حَدَّثَنَا أَبُو نُعَيْمٍ قَالَ حَدَّثَنَا شَيْبَانُ عَنْ يَحْيَى عَنْ أَبِى سَلَمَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ عَمْرِو بْنِ أُمَيَّةَ الضَّمْرِىِّ أَنَّ أَبَاهُ أَخْبَرَهُ: أَنَّهُ رَأَى النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم يَمْسَحُ عَلَى الْخُفَّيْنِ. [وَتَابَعَهُ حَرْبُ بْنُ شَدَّادٍ وَأَبَانُ عَنْ يَحْيَى.]

Bize Ebu Nuaym, ona Şeyban, ona Yahya, ona Ebu Seleme, ona Cafer b. Amr b. Ümeyye ed-Damrî, ona da babasının (Amr b. Ümeyye) rivayet ettiğine göre: Kendisi, Rasulullah'ı (sav) mestleri üzerine mesh ederken görmüştür. [Harb b. Şeddad ve Eban, bu hadisi Yahya'dan nakletme konusunda Şeyban'a mutabaat etmişleridir (muvafık düşmüşlerdir).]

Açıklama: Rivayette geçen mutabaat (tâbeahû) ifadesi; ferd veya garib olduğu düşünülen bir rivayetin ravisine, güvenilir başka bir ravi tarafından muvafakat edilmesi ve o hadisin aynı veya senedin üst kısmında yer alan başka bir raviden benzer lafızlarla rivayet edilmesi anlamına gelmektedir. Bk, Ali el-Kârî, Şerhu nuhbeti'l-fiker, s. 343-345.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Vudû 48, 1/238

حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ عُمَرَ وَمُسْلِمُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالاَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ ح وَحَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ - وَهَذَا لَفْظُ حَفْصٍ - عَنْ سُلَيْمَانَ عَنْ أَبِى وَائِلٍ عَنْ حُذَيْفَةَ قَالَ "أَتَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سُبَاطَةَ قَوْمٍ فَبَالَ قَائِمًا ثُمَّ دَعَا بِمَاءٍ فَمَسَحَ عَلَى خُفَّيْهِ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ قَالَ مُسَدَّدٌ قَالَ فَذَهَبْتُ أَتَبَاعَدُ فَدَعَانِى حَتَّى كُنْتُ عِنْدَ عَقِبِهِ.]

Bize Hafs b. Ömer ve Müslim b. İbrahim, onlara Şube (T) Bize Müsedded, ona Ebu Avane -hadisin lafzı Hafs'a aittir- Şube ve Ebu Avane'ye Süleyman, ona Ebu Vâil, ona da Huzeyfe şöyle demiştir: "Hz. Peygamber (sav) bir kavmin çöplüğüne geldi, ayakta durarak küçük abdest bozdu ve su istedi. Bu suyla mestlerinin üzerine mesh yaptı." [Ebû Davud şöyle dedi: Müsedded'in bildirdiğine göre Huzeyfe şöyle demiştir: Hz. Peygamberin (sav) abdest bozarken yalnız kalmak isteyeceğini düşünerek oradan uzaklaşmak istedim. Rasulullah (sav) beni çağırdı. Ben de hemen arkasında durdum.]

Açıklama: Huzeyfe'den (ra) rivayet edilen bu hadisin arka planı ile ilgili Ebu Hüreyre'nin (ra) naklettiği, "Hz. Peygamber (sav), dizinin iç tarafındaki bir yara nedeniyle ayakta bevletmiştir." (Bkz. Hâkim en-Neysaburi, el-Müstedrek, I, 290) hadisi önemlidir. Diğer taraftan Şâfiî de ayakta bevletmenin istisnai bir durum olduğu görüşünü kabul etmiş olmalı ki, Araplar bel ağrısından kurtulmak için ayakta bevletmekten şifa umardı, görüşünü dile getirmiştir. Bu tespiti yorumlayan Zerkeşî'ye göre Şâfiî'nin kanaati rivayetler arasında cem' fikrini desteklemektedir. Dolayısıyla Hz. Peygamber'in ayakta bevletme fiili söz konusu rahatsızlıklardan birine hamledilmelidir. (Bkz. Zerkeşi, Hz. Aişe'nin Sahabe'ye Yönelttiği Eleştiriler, s. 54.)

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tahâret 12, /15

وَحَدَّثَنَاهُ مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَهَّابِ قَالَ سَمِعْتُ يَحْيَى بْنَ سَعِيدٍ بِهَذَا الإِسْنَادِ، وَقَالَ: "فَغَسَلَ وَجْهَهُ وَيَدَيْهِ، وَمَسَحَ بِرَأْسِهِ، ثُمَّ مَسَحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ."

Bize Muhammed b. Müsenna, ona Abdülvehhab, ona da Yahya b. Said hadisi bu isnatla rivayet etmiş ve şöyle demiştir: "Rasulullah (sav) yüzünü ve kollarını yıkadı, başını mesh etti, sonra da mestleri üzerine mesh etti."

• Müslim Sahîh-i Müslim Tahâret 627, /129

حَدَّثَنَا أُمَيَّةُ بْنُ بِسْطَامَ وَمُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الأَعْلَى قَالاَ حَدَّثَنَا الْمُعْتَمِرُ عَنْ أَبِيهِ قَالَ حَدَّثَنِى بَكْرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ ابْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِيهِ : "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم مَسَحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ، وَمُقَدَّمِ رَأْسِهِ، وَعَلَى عِمَامَتِهِ."

Bize Ümeyye b. Bistam ve Muhammed b. Abdüla'lâ, o ikisine Mu'temir, ona babası (Süleyman b. Tarhân et-Teymî), ona Bekir b. Abdullah, ona İbn Muğire, ona da babası (Mugîre b. Şu'be) şöyle rivayet etmiştir: "Hz. Peygamber (sav) mestlerinin üzerine, başının ön tarafına (alnına, perçemine) ve sarığının üzerine mesh etmiştir."

• Müslim Sahîh-i Müslim Tahâret 634, /130

وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الأَعْلَى حَدَّثَنَا الْمُعْتَمِرُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ بَكْرٍ عَنِ الْحَسَنِ عَنِ ابْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم بِمِثْلِهِ.

Bize Muhammed b. Abdüla'la, ona Mu'temir, ona babası (Süleyman b. Tarhân et-Teymî), ona Bekir, ona Hasan, ona İbn Muğîre, ona da babası (Muğîre b. Şu'be) Hz. Peygamber'den (sav) bu hadisin benzerini nakletmiştir.

• Müslim Sahîh-i Müslim Tahâret 635, /130

وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ حَاتِمٍ جَمِيعًا عَنْ يَحْيَى الْقَطَّانِ قَالَ ابْنُ حَاتِمٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ عَنِ التَّيْمِىِّ عَنْ بَكْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ عَنِ ابْنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ عَنْ أَبِيهِ:- قَالَ بَكْرٌ وَقَدْ سَمِعْتُ مِنِ ابْنِ الْمُغِيرَةِ - "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم تَوَضَّأَ فَمَسَحَ بِنَاصِيَتِهِ وَعَلَى الْعِمَامَةِ وَعَلَى الْخُفَّيْنِ."

Bize Muhammed b. Beşşâr ve Muhammed b. Hatim, onlara Yahya (b. Said) el-Kattan, ona İbn Hatim, ona Yahya b. Said, ona (Süleyman) et-Teymî, ona Bekir b. Abdullah, ona Hasan, ona İbn Muğire b. Şube, ona da babası (Muğire b. Şube) şöyle rivayet etmiştir: -(Bir başka senedde) Bekir hadisi (Hasan'dan değil, direk olarak) İbn Muğîre'den işittiğini söylemiştir- "Hz. Peygamber (sav) abdest aldı; perçemine, sarığının ve mestlerinin üzerine mesh etti."

• Müslim Sahîh-i Müslim Tahâret 636, /130

حَدَّثَنا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ قَالَ أَخْبَرَنَا عِيسَى بْنُ يُونُسَ قَالَ حَدَّثَنَا الأَعْمَشُ عَنْ شَقِيقٍ عَنْ حُذَيْفَةَ قَالَ: "كُنْتُ أَمْشِى مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَانْتَهَى إِلَى سُبَاطَةِ قَوْمٍ فَبَالَ قَائِمًا، فَتَنَحَّيْتُ عَنْهُ فَدَعَانِي وَكُنْتُ عِنْدَ عَقِبَيْهِ حَتَّى فَرَغَ، ثُمَّ تَوَضَّأَ وَمَسَحَ عَلَى خُفَّيْهِ."

Bize İshak b. İbrahim, ona İsa b. Yunus, ona el-A'meş, ona Şakik rivayet ettiğine göre Huzeyfe (ra) şöyle demiştir: "Rasulullah (sav) ile birlikte yürüyordum. Bir mahallenin çöplüğüne gidip orada ayakta dururarak küçük abdestini bozdu. Bu sırada ben ondan uzaklaşmıştım. Sonra beni çağırdı. Arkasında durdum. Ardından abdest aldı ve mestleri üzerine mesh etti."

• Nesâî Sünen-i Nesâî Tahâret 17, /2088

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ : مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ حَدَّثَنَا الْعَبَّاسُ بْنُ الْوَلِيدِ الْبَيْرُوتِىُّ أَخْبَرَنَا ابْنُ شُعَيْبٍ قَالَ أَخْبَرَنِى شَيْبَانُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ بَهْدَلَةَ وَهُوَ ابْنُ أَبِى النَّجُودِ أَنَّهُ حَدَّثَهُمْ عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَيْشٍ قَالَ : أَتَيْتُ صَفْوَانَ بْنَ عَسَّالٍ فَقُلْتُ لَهُ : "إِنَّكَ كُنْتَ امْرَأً مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- وَإِنَّهُ قَدْ حَكَّ فِى صَدْرِى الْمَسْحُ عَلَى الْخُفَّيْنِ مِنَ الْبَوْلِ وَالْغَائِطِ ، فَأَخْبِرْنِى بِشَىْءٍ إِنْ كُنْتَ سَمِعْتَهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم-. قَالَ : كَانَ يَأْمُرُنَا إِذَا كُنَّا سَفْرًا أَوْ مُسَافِرِينَ أَنْ لاَ نَخْلَعَ خِفَافَنَا ثَلاَثَةَ أَيَّامٍ وَلَيَالِيهِنَّ إِلاَّ مِنْ جَنَابَةٍ ، لَكِنْ مِنْ بَوْلٍ اوَ غَائِطٍ او َنَوْمٍ."

Bize Muhammed b. Abdullah el-Hafız, ona Ebû'l-Abbas Muhammed b. Yakub, ona el-Abbas b. el-Velîd el-Beyrûtî, ona İbn Şuayb, ona Şeybân b. Abdurrahman, ona Asım b. Behdele b. Ebî'n-Nucûd, ona da Zirr b. Hubeyş şöyle anlatmış: Safvân b. Assâl'a gittim ve kendisine dedim ki: "Sen, Rasûlullah'ın (sav) ashabından birisin. Büyük ve küçük abdest yaptıktan sonra mestler üzerine mesh etmek konusu benim kafamı kurcalıyor. Eğer bu konuda Rasûlullah'dan (sav) bir şey duydun ise, bana söyle!" Safvân dedi ki: "Rasûlullah (sav) bize, seferde iken -yahut yolculuk sırasında- sadece küçük veya büyük abdest, yahut da uyku sebebiyle üç gün ve gece boyunca mestlerimizi çıkarmamamızı emrediyordu, ancak cünüplük halini hariç tutmuştu."

• Beyhakî Sünen-i Kebir Tahâret 562, 1/347

حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنْ حَسَنِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ سَالِمٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ عُمَرُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَمْسَحُ عَلَى خُفَّيْهِ فِي السَّفَرِ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ömer b. Hattab 387, 1/190

حدثنا القاضي الحسين بن إسماعيل نا علي بن حرب نا زيد بن الحباب حدثني خالد بن أبي بكر بن عبيد الله بن عبد الله بن عمر حدثني سالم عن أبيه قال سأل سعد عمر عن المسح على الخفين فقال عمر : سمعت رسول الله صلى الله عليه و سلم يأمر بالمسح على ظهر الخف ثلاثة أيام ولياليهن وللمقيم يوما وليلة

• Darekutni Sünen-i Darekutni taharet 755, 1/360