حَدَّثَنَا عَبْدَانُ أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ أَخْبَرَنَا أَبُو حَيَّانَ التَّيْمِىُّ عَنِ الشَّعْبِىِّ عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ - رضى الله عنهما - قَالَ سَأَلَتْ أُمِّى أَبِى بَعْضَ الْمَوْهِبَةِ لِى مِنْ مَالِهِ ، ثُمَّ بَدَا لَهُ فَوَهَبَهَا لِى فَقَالَتْ لاَ أَرْضَى حَتَّى تُشْهِدَ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم . فَأَخَذَ بِيَدِى وَأَنَا غُلاَمٌ ، فَأَتَى بِىَ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ إِنَّ أُمَّهُ بِنْتَ رَوَاحَةَ سَأَلَتْنِى بَعْضَ الْمَوْهِبَةِ لِهَذَا ، قَالَ « أَلَكَ وَلَدٌ سِوَاهُ » . قَالَ نَعَمْ . قَالَ فَأُرَاهُ قَالَ « لاَ تُشْهِدْنِى عَلَى جَوْرٍ » . وَقَالَ أَبُو حَرِيزٍ عَنِ الشَّعْبِىِّ « لاَ أَشْهَدُ عَلَى جَوْرٍ » .

Bize Abdan, ona Abdullah, ona Ebu Hayyan et-Temîmî, ona eş-Şa'bî, ona da Numan b. Beşir (r.anhuma) şöyle nakletmiştir: "Annem (Amre bt. Revaha) babamdan malından bana biraz hibe yapmasını talep etmişti. Babama bu uygun geldi ve bana malından bağışta bulundu. Annem, 'Hz. Peygamber'i (sav) şahit tutmazsan bunu kabul etmem', buyurdu. Ben o zaman çocuktum, babam elimden tutup beni Hz. Peygamber'e (sav) getirdi ve 'bu çocuğun annesi olan Amre bt. Revaha bu oğluma bazı şeyler bağışlamamı talep etti' dedi. Hz. Peygamber (sav) 'senin bundan başka çocuğun var mı?' buyurdu. (Babası) evet deyince -sanıyorum- Hz. Peygamber (sav) 'Beni haksızlığa şahit tutma' buyurdu." [Ebu Hariz'in Şa'bi'den rivayetinde, "ben haksızlığa şahit olmam" ifadesi yer almaktadır.]

Açıklama: Anlaşılabildiği kadarıyla rivayet muallaktır; Buhari ile Ebu Harîz arasında inkıta vardır.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Şehâdât 9, 1/717

وَحَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ وَإِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ وَابْنُ أَبِى عُمَرَ عَنِ ابْنِ عُيَيْنَةَ ح وَحَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ وَابْنُ رُمْحٍ عَنِ اللَّيْثِ بْنِ سَعْدٍ ح وَحَدَّثَنِى حَرْمَلَةُ بْنُ يَحْيَى أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ قَالَ أَخْبَرَنِى يُونُسُ ح وَحَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ وَعَبْدُ بْنُ حُمَيْدٍ قَالاَ أَخْبَرَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ كُلُّهُمْ عَنِ الزُّهْرِىِّ بِهَذَا الإِسْنَادِ (عَنْ حُمَيْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ وَمُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ) أَتَى بِى أَبِى إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ إِنِّى نَحَلْتُ ابْنِى هَذَا غُلاَمًا. فَقَالَ: "أَكُلَّ بَنِيكَ نَحَلْتَ." قَالَ لاَ. قَالَ: "فَارْدُدْهُ." [أَمَّا يُونُسُ وَمَعْمَرٌ فَفِى حَدِيثِهِمَا "أَكُلَّ بَنِيكَ." وَفِى حَدِيثِ اللَّيْثِ وَابْنِ عُيَيْنَةَ "أَكُلَّ وَلَدِكَ." وَرِوَايَةُ اللَّيْثِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ وَحُمَيْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَنَّ بَشِيرًا جَاءَ بِالنُّعْمَانِ.]

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, İshak b. İbrahim ve İbn Ebu Ömer, onlara (Süfyan) İbn Uyeyne; (T) Bize Kuteybe ve İbn Rumh, o ikisine Leys b. Sa'd; (T) Bize Hermele b. Yahya, ona İbn Vehb, ona Yunus; (T) Bize İshak b. İbrahim ve Abd b. Humeyd, o ikisine Abdürrezzak, ona Mamer, onlara (İbn Şihab) ez-Zührî, aynı isnadla (ona Humeyd b. Abdurrahman ve Muhammed b. Numan, o ikisine de Numan b. Beşir) şöyle nakletmiştir. (Babam beni Hz. Peygamber'e (sav) getirerek ben, bu oğluma bir kölemi bağışladım dedi. Hz. Peygamber (sav); "tüm çocuklarına bağışladın mı" diye sordu. Numan hayır deyince, Hz. Peygamber (sav);"bu bağışını geri al" buyurdu. [Yunus ve Mamer rivayetlerinde Hz. Peygamber'in "tüm çocuklarına" dediğini nakletmiştir. Leys ve İbn Uyeyne rivayetlerinde Hz. Peygamber'in "tüm evlatlarına" dediğini nakletmiştir. Leys, Muhammed b. Numan ve Humeyd b. Abdurrahman'dan rivayetinde, Beşir, Numan'ı getirdi demiştir.]

• Müslim Sahîh-i Müslim Hibât 4179, /677

قَالَ: وَسَمِعْتُ النُّعْمَانَ بْنَ بَشِيرٍ، يَقُولُ: " نَحَلَنِي أَبِي غُلَامًا، فَقَالَتْ لَهُ أُمِّي عَمْرَةُ بِنْتُ رَوَاحَ ' إِيتِ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَشْهِدْهُ'، فَأَتَى النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِيُشْهِدَهُ، فَقَالَ: 'أَكَلَ وَلَدِكَ نَحَلْتَ مِثْلَ هَذَا؟' ، قَالَ: لَا، فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: 'إِنِّي لَا أَشْهَدُ إِلَّا عَلَى حَقٍّ' وَأَبَى أَنْ يَشْهَدَ عَلَيْهِ."

Bize Numan b. Beşir anlatmaktadır: Babam bana bir köle hediye etti. Ancak annem Amra bnt. Revaha, 'Nebi'ye (sav) götür ve onu şahid kıl' dedi. Babası Beşir, Nebi'ye (sav) şahid olması için (köleyi) götürdü. Rasulullah 'Buna yaptığın gibi bütün çocuklarına da hediye ettin mi?' diye sordu. Beşir, 'hayır' dediğinde bunu yanlış gören Allah Rasulü (sav) şöyle buyurdu: 'Ben ancak hakka şahitlik ederim' dedi ve ona şahitlik etmeyi reddetti."

• Humeydî Müsned-i Humeydî Nu'man b. Beşir 948, 2/165

حَدَّثَنَا عَبْدَانُ أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ أَخْبَرَنَا أَبُو حَيَّانَ التَّيْمِىُّ عَنِ الشَّعْبِىِّ عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ - رضى الله عنهما - قَالَ سَأَلَتْ أُمِّى أَبِى بَعْضَ الْمَوْهِبَةِ لِى مِنْ مَالِهِ ، ثُمَّ بَدَا لَهُ فَوَهَبَهَا لِى فَقَالَتْ لاَ أَرْضَى حَتَّى تُشْهِدَ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم . فَأَخَذَ بِيَدِى وَأَنَا غُلاَمٌ ، فَأَتَى بِىَ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ إِنَّ أُمَّهُ بِنْتَ رَوَاحَةَ سَأَلَتْنِى بَعْضَ الْمَوْهِبَةِ لِهَذَا ، قَالَ: " أَلَكَ وَلَدٌ سِوَاهُ " قَالَ' نَعَمْ' . قَالَ فَأُرَاهُ قَالَ: " لاَ تُشْهِدْنِى عَلَى جَوْرٍ" [ وَقَالَ أَبُو حَرِيزٍ عَنِ الشَّعْبِىِّ " لاَ أَشْهَدُ عَلَى جَوْرٍ "]

Bize Abdan, ona Abdullah, ona Ebu Hayyan et-Temîmî, ona eş-Şa'bî, ona da Numan b. Beşir (r.anhuma) şöyle nakletmiştir: "Annem (Amre bt. Revaha) babamdan malından bana biraz hibe yapmasını talep etmişti. Babama bu uygun geldi ve bana malından bağışta bulundu. Annem, 'Hz. Peygamber'i (sav) şahit tutmazsan bunu kabul etmem', buyurdu. Ben o zaman çocuktum, babam elimden tutup beni Hz. Peygamber'e (sav) getirdi ve 'bu çocuğun annesi olan Amre bt. Revaha bu oğluma bazı şeyler bağışlamamı talep etti' dedi. Hz. Peygamber (sav) 'senin bundan başka çocuğun var mı?' buyurdu. (Babası) evet deyince -sanıyorum- Hz. Peygamber (sav) 'Beni haksızlığa şahit tutma' buyurdu." [Ebu Hariz'in Şa'bi'den rivayetinde, "ben haksızlığa şahit olmam" ifadesi yer almaktadır.]

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Şehâdât 9, 1/717

وَحَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى أَخْبَرَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ حُمَيْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ وَمُحَمَّدِ بْنِ النُّعْمَانِ عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ قَالَ أَتَى بِى أَبِى إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ إِنِّى نَحَلْتُ ابْنِى هَذَا غُلاَمًا. فَقَالَ "أَكُلَّ بَنِيكَ نَحَلْتَ." قَالَ لاَ. قَالَ "فَارْدُدْهُ."

• Müslim Sahîh-i Müslim Hibât 4178, /676

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ يُونُسَ حَدَّثَنَا زُهَيْرٌ حَدَّثَنَا أَبُو الزُّبَيْرِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ قَالَتِ امْرَأَةُ بَشِيرٍ انْحَلِ ابْنِى غُلاَمَكَ وَأَشْهِدْ لِى رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم . فَأَتَى رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ إِنَّ ابْنَةَ فُلاَنٍ سَأَلَتْنِى أَنْ أَنْحَلَ ابْنَهَا غُلاَمِى وَقَالَتْ أَشْهِدْ لِى رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: "أَلَهُ إِخْوَةٌ." قَالَ نَعَمْ. قَالَ: "أَفَكُلَّهُمْ أَعْطَيْتَ مِثْلَ مَا أَعْطَيْتَهُ." قَالَ لاَ. قَالَ: "فَلَيْسَ يَصْلُحُ هَذَا. وَإِنِّى لاَ أَشْهَدُ إِلاَّ عَلَى حَقٍّ."

• Müslim Sahîh-i Müslim Hibât 4187, /678

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ أَخْبَرَنَا سَيَّارٌ وَأَخْبَرَنَا مُغِيرَةُ وَأَخْبَرَنَا دَاوُدُ عَنِ الشَّعْبِىِّ وَأَنْبَأَنَا مُجَالِدٌ وَإِسْمَاعِيلُ بْنُ سَالِمٍ عَنِ الشَّعْبِىِّ عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ قَالَ أَنْحَلَنِى أَبِى نُحْلاً - قَالَ إِسْمَاعِيلُ بْنُ سَالِمٍ مِنْ بَيْنِ الْقَوْمِ نِحْلَةً غُلاَمًا لَهُ - قَالَ فَقَالَتْ لَهُ أُمِّى عَمْرَةُ بِنْتُ رَوَاحَةَ إِيتِ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَأَشْهِدْهُ فَأَتَى النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَأَشْهَدَهُ فَذَكَرَ ذَلِكَ لَهُ فَقَالَ إِنِّى نَحَلْتُ ابْنِى النُّعْمَانَ نُحْلاً وَإِنَّ عَمْرَةَ سَأَلَتْنِى أَنْ أُشْهِدَكَ عَلَى ذَلِكَ قَالَ فَقَالَ "أَلَكَ وَلَدٌ سِوَاهُ." قَالَ قُلْتُ نَعَمْ. قَالَ: "فَكُلَّهُمْ أَعْطَيْتَ مِثْلَ مَا أَعْطَيْتَ النُّعْمَانَ" قَالَ لاَ قَالَ فَقَالَ بَعْضُ هَؤُلاَءِ الْمُحَدِّثِينَ "هَذَا جَوْرٌ." وَقَالَ بَعْضُهُمْ "هَذَا تَلْجِئَةٌ فَأَشْهِدْ عَلَى هَذَا غَيْرِى." [ قَالَ مُغِيرَةُ فِى حَدِيثِهِ " أَلَيْسَ يَسُرُّكَ أَنْ يَكُونُوا لَكَ فِى الْبِرِّ وَاللُّطْفِ سَوَاءً." قَالَ نَعَمْ. قَالَ "فَأَشْهِدْ عَلَى هَذَا غَيْرِى." وَذَكَرَ مُجَالِدٌ فِى حَدِيثِهِ "إِنَّ لَهُمْ عَلَيْكَ مِنَ الْحَقِّ أَنْ تَعْدِلَ بَيْنَهُمْ كَمَا أَنَّ لَكَ عَلَيْهِمْ مِنَ الْحَقِّ أَنْ يَبَرُّوكَ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ فِى حَدِيثِ الزُّهْرِىِّ قَالَ بَعْضُهُمْ "أَكُلَّ بَنِيكَ." وَقَالَ بَعْضُهُمْ "وَلَدِكَ."] [وَقَالَ ابْنُ أَبِى خَالِدٍ عَنِ الشَّعْبِىِّ فِيهِ "أَلَكَ بَنُونَ سِوَاهُ."] [وَقَالَ أَبُو الضُّحَى عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ "أَلَكَ وَلَدٌ غَيْرُهُ."]

Bize Ahmed b. Hanbel, ona Hüşeym (b. Beşir), ona Seyyar, Muğîra b. Miksem, Davud (b. Ebu Hind), Mücalid (b. Said) ve İsmail b. Salim, onlara (beş raviye) (Amir) eş-Şa'bî, ona da Numan b. Beşir şöyle demiştir. Babam bana bir bağışta bulunmuştu. -İsmail b. Salim (muhaddis) topluluğunun içindeyken bunun bir köle olduğunu söylemiştir- Annem Amre bt. Revaha, (babama) Hz. Peygamber'e (sav) git ve onu şahit tut, dedi. Babam, Hz. Peygamber'e (sav) gelerek onu şahit tuttu ve durumu şöyle anlattı. Ben oğluma bir bağışta bulundum. Ancak Amre, buna seni şahit tutmamı istedi, dedi. Hz. Peygamber (sav) Beşir'e; "senin bunun dışında çocuğun var mı?" diye sordu. Beşir de evet dedi. Hz. Peygamber (sav); "Numan'a verdiğin gibi hepsine verdin mi?" diye sordu. Beşir de hayır dedi. Muhaddislerin (ravilerin) bazıları burada "işte bu haksızlıktır" dediğini nakletmişlerdir. Bazıları da "bu hoş olmayan bir uygulamadır, benden başkasını şahit tut" dediğini nakletmişlerdir. [Muğira (b. Miksem) rivayetinde, Hz. Peygamber (sav); "çocuklarının iyilikte ve lütufta sana eşit davranmaları seni sevindirmez mi?" dedi. Beşir evet deyince Hz. Peygamber (sav); "buna benden başkasını şahit tut" buyurdu.] [Mücalid (b. Said) rivayetinde, (Hz. Peygamber (sav) şöyle dedi) "onların sana iyilikte bulunmaları nasıl senin hakkınsa, senin de onlara adil muamelede bulunman onların senin üzerindeki hakkıdır."] [Ebu Davud, Zühri'nin rivayetinde "bütün oğullarına (verdin mi?) diye sordu. Bazı raviler, "çocuklarına" diye nakletmiştir.] [İbn Ebu Halid, Şa'bî rivayetinde "senin ondan başka oğulların var mı?" diye sordu.] [Ebu Duha, Numan b. Beşir'den "ondan başka çocuğun var mı?" diye sordu, diyerek nakletmişlerdir.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud İcâre 85, /820

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ أَخْبَرَنَا سَيَّارٌ وَأَخْبَرَنَا مُغِيرَةُ وَأَخْبَرَنَا دَاوُدُ عَنِ الشَّعْبِىِّ وَأَنْبَأَنَا مُجَالِدٌ وَإِسْمَاعِيلُ بْنُ سَالِمٍ عَنِ الشَّعْبِىِّ عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ قَالَ أَنْحَلَنِى أَبِى نُحْلاً - قَالَ إِسْمَاعِيلُ بْنُ سَالِمٍ مِنْ بَيْنِ الْقَوْمِ نِحْلَةً غُلاَمًا لَهُ - قَالَ فَقَالَتْ لَهُ أُمِّى عَمْرَةُ بِنْتُ رَوَاحَةَ إِيتِ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَأَشْهِدْهُ فَأَتَى النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم فَأَشْهَدَهُ فَذَكَرَ ذَلِكَ لَهُ فَقَالَ إِنِّى نَحَلْتُ ابْنِى النُّعْمَانَ نُحْلاً وَإِنَّ عَمْرَةَ سَأَلَتْنِى أَنْ أُشْهِدَكَ عَلَى ذَلِكَ قَالَ فَقَالَ "أَلَكَ وَلَدٌ سِوَاهُ." قَالَ قُلْتُ نَعَمْ. قَالَ: "فَكُلَّهُمْ أَعْطَيْتَ مِثْلَ مَا أَعْطَيْتَ النُّعْمَانَ" قَالَ لاَ قَالَ فَقَالَ بَعْضُ هَؤُلاَءِ الْمُحَدِّثِينَ "هَذَا جَوْرٌ." وَقَالَ بَعْضُهُمْ "هَذَا تَلْجِئَةٌ فَأَشْهِدْ عَلَى هَذَا غَيْرِى." [ قَالَ مُغِيرَةُ فِى حَدِيثِهِ " أَلَيْسَ يَسُرُّكَ أَنْ يَكُونُوا لَكَ فِى الْبِرِّ وَاللُّطْفِ سَوَاءً." قَالَ نَعَمْ. قَالَ "فَأَشْهِدْ عَلَى هَذَا غَيْرِى." وَذَكَرَ مُجَالِدٌ فِى حَدِيثِهِ "إِنَّ لَهُمْ عَلَيْكَ مِنَ الْحَقِّ أَنْ تَعْدِلَ بَيْنَهُمْ كَمَا أَنَّ لَكَ عَلَيْهِمْ مِنَ الْحَقِّ أَنْ يَبَرُّوكَ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ فِى حَدِيثِ الزُّهْرِىِّ قَالَ بَعْضُهُمْ "أَكُلَّ بَنِيكَ." وَقَالَ بَعْضُهُمْ "وَلَدِكَ."] [وَقَالَ ابْنُ أَبِى خَالِدٍ عَنِ الشَّعْبِىِّ فِيهِ "أَلَكَ بَنُونَ سِوَاهُ."] [وَقَالَ أَبُو الضُّحَى عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ "أَلَكَ وَلَدٌ غَيْرُهُ."]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud İcâre 85, /820