حَدَّثَنَا عَلِىٌّ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ قَالَ سَمِعْتُ الزُّهْرِىَّ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ - رضى الله عنه - عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ « لاَ يَمُوتُ لِمُسْلِمٍ ثَلاَثَةٌ مِنَ الْوَلَدِ ، فَيَلِجَ النَّارَ إِلاَّ تَحِلَّةَ الْقَسَمِ » . قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ( وَإِنْ مِنْكُمْ إِلاَّ وَارِدُهَا ) .

Açıklama: Rivayette yer alan ve 'yemini doğru çıkaracak az bir müddet' şeklinde tercüme ettiğimiz تَحِلَّةَ الْقَسَمِ ifadesi ile Hz. Peygamber'in (sav) Meryem suresi yetmiş birinci ayeti kastettiği kaydedilmiştir. Hadisi nakleden İmam Buhari'nin de rivayetin sonunda zikrettiği ayeti kerimede "Hepiniz muhakkak oraya (cehenneme) geleceksiniz" buyurulmakta, herkesin ahirette cehennemi göreceği haber verilmektedir. Üç çocuğu vefat eden Müslüman her ne kadar affa nail olsa da bu haberin tahakkuk edeceği kadar bir miktar cehenneme gireceği yahut orayı göreceği [bir anlık da olsa Cehennem'in korkusunu yaşayacağı] ifade edilmiştir. Bkz. Ayni, Umdetü'l-Kari, VIII, 33.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Cenâiz 6, 1/433

حدثنا إسماعيل قال حدثني مالك عن بن شهاب عن بن المسيب عن أبى هريرة أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال : لا يموت لأحد من المسلمين ثلاثة من الولد فتمسه النار إلا تحلة القسم

Açıklama: Hadisin yorumu için bk. İM001603 nolu hadisin açıklaması. “O ancak yeminini çözecek kadar bir zaman cehenneme girer” anlamına gelen bu cümleden neyin kastedildiği açık değildir. Genel kanâat, buradaki yemin ile; “Rabbine yemin olsun ki biz onları şeytanlarla birlikte mahşerde toplayacağız. Sonra onları cehennemin çevresinde diz üstü çökmüş vaziyette hazır tutacağız” (Meryem, 19/68) meâlindeki âyette geçen yeminin kastedilmiş olduğudur. Bu yemini çözen şey de, daha sonra gelen; “Sizden cehenneme varmayacak hiç bir kimse yoktur. Bu, Rabbinin kesinleşmiş bir hükmüdür” (Meryem, 19/71) meâlindeki âyettir. Buna göre hadis, ‘Yemin olsun ki, vallahi her biriniz mutlaka cehenneme varacaksınız’ manasına gelir. Ancak Tirmizî ve İbn Ebî Hâtim’in İbn Mes’ûd’dan rivâyetlerine göre; maksat cehenneme girmek değil, uğrayıp geçmektir. (İbn Hacer, Fethu’l-bârî, III, 461-462). Yukarıdaki âyetin devamında gelen; “Sonra biz kötülükten sakınanları kurtarır, zâlimleri ise diz üstü çökmüş vaziyette orada bırakırız” (Meryem, 19/72) ifâdesi, kötülükten sakınanların bu “varmak”tan zarar görmeyeceklerini te’yîd etmektedir. Hadîsteki ifâde, azlıktan kinâyedir. Ancak çok az bir zaman cehenneme uğrayacaklar demektir. Bu da onların cehenneme gireceklerini değil, şöyle bir uğrayıp gördükten sonra geçip gideceklerini ifâde eder. Buradaki uğramak da, muhtemelen sırat köprüsünden geçerken cehennemi görmekten ibârettir.

• Buhârî el-Edebü'l-Müfred 143, /155

حدثنا علي قال حدثنا سهيل بن أبى صالح عن أبيه عن أبى هريرة جاءت امرأة إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم فقالت : يا رسول الله إنا لا نقدر عليك في مجلسك فواعدنا يوما نأتك فيه فقال موعدكن بيت فلان فجاءهن لذلك الوعد وكان فيما حدثهن ما منكن امرأة يموت لها ثلاث من الولد فتحتسبهم إلا دخلت الجنة فقالت امرأة واثنان قال واثنان كان سهيل يتشدد في الحديث ويحفظ ولم يكن أحد يقدر أن يكتب عنده

• Buhârî el-Edebü'l-Müfred 148, /158