حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنْ سُفْيَانَ حَدَّثَنِي حَبِيبٌ عَنْ مَيْمُونِ بْنِ أَبِي شَبِيبٍ عَنْ أَبِي ذَرٍّ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "اتَّقِ اللَّهَ حَيْثُمَا كُنْتَ. وَخَالِقْ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ. وَإِذَا عَمِلْتَ سَيِّئَةً، فَاعْمَلْ حَسَنَةً تَمْحُهَا."

Bize Yahya b. Said, ona Süfyân, ona Habîb, ona Meymûn b. Ebû Şebîb, ona da Ebû Zerr, Nebî'nin (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Nerede olursan ol, Allah’a karşı gelmekten sakın. Kötülük işlersen, arkasından hemen bir iyilik yap ki, o kötülüğü silip süpürsün."

Açıklama: Hadis mütabileriyle birlikte hasen li ğayrihidir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu zer el-Ğıfari 21869, 7/219

حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ، عَنْ شُعْبَةَ، عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ أَبِي بَزَّةَ، عَنْ عَطَاءٍ الْكَيْخَارَانِيِّ، عَنْ أُمِّ الدَّرْدَاءِ، عَنْ أَبِي الدَّرْدَاءِ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: "مَا مِنْ شَيْءٍ أَثْقَلُ فِي الْمِيزَانِ مِنْ خُلُقٍ حَسَنٍ."

Bize Ebu Üsâme, ona Şu'be, ona Kasım b. Ebû Bezze, ona Atâ el-Keyhârânî, ona Ümmü'd-Derdâ, ona da Ebu'd-Derdâ, Nebî'den (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "(Kıyâmet günü) Mîzân'da güzel ahlâktan daha ağır gelecek bir şey yoktur."

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Edeb 25832, 13/32

حَدَّثَنَا وَكِيعٌ ، عَنْ سُفْيَانَ ، عَنْ حَبِيبِ بْنِ أَبِي ثَابِتٍ، عَنْ مَيْمُونِ بْنِ أَبِي شَبِيبٍ، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى الله عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: "يَا مُعَاذُ, وَقَدْ قَالَ وَكِيعٌ بِأَخَرَةٍ: يا أَبَا ذَرٍّ، أَتْبِعَ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ تَمْحُهَا، وَخَالِقِ النَّاسَ خُلُقًا حَسَنًا."

Bize Veki, ona Süfyan, ona Habib b. Ebu Sabit, ona da Meymûn b. Ebu Şebib, Nebi'nin (sav) şöyle buyurduğunu nakletmiştir: "Ey Muaz, (Ravilerden biri olan) Vekî' başka bir isimle (hadisi naklederek), Ey Ebu Zer, bir kötülüğün ardından hemen bir iyilik yap ki, o kötülüğü silsin. İnsanlara güzel ahlak ile davran."

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Edeb 25833, 13/33

حدثنا إبراهيم بن المنذر قال حدثنا معن عن معاوية عن عبد الرحمن بن جبير بن نفير عن أبيه عن النواس بن سمعان الأنصاري: أنه سأل رسول الله صلى الله عليه وسلم عن البر والإثم، فقال: "البر حسن الخلق. والإثم ما حك في نفسك، وكرهت أن يطلع عليه الناس."

Bize İbrahim b. Münzir, ona Ma'n, ona Muaviye, ona Abdurrahman b. Cübeyr b. Nüfeyr, ona da babası (Ebu Abdurrahman el-Hadramî), Nevvas b. Sem'ân el-Ensârî'nin şöyle dediğini rivayet etmiştir: O (Nevvâs), Rasulullah'a (sav) iyilik ve günahı sormuş Allah Elçisi de (bu soruya cevap olarak): "İyilik, güzel ahlâktır. Günah ise, gönlünü rahatsız eden ve insanların farkına varmasından hoşlanmadığın şeydir." buyurmuştur.

• Buhârî el-Edebü'l-Müfred 302, /267

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَدِيٍّ عَنْ دَاوُدَ عَنْ مَكْحُولٍ عَنْ أَبِي ثَعْلَبَةَ الْخُشَنِيِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "إِنَّ أَحَبَّكُمْ إِلَيَّ وَأَقْرَبَكُمْ مِنِّي فِي الْآخِرَةِ، مَحَاسِنُكُمْ أَخْلَاقًا. وَإِنَّ أَبْغَضَكُمْ إِلَيَّ وَأَبْعَدَكُمْ مِنِّي فِي الْآخِرَةِ، مَسَاوِيكُمْ أَخْلَاقًا؛ الثَّرْثَارُونَ، الْمُتَفَيْهِقُونَ، الْمُتَشَدِّقُونَ."

Bize Muhammed (b. İbrahim) b. Ebu Adî, ona Davud (b. Ebu Hind), ona Mekhûl, ona da Ebu Sa'lebe el-Huşenî'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "İçinizden, en hoşuma gideniniz ve ahirette bana en yakın olanınız, ahlâkı en güzel olanınızdır. Bana en sevimsiz geleniniz ve ahirette bana en uzak olanlarınız ise, kötü ahlaklı olanlarınız; boşboğazlık edenleriniz, bilgiçlik taslayarak (kibirlenerek, ihtiyatsız) konuşanlarınız ve (sözünü beğendirmek için) edebiyat paralayanlarınızdır."

Açıklama: Rivayette geçen ve Hz. Peygamber'in (sav) hoşuna gitmeyen üç grup insanı ifade eden kelimeler: الثَّرْثَارُونَ (es-Sersârûn): Geveze, çenebaz, boşboğaz, boş konuşan, çok konuştuğu için doğrudan şaşanlar; الْمُتَفَيْهِقُونَ (el-Mütefeykihûn): Bilgiçlik taslayarak kibirlenenler. Kendini çok bilgili göstermek için kibirlenerek, edebiyat yaparak, ölçüsüzce, ihtiyatsız (doğruyu, yanlışı her şeyi birbirine katarak) konuşanlar; الْمُتَشَدِّقُونَ (el-Müteşeddikûn): Sözünü beğendirmek için edebiyat yaparak konuşan, ağzını gere gere konuşanlar; anlamlarına gelmektedir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Sa'lebe el-Huşenî 17884, 6/86

حَدَّثَنَا مُحَاضِرٌ أَبُو الْمُوَرِّعِ حَدَّثَنَا عَاصِمٌ عَنْ عَوْسَجَةَ بْنِ الرَّمَّاحِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِي الْهُذَيْلِ عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَقُولُ: " اللَّهُمَّ أَحْسَنْتَ خَلْقِي فَأَحْسِنْ خُلُقِي."

Bize Muhadır Ebu'l-Müverrih, ona Asım, ona Absece b. er-Rammah, ona Abdullah b. Ebu Huzeyl, ona da İbn Mesud, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle dediğini rivayet etmiştir: Rabbim benim suretimi ne güzel yaptın, ahlakımı da güzelliştir."

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Mes'ud 3823, 2/74

حَدَّثَنَا أَبُو مُعَاوِيَةَ حَدَّثَنَا الْأَعْمَشُ عَنْ شَقِيقٍ عَنْ مَسْرُوقٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَمْ يَكُ فَاحِشًا وَلَا مُتَفَحِّشًا. وَكَانَ يَقُولُ: "مِنْ خِيَارِكُمْ، أَحَاسِنُكُمْ أَخْلَاقًا."

Bize Ebu Muaviye, ona A'meş, ona Şakîk, ona Mesrûk, ona da Abdullah b. Amr b. Âs şöyle rivayet etmiştir: Rasulullah (sav) çirkin iş yapan, çirkin konuşan biri değildi. O (sav) "Sizin en hayırlınız ahlaken en güzel olanınızdır" derdi.'

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Abdullah b. Amr b. el-As 6504, 2/594

أخبرنا عبد الرزاق عن معمر عن رجل عن الحسن أن رجلا سأل رسول الله صلى الله عليه وسلم فقال : أي المسلمين أسلم ؟ قال : من سلم المسلمون من لسانه ويده ، قال : فأي المؤمنين أكمل إيمانا ؟ قال : أحسنهم أخلاقا ، قال : فأي الايمان أفضل ؟ قال :" الصبر والسماحة" ، قال : فأي الصلاة أفضل ؟ قال :طول القنوت ، قال : فأي الصدقة أفضل ؟ قال : جهد المقل ، قال : فأي الجهاد أفضل ؟ قال : من أهريق دمه وعقر جواده.

Bize Abdürrezzak, ona Ma'mer, ona bir adam, ona Hasan'ın bildirdiğine göre adamın biri, Hz. Peygamber'e (sav): 'Hangi müslüman daha güzel bir müslümandır?' diye sordu. Hz. Peygamber: "Müslümanların dilinden ve elinden selamette oldupu kimsedir" diye cevap verdi. Adam: 'Hangi mü'min, iman açısından daha kâmildir?' diye sordu. Hz. Peygamber (sav): "Ahlakı en güzel olan" buyurdu. Adam: 'hangi iman (davranış) daha faziletlidir?' diye sordu. Hz. Peygamber: "Sabır ve hoşgörü" buyurdu. Adam: 'hangi namaz daha faziletlidir?' diye sordu. Hz. Peygamber: "kunutu (duası) uzun olan" buyurdu. Adam: 'hangi sadaka daha faziletlidir? diye sordu. Hz. Peygamber (sav): "yoksulun verdiği" buyurdu. Adam: 'Hangi cihad daha faziletlidir? diye sordu. Hz. Peygamber (sav): "kişinin kanının akıtıldığı ve atının öldürüldüğü" diye cevap verdi.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Câmi' 20297, 11/191

وَأَخْبَرَنَا أَبُو مُحَمَّدِ بْنُ يُوسُفَ أَنْبَأَنَا أَبُو سَعِيدِ بْنُ الأَعْرَابِىِّ أَنْبَأَنَا أَبُو يَعْقُوبَ إِسْحَاقُ بْنُ جَابِرٍ الْقَطَّانُ قِرَاءَةً عَلَيْهِ حَدَّثَكُمْ سَعِيدُ بْنُ أَبِى مَرْيَمَ حَدَّثَنَا يَحْيَى - هُوَ ابْنُ أَيُّوبَ- حَدَّثَنِى ابْنُ عَجْلاَنَ أَنَّ الْقَعْقَاعَ بْنَ حَكِيمٍ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِى صَالِحٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "أَكْمَلُ الْمُؤْمِنِينَ إِيمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا". [قَالَ ابْنُ عَجْلاَنَ: وَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم: "بُعِثْتُ لأُتَمِّمَ صَالِحَ الأَخْلاَقِ".]

Bize Ebu Muhammed b. Yusuf, ona Ebu Said b. el-A'râbî, ona Ebu Yakub İshak b. Cabir el-Kattan (Ebu Yakub rivayeti hocasından kıraat yoluyla almıştır), ona Said b. Ebu Meryem, ona Yahya - İbn Eyyüb -, ona İbn Aclan, ona Ka'ka b. Hakîm, ona Ebu Salih, ona da Ebu Hureyre (ra), Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Müminlerin iman bakımından en mükemmeli ahlakı en güzel olanıdır." [İbn Aclân (rivayeti naklederken), Rasulullah'ın (sav), "Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim." buyurduğunu söylemiştir.]

أَخْبَرَنَا أَبُو بَكْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ بَالَوَيْهِ، ثنا الْقَعْنَبِيُّ، ثنا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ، وَأَنْبَأَ مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ الشَّيْبَانِيُّ، ثنا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى، ثنا مُسَدَّدٌ، ثنا يَزِيدُ بْنُ زُرَيْعٍ، عَنْ خَالِدٍ الْحَذَّاءِ، عَنْ أَبِي قِلَابَةَ، عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "مِنِ أَكْمَلِ الْمُؤْمِنِينَ إِيمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا وَأَلْطَفُهُمْ بِأَهْلِهِ". [رُوَاةُ هَذَا الْحَدِيثِ، عَنْ آخِرِهِمْ، ثِقَاتٌ عَلَى شَرْطِ الشَّيْخَيْنِ، وَلَمْ يُخَرِّجَاهُ بِهَذَا اللَّفْظِ.]

Bize Ebu Bekir Muhammed b. Ahmed b. Bâleveyh, ona el-Ka'nebî, ona Yezid b. Zürey; [T] Bize Muhammed b. Yakub eş-Şeybânî, ona Yahya b. Yahya, ona Müsedded, ona Yezid b. Zürey, ona Halid el-Hazzâ, ona Ebu Kılâbe, ona da Aişe'nin (r.anha) naklettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Müminlerin iman bakımından en mükemmelleri, ahlâkları en güzel olanlar ve ailesine en nazik davrananlardır." [Bu hadisin tüm ravileri, Şeyhayn'ın (Buharî ve Müslim'in) şartlarına uygun sika kimselerdir. Şeyhayn, bu hadisi, bu lafızla rivayet etmemiştir.]

• Hâkim en-Nîsâbûrî el-Müstedrek İmân 174, 1/130