حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ صَالِحٍ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى يُونُسُ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ أَخْبَرَنِى خَارِجَةُ بْنُ زَيْدِ بْنِ ثَابِتٍ عَنْ أَبِيهِ "أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم رَخَّصَ فِى بَيْعِ الْعَرَايَا بِالتَّمْرِ وَالرُّطَبِ."

Açıklama: Şâfiiler araya satışını (beyu'l-arâyâ) "beş vesak miktarından az olmak kaydıyla kuru hurmaya karşılık daldaki yaş hurmanın veya kuru üzüme karşılık daldaki yaş üzümün satımı" diye tanımlarken Hanbeliler "daldaki yaş hurmanın, kuruduğunda ne kadar geleceğini kestirmek suretiyle belirlenen bir ölçeğe denk miktarda kuru hurmaya karşılık satımı" diye tarif etmişlerdir. bkz. el-Mevsûatu'l-fıkhiyye, Kuveyt: Vizâratu'l-Evkâf, 1987, IX, 91.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Buyû' 20, /784

أَخْبَرَنَا عُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ قَالَ أَخْبَرَنِى نَافِعٌ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ زَيْدِ بْنِ ثَابِتٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم رَخَّصَ فِى بَيْعِ الْعَرَايَا تُبَاعُ بِخِرْصِهَا .

Açıklama: N004536 nolu hadisin açıklama kutucuğunda arâyâ açıklanmıştır.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Buyû' 34, /2382

أَخْبَرَنَا إِسْحَاقُ بْنُ مَنْصُورٍ وَيَعْقُوبُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ - وَاللَّفْظُ لَهُ - عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مَالِكٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَيْنِ عَنْ أَبِى سُفْيَانَ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم رَخَّصَ فِى الْعَرَايَا أَنْ تُبَاعَ بِخَرْصِهَا فِى خَمْسَةِ أَوْسُقٍ أَوْ مَا دُونَ خَمْسَةِ أَوْسُقٍ .

Açıklama: "Beş vesak miktarı ya da beş vesaktan az" sözü ravilerden birinin tereddüt ifadesidir.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Buyû' 35, /2382

أَخْبَرَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ عِيسَى قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ قَالَ حَدَّثَنِى الْوَلِيدُ بْنُ كَثِيرٍ قَالَ أَخْبَرَنِى بُشَيْرُ بْنُ يَسَارٍ أَنَّ رَافِعَ بْنَ خَدِيجٍ وَسَهْلَ بْنَ أَبِى حَثْمَةَ حَدَّثَاهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنِ الْمُزَابَنَةِ بَيْعُ الثَّمَرِ بِالتَّمْرِ إِلاَّ لأَصْحَابِ الْعَرَايَا فَإِنَّهُ أَذِنَ لَهُمْ .

Açıklama: N004536 nlu hadisin açıklama kutucuğunda arâyâ açıklanmıştır.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Buyû' 35, /2382

أَخْبَرَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ يَحْيَى عَنْ بُشَيْرِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُمْ قَالُوا رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى بَيْعِ الْعَرَايَا بِخَرْصِهَا .

Açıklama: Şâfiiler göre arâyâ satışı, "daldaki yaş hurmanın kurutulmuş hurmaya karşılık veya daldaki yaş üzümün kurutulmuş üzüme karşılık beş vesak miktarını geçmemek şartıyla satılmasıdır". Hanefiler ise "bir kişinin başka birine bir hurma ağacının meyvesini bağışladıktan sonra bağışladığı kişinin bahçesine sık sık girip çıkmasından rahatsızlık duyup bağışladığı ağacın dalındaki meyvenin kuruduğunda ne kadar geleceğini tahminen kestirmek suretiyle belirlenen miktarda kuru hurma verip bağışladığı yaş hurmayı geri alması" olarak tarif etmişlerdir. Ancak Hanefilere göre aslında bu bir satış akdi değildir. Çünkü bağışlanan daldaki hurma hala bağışlayan kişinin mülkiyetindeki ağaçtan indirilmemiş, kabz/teslim gerçekleşmemiştir. Malikiler de Hanefilere yakın tarif etmişlerdir. Hanbeliler ise "daldaki yaş hurmayı kuruduğunda ne kadar kilo döveceğini tahmin etmek suretiyle belirlenen miktarda kuru hurmaya karşılık satmak" olarak tarif etmişlerdir. bkz. İbn Ebi'l-Hayr el-İmrânî, el-Beyân fî fıkhi'l-İmam eş-Şâfiî, V, 204-5; Baberti, el-İnâye şerhu'l-Hidâye, VI, 415; el-Mevsûatu'l-fıkhiyye el-kuveytiyye, IX, 91.

• Nesâî Sünen-i Nesâî Buyû' 35, /2382

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا ابْنُ عُيَيْنَةَ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ عَنْ بَشِيرِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ أَبِى حَثْمَةَ "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْ بَيْعِ الثَّمَرِ بِالتَّمْرِ وَرَخَّصَ فِى الْعَرَايَا أَنْ تُبَاعَ بِخَرْصِهَا يَأْكُلُهَا أَهْلُهَا رُطَبًا."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Buyû' 20, /785

أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَالَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ عَنْ يَحْيَى عَنْ بُشَيْرِ بْنِ يَسَارٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ أَبِى حَثَمَةَ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْ بَيْعِ الثَّمَرِ حَتَّى يَبْدُوَ صَلاَحُهُ وَرَخَّصَ فِى الْعَرَايَا أَنْ تُبَاعَ بِخَرْصِهَا يَأْكُلُهَا أَهْلُهَا رُطَبًا .

• Nesâî Sünen-i Nesâî Buyû' 35, /2382

حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِىٍّ الْحُلْوَانِىُّ الْخَلاَّلُ حَدَّثَنَا أَبُو أُسَامَةَ عَنِ الْوَلِيدِ بْنِ كَثِيرٍ حَدَّثَنَا بُشَيْرُ بْنُ يَسَارٍ مَوْلَى بَنِى حَارِثَةَ أَنَّ رَافِعَ بْنَ خَدِيجٍ وَسَهْلَ بْنَ أَبِى حَثْمَةَ حَدَّثَاهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْ بَيْعِ الْمُزَابَنَةِ الثَّمَرِ بِالتَّمْرِ إِلاَّ لأَصْحَابِ الْعَرَايَا. فَإِنَّهُ قَدْ أَذِنَ لَهُمْ وَعَنْ بَيْعِ الْعِنَبِ بِالزَّبِيبِ وَعَنْ كُلِّ ثَمَرٍ بِخَرْصِهِ . قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ غَرِيبٌ مِنْ هَذَا الْوَجْهِ .

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Buyû' 64, 3/596

أخبرنا عبد الرزاق قال : أخبرنا إسرائيل عن عبد العزيز بن رفيع عن ابن أبي مليكة وكان قاضيا ، قال : سألت ابن عباس ، أضمن العارية ؟ فقال : نعم ، إن شاء أهلها.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Buyû' 14791, 8/180

أخبرنا عبد الرزاق قال : أخبرنا ابن عيينة عن عمرو ابن دينار عن عبد الرحمن بن السائب عن أبي هريرة قال : العارية تغرم ، قال عمرو : وأخبرني ابن أبي مليكة عن ابن عباس مثله.[قال : أخبرنا إسرائيل عن عبد العزيز بن رفيع عن ابن أبي مليكة وكان قاضيا ، قال : سألت ابن عباس ، أضمن العارية ؟ فقال : نعم ، إن شاء أهلها.]

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Buyû' 14792, 8/180