حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ عَاصِمٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَرْجِسَ قَالَ جَاءَ رَجُلٌ وَالنَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يُصَلِّى الصُّبْحَ فَصَلَّى الرَّكْعَتَيْنِ ثُمَّ دَخَلَ مَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى الصَّلاَةِ فَلَمَّا انْصَرَفَ قَالَ "يَا فُلاَنُ أَيَّتُهُمَا صَلاَتُكَ الَّتِى صَلَّيْتَ وَحْدَكَ أَوِ الَّتِى صَلَّيْتَ مَعَنَا."

Bize Süleyman b. Harb, ona Hammad b. Zeyd, ona da Abdullah b. Sercis dedi ki: Rasulullah (sav) sabah namazını kılarken bir adam geldi, (mescidin kenarına) iki rekât namaz kıldı, sonra Hz. Peygamber'le (sav) cemaate katıldı. Rasûl-i Ekrem (sav) namazını bitirince; "Ey falanca! Sen bu iki namazdan hangisini geçerli sayıyorsun; yalnız başına kıldığın namazı mı, yoksa bizimle beraber kıldığın namazı mı?" dedi.

Açıklama: Hz. Peygamber'in mûtadı, sünnetleri evde, farzı mescidde kılmak idi. Bu itibarla farza durulduğu halde sünnet kılmaya devam eden insanın tutumunu yadırgamıştır. Buna dayanarak bazı âlimler, farz kılınırken câmide sünnet kılmayı mekruh addederler.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tatavvu' 295, /297

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعِيدٍ حَدَّثَنِى مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ قَيْسِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ رَأَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم رَجُلاً يُصَلِّى بَعْدَ صَلاَةِ الصُّبْحِ رَكْعَتَيْنِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "صَلاَةُ الصُّبْحِ رَكْعَتَانِ." فَقَالَ الرَّجُلُ إِنِّى لَمْ أَكُنْ صَلَّيْتُ الرَّكْعَتَيْنِ اللَّتَيْنِ قَبْلَهُمَا فَصَلَّيْتُهُمَا الآنَ . فَسَكَتَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم .

Bize Osman b. Ebu Şeybe, ona İbn Nümeyr, ona Sa'd b. Said, ona Muhammed b. İbrahim, ona da Kays b. Amr şöyle söyledi: Rasulullah (sav) sabah namazının farzından sonra iki rekât daha namaz kılan bir adam gördü. Bunun üzerine, "sabah namazı iki rekattır," buyurdu. Adam, ben farzdan önceki iki rekât sünneti kılamamıştım, şimdi onları kılıyorum deyince, Hz. Peygamber sustu.

Açıklama: Hanefîler, sabah namazının farzından sonra herhangi bir nafile kılmanın mekruh olduğu kanaatindedirler. Buna ruhsat veren rivayetleri de zayıf görürler. Buna mukabil İmam Şâfiî ve Ahmed b. Hanbel bunu caiz görürler. Malik ve İmam Muhammed, güneş iki mızrak boyu yükseldikten sonra sabah namazının sünnetinin kaza edilebileceğini söylerler.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tatavvu' 296, /298

حَدَّثَنَا حَامِدُ بْنُ يَحْيَى الْبَلْخِىُّ قَالَ قَالَ سُفْيَانُ كَانَ عَطَاءُ بْنُ أَبِى رَبَاحٍ يُحَدِّثُ بِهَذَا الْحَدِيثِ عَنْ سَعْدِ بْنِ سَعِيدٍ. [قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَرَوَى عَبْدُ رَبِّهِ وَيَحْيَى ابْنَا سَعِيدٍ هَذَا الْحَدِيثَ مُرْسَلاً أَنَّ جَدَّهُمْ زَيْدًا صَلَّى مَعَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم بِهَذِهِ الْقِصَّةِ.]

Bize Hamid b. Yahya el-Belhi, ona Süfyan'ın haber verdiğine göre; Ata b. Ebu Rabah, şu (bir önceki) hadisi Sa'd b. Said'den naklederdi. [Ebû Davud dedi ki: Said'in oğulları Abdurabbih ve Yahya'nın haber verdiğine göre, Hz. Peygamber'le birlikte namaz kılan dedeleri Zeyd, şu (bir önceki) hadiste geçen kıssayı mürsel olarak rivayet etti.]

Açıklama: Sa'd b. Said el-Ensarî ile Ata b. Ebu Rabah el-Kuraşî arasında inkita' vardır.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tatavvu' 296, /298

حَدَّثَنَا مُؤَمَّلُ بْنُ الْفَضْلِ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ شُعَيْبٍ عَنِ النُّعْمَانِ عَنْ مَكْحُولٍ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ أَبِى سُفْيَانَ قَالَ قَالَتْ أُمُّ حَبِيبَةَ زَوْجُ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "مَنْ حَافَظَ عَلَى أَرْبَعِ رَكَعَاتٍ قَبْلَ الظُّهْرِ وَأَرْبَعٍ بَعْدَهَا حَرُمَ عَلَى النَّارِ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ رَوَاهُ الْعَلاَءُ بْنُ الْحَارِثِ وَسُلَيْمَانُ بْنُ مُوسَى عَنْ مَكْحُولٍ بِإِسْنَادِهِ مِثْلَهُ.]

Bize Müemmil b. el-Fadl, ona Muhammed b. Şuayb, ona en-Numan, ona Mekhûl, ona Anbese b. Ebî Süleyman'ın haber verdiğine göre, Hz. Peygamber'in (sav.) zevcesi Ümmü Habîbe (r.anha), Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Öğle namazından Önce ve sonra dörder rekât namaz kılmaya devam eden kimseye cehennem haram kılınır." [Ebû Davud dedi ki: Bu hadisi aynı şekilde ve aynı senedle, el-Alâ b. el-Hâris ile Süleyman b. Musa da Mekhûl'den rivayet ettiler.]

Açıklama: Öğlenin farzından sonra sünnet olarak kılınması gereken namaz, iki rekâttır. Hadisteki “dört rekât” ifadesi, iki rekât sünnetten ayrı olarak, iki rekât da müntahap kılarsa diye izah edilmiştir. “Cehennem ona haram kılınır” ifadesi, sadece öğlenin sünnetlerini kılmakla ebediyen cehennemden kurtulacağı anlamına alınmamalıdır. Belki farzları yerine getirmenin yanında sünnetleri ve müstehapları da tam olarak eda etmeyi itiyat haline getiren kişinin cehennemden uzak olacağı şeklinde anlamak daha uygun düşebilir. Bu cümle, sünnetleri kılmaya teşvik anlamında bir mübalağa ifadesi olarak da düşünülebilir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tatavvu' 297, /298

حَدَّثَنَا ابْنُ الْمُثَنَّى حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ سَمِعْتُ عُبَيْدَةَ يُحَدِّثُ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنِ ابْنِ مِنْجَابٍ عَنْ قَرْثَعٍ عَنْ أَبِى أَيُّوبَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ "أَرْبَعٌ قَبْلَ الظُّهْرِ لَيْسَ فِيهِنَّ تَسْلِيمٌ تُفْتَحُ لَهُنَّ أَبْوَابُ السَّمَاءِ ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ بَلَغَنِى عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ الْقَطَّانِ قَالَ لَوْ حَدَّثْتُ عَنْ عُبَيْدَةَ بِشَىْءٍ لَحَدَّثْتُ عَنْهُ بِهَذَا الْحَدِيثِ.] [قَالَ أَبُو دَاوُدَ عُبَيْدَةُ ضَعِيفٌ.] [قَالَ أَبُو دَاوُدَ ابْنُ مِنْجَابٍ هُوَ سَهْمٌ.]

Bize İbnu'l-Müsenna, ona Muhammed b. Cafer, ona Şube, ona Ubeyde, ona İbrahim, ona İbn Mincab, ona Karse', ona da Ebu Eyyüb'ün rivayet ettiğine göre, Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Öğle namazının farzından önce, arada selam vermeden kılınan dört rekât namaz için gök kapılan açılır." [Ebû Davud dedi ki: Yahya b. Saîd el-Kattân'dan naklen bana söylendiğine göre o, eğer ben Ubeyde'den bir şey rivayet etmiş olsaydım, ondan bu hadisi rivâyet ederdim" dedi.] [Ebû Davud dedi ki: Ubeyde zayıftır.] [Yine Ebû Davud, İbn Mincâb'ın adı Sehm'dir dedi.]

Açıklama: “Gök kapıları açılır” ifâdesi, o namazın kabul edileceğinden kinâyedir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tatavvu' 297, /298

حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ عُمَرَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ ضَمْرَةَ عَنْ عَلِىٍّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُصَلِّى قَبْلَ الْعَصْرِ رَكْعَتَيْنِ."

Bize Hafs b. Ömer, ona Şube, ona Ebu İshak, ona Asım b. Damre'nin Hz Ali'den (ra) naklen haber verdiğine göre, "Rasulullah (sav) ikindi namazından önce iki rekât sünnet kılardı.

Açıklama: Hz. Peygamber ikindi namazının farzından önce bazen iki, bazen de dört rekât sünnet kılardı. Hanefî fukahası da ikindinin sünnetini iki veya dört rekât olarak kılmayı müstahab görür.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tatavvu' 298, /299

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مِهْرَانَ الْقُرَشِىُّ حَدَّثَنِى جَدِّى أَبُو الْمُثَنَّى عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً صَلَّى قَبْلَ الْعَصْرِ أَرْبَعًا."

Bize Ahmed b. İbrahim, ona Ebû Dâvûd, ona Muhammed b. Mihran el-Kuraşî, ona dedesi Ebû'l-Müsennâ, ona da İbn Ömer (ra), Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "İkindinin farzından önce dört rekât namaz kılan kimseye Allah merhamet buyursun."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tatavvu' 298, /298

حَدَّثَنَا مُسْلِمُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ هِلاَلِ بْنِ يِسَافٍ عَنْ وَهْبِ بْنِ الأَجْدَعِ عَنْ عَلِىٍّ "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنِ الصَّلاَةِ بَعْدَ الْعَصْرِ إِلاَّ وَالشَّمْسُ مُرْتَفِعَةٌ."

Bize Müslim b. İbrahim, ona Şube, ona Mansur, ona Hilal b. Yesaf, ona Vehb b. el-Ecda', ona da Hz. Ali'nin (ra) haber verdiğine göre; "Rasulullah (sav) ikindiden sonra güneş hala yükseklerde bulunmadığı zaman namaz kılmayı yasaklamıştır."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tatavvu' 300, /299

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ ضَمْرَةَ عَنْ عَلِىٍّ قَالَ "كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُصَلِّى فِى إِثْرِ كُلِّ صَلاَةٍ مَكْتُوبَةٍ رَكْعَتَيْنِ إِلاَّ الْفَجْرَ وَالْعَصْرَ."

Bize Muhammed b. Kesir, ona Süfyan, ona Ebu İshak, ona Asım b. Damra, ona da Hz. Ali (ra) şöyle demiştir: "Rasulullah (sav) sabah ve ikindi namazlarının dışında her farz namazını müteâkip iki rekât namaz kılardı."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tatavvu' 300, /299

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ صَالِحٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى عَمْرُو بْنُ الْحَارِثِ عَنْ بُكَيْرِ بْنِ الأَشَجِّ عَنْ كُرَيْبٍ مَوْلَى ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَبَّاسٍ وَعَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ أَزْهَرَ وَالْمِسْوَرَ بْنَ مَخْرَمَةَ أَرْسَلُوهُ إِلَى عَائِشَةَ زَوْجِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالُوا اقْرَأْ عَلَيْهَا السَّلاَمَ مِنَّا جَمِيعًا وَسَلْهَا عَنِ الرَّكْعَتَيْنِ بَعْدَ الْعَصْرِ وَقُلْ إِنَّا أُخْبِرْنَا أَنَّكِ تُصَلِّينَهُمَا وَقَدْ بَلَغَنَا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْهُمَا . فَدَخَلْتُ عَلَيْهَا فَبَلَّغْتُهَا مَا أَرْسَلُونِى بِهِ فَقَالَتْ سَلْ أُمَّ سَلَمَةَ . فَخَرَجْتُ إِلَيْهِمْ فَأَخْبَرْتُهُمْ بِقَوْلِهَا فَرَدُّونِى إِلَى أُمِّ سَلَمَةَ بِمِثْلِ مَا أَرْسَلُونِى بِهِ إِلَى عَائِشَةَ فَقَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَنْهَى عَنْهُمَا ثُمَّ رَأَيْتُهُ يُصَلِّيهِمَا أَمَّا حِينَ صَلاَّهُمَا فَإِنَّهُ صَلَّى الْعَصْرَ ثُمَّ دَخَلَ وَعِنْدِى نِسْوَةٌ مِنْ بَنِى حَرَامٍ مِنَ الأَنْصَارِ فَصَلاَّهُمَا فَأَرْسَلْتُ إِلَيْهِ الْجَارِيَةَ فَقُلْتُ قُومِى بِجَنْبِهِ فَقُولِى لَهُ تَقُولُ أُمُّ سَلَمَةَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَسْمَعُكَ تَنْهَى عَنْ هَاتَيْنِ الرَّكْعَتَيْنِ وَأَرَاكَ تُصَلِّيهِمَا فَإِنْ أَشَارَ بِيَدِهِ فَاسْتَأْخِرِى عَنْهُ . قَالَتْ فَفَعَلَتِ الْجَارِيَةُ فَأَشَارَ بِيَدِهِ فَاسْتَأْخَرَتْ عَنْهُ فَلَمَّا انْصَرَفَ قَالَ "يَا بِنْتَ أَبِى أُمَيَّةَ سَأَلْتِ عَنِ الرَّكْعَتَيْنِ بَعْدَ الْعَصْرِ إِنَّهُ أَتَانِى نَاسٌ مِنْ عَبْدِ الْقَيْسِ بِالإِسْلاَمِ مِنْ قَوْمِهِمْ فَشَغَلُونِى عَنِ الرَّكْعَتَيْنِ اللَّتَيْنِ بَعْدَ الظُّهْرِ فَهُمَا هَاتَانِ."

Bize Ahmed b. Salih, ona Abdullah b. Vehb, ona Amr b. el-Haris, ona Bükeyr b. el-Eşec, ona da İbn Abbas (ra) âzâtlı kölesi Küreyb'in haber verdiğine göre; Abdullah b. Abbas ile Abdurrahman b. Ezher ve el-Misver b. Mahreme kendisini Hz. Peygamber'in (sav) zevcesi Hz. Aişe'ye göndererek şöyle demişler: Aişe'ye bizim hepimizden selam söyle. Ona ikindiden sonraki iki rekât namazın hükmünü sor ve de ki: Senin bu iki rekât namazı kıldığın bize haber verildi. Halbuki biz Rasulullah'ın (sav) bunu yasakladığını işitmiştik. Hz. Aişe'ye gittim, ona beni kendisine neden gönderdiklerini anlattım. Hz. Aişe (r.anha), bunu git, Ümmü Seleme'ye sor! dedi. Bunun üzerine hemen beni gönderen kimselerin yanına dönerek Hz. Âişe'nin sözünü kendilerine naklettim. Onlar da beni Hz. Aişe'ye sormamı istedikleri soruyu kendisine sormam için Ümmü Seleme'ye (r.anha) gönderdiler. Ümmü Seleme (r.anha), ben, Rasulullah'ın (sav) bunu yasakladığını duymuştum. Fakat sonra kendisinin ikindi namazını kıldığında o iki rekâtı da kıldığını gördüm. Sonra benim yanıma geldi, o sırada yanımda Ensâr'dan Benû Haram kabilesinden kadınlar vardı. Hz. Peygamber o iki rekâtı kıldı. Bunun üzerine ben kendisine cariyeyi gönderdim ve ona şöyle tembih ettim: Git, Rasulullah'ın (sav) yanında dur ve kendisine; Ümmü Seleme sana; ey Allah'ın Rasulü, Senin bu iki rekâtı kılmaktan men ettiğini işitmiştim. Şimdi ise senin onu kıldığını görüyorum diye soruyor de! Eğer eliyle işaret ederse, geri çekil! Ümmü Seleme şöyle devam eder: Cariye söyleneni yaptı. Hz. Peygamber eliyle işaret etti, o da geri çekildi. Namazını bitirince bana hitaben dedi ki: "Ey Ebu Ümeyye'nin kızı (Ümmü Seleme)! İkindiden sonraki iki rekâtı soruyorsun. Bana Abdülkays kabilesinden bazı insanlar, kabilelerinden ayrılarak müslüman olmak için gelmişlerdi. Öğleden sonra kıldığım iki rekâtı onlarla meşgul olurken kılamamıştım. İşte bu kıldığım, o iki rekâttır."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tatavvu' 299, /299