَ أَنْ أَقْضِىَ سُبْحَتِى وَلَوْ أَدْرَكْتُهُ لَرَدَدْتُ عَلَيْهِ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَمْ يَكُنْ يَسْرُدُ الْحَدِيثَ مِثْلَ سَرْدِكُمْ."

Bize Süleyman b. Davud el-Mehri, ona İbn Vehb, ona Yunus, ona İbn Şihab, ona Urve b. ez-Zübeyr, ona da Rasulullah'ın (sav) zevcesi Hz. Aişe (r.anha) şöyle demiştir: "Ebu Hureyre'nin (ra) yaptığına şaşmaz mısın? Geliyor, odamın yanına oturuyor ve bana duyurarak Hz. Peygamber'den (sav) hadis rivayet ediyor. Ben de o sırada namaz kılıyordum. Ben namazımı bitirmeden o kalkıp gitti. Eğer yetişseydim ona şöyle diyecektim: Rasulullah (sav) sizin konuştuğunuz gibi hızlı ve sesli konuşmazdı."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud İlim 7, /843

حَدَّثَنِى الْحَسَنُ بْنُ صَبَّاحٍ الْبَزَّارُ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنِ الزُّهْرِىِّ عَنْ عُرْوَةَ عَنْ عَائِشَةَ - رضى الله عنها أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُحَدِّثُ حَدِيثًا لَوْ عَدَّهُ الْعَادُّ لأَحْصَاهُ .

Bize Hasan b. Sabbâh el-Bezzâr, ona Süfyân, ona ez-Zührî, ona Urve, ona da Hz. Âişe (ra) şöyle dedi: "Hz. Peygamber (sav) konuştuğu zaman, biri O'nun kelimelerini saymak istese sayabilirdi."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Menâkıb 23, 1/916

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ فُضَيْلٍ عَنْ أَبِى حَيَّانَ عَنْ يَزِيدَ بْنِ حَيَّانَ عَنْ زَيْدِ بْنِ أَرْقَمَ "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم خَطَبَهُمْ فَقَالَ: أَمَّا بَعْدُ "

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 81, /1128

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَائِشَةَ رضى الله عنها عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "لاَ يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ جَاشَتْ نَفْسِى وَلَكِنْ لِيَقُلْ لَقِسَتْ نَفْسِى."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 84, /1129