حَدَّثَنَا هَنَّادُ بْنُ السَّرِىِّ عَنْ أَبِى الأَحْوَصِ عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ رِبْعِىٍّ عَنْ طَارِقِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْمُحَارِبِىِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "إِذَا قَامَ الرَّجُلُ إِلَى الصَّلاَةِ - أَوْ إِذَا صَلَّى أَحَدُكُمْ فَلاَ يَبْزُقْ أَمَامَهُ وَلاَ عَنْ يَمِينِهِ وَلَكِنْ عَنْ تِلْقَاءِ يَسَارِهِ إِنْ كَانَ فَارِغًا أَوْ تَحْتَ قَدَمِهِ الْيُسْرَى ثُمَّ لْيَقُلْ بِهِ."

Bize Hennad b. Serî, ona Ebu'l-Ahvas, ona Mansur, ona Rib'î, ona da Tarık b. Abdullah el-Muharibi'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Kişi namaza durduğunda -ya da sizden biri namazdayken- önüne yahut sağ tarafına tükürmesin; boş ise sol tarafına veya sol ayağının altına (doğru) tükürsün. Ardından onu ayağı ile toprağın altına itelesin."

Açıklama: Hadiste zikredilen durum, zemini toprak veya kum olan mescitlerde gerçekleştirilen eğitimin bir parçası olarak görülmelidir. Zira ıslak toprakta namaz kılarken çakıl taşlarıyla yapılan iyileştirme, Hz. Peygamber'in iltifatına mazhar olmuştur. Kum üzerine tükürmek gibi, yeni mekanda alışkanlıkların tekerrürü mümkün görülürken, cami ve mescit gibi mekanların tekemmülü ile, tamamen reddedilen bir olguya dönüşmüştür. Dolayısıyla hadisleri özel şartlarda yapılan bir düzenlemenin ifadesi olarak görmek gerekmektedir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 22, /118

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ حَبِيبِ بْنِ عَرَبِىٍّ حَدَّثَنَا خَالِدٌ - يَعْنِى ابْنَ الْحَارِثِ - عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَجْلاَنَ عَنْ عِيَاضِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُحِبُّ الْعَرَاجِينَ وَلاَ يَزَالُ فِى يَدِهِ مِنْهَا فَدَخَلَ الْمَسْجِدَ فَرَأَى نُخَامَةً فِى قِبْلَةِ الْمَسْجِدِ فَحَكَّهَا ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ مُغْضَبًا فَقَالَ: "أَيَسُرُّ أَحَدَكُمْ أَنْ يُبْصَقَ فِى وَجْهِهِ إِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا اسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ فَإِنَّمَا يَسْتَقْبِلُ رَبَّهُ جَلَّ وَعَزَّ وَالْمَلَكُ عَنْ يَمِينِهِ فَلاَ يَتْفُلْ عَنْ يَمِينِهِ وَلاَ فِى قِبْلَتِهِ وَلْيَبْصُقْ عَنْ يَسَارِهِ أَوْ تَحْتَ قَدَمِهِ فَإِنْ عَجِلَ بِهِ أَمْرٌ فَلْيَقُلْ هَكَذَا." [ وَوَصَفَ لَنَا ابْنُ عَجْلاَنَ ذَلِكَ أَنْ يَتْفُلَ فِى ثَوْبِهِ ثُمَّ يَرُدَّ بَعْضَهُ عَلَى بَعْضٍ .]

Bize Yahya b. Habib b. Arabi, ona Halid b. Haris, ona Muhammed b. Aclan, ona İyaz b. Abdullah, ona da Ebu Said el-Hudri'nin rivayet ettiğine göre: Nebi (sav), hurma (salkımının kurumuş) dallarını sever, daima elinde onlardan bulundururdu. (Bir gün yine böyle iken) mescide girdi, mescidin kıble tarafında bir balgam gördü. Onu kazıyarak temizledi. Ardından, kızgın bir ifadeyle insanlara dönüp "sizin yüzünüze tükürülse hoşunuza gider mi? Kıbleye yöneldiğinizde rabbinize yöneliyorsunuz. Melek de sağınızdadır. Binaenaleyh ne sağınıza ne de kıble tarafına tükürün. (Ancak), solunuza ya da ayağınızın altına tükürün. Eğer illa tükürecekseniz şöyle yapın," buyurdu. [Ravi İbn Aclan, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle yapın buyurduğu kısmı (tükürmeye mecbur kalan) kişinin elbisesinin ucuna tükürüp ardından onu iki kat yapıp sarması gerektiği şeklinde açıkladı.]

Açıklama: Mescidin kirletilmesinden rahatsız olan Hz. Peygamber (sav), kıble tarafını Allah'ın yüzü olarak tanımlayıp 'sizin yüzünüze tükürülse hoşunuza gider mi?' ifadesiyle tepkisini göstermiştir. Kıblenin yön olarak Allah'ı yüzü şeklindeki temsili anlatımı, mescidin beytullah olarak görülmesiyle birlikte değerlendirmek gerekmektedir. Dolayısıyla oranın kirletilmesi ağır bir kabahat, saygısızlık ise sınırların zorlanması anlamına gelmektedir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 22, /119

حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ بِشْرِ بْنِ مَنْصُورٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مَهْدِىٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُبَارَكِ عَنْ حَيْوَةَ بْنِ شُرَيْحٍ قَالَ لَقِيتُ عُقْبَةَ بْنَ مُسْلِمٍ فَقُلْتُ لَهُ بَلَغَنِى أَنَّكَ حَدَّثْتَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ كَانَ إِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ قَالَ "أَعُوذُ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ وَبِوَجْهِهِ الْكَرِيمِ وَسُلْطَانِهِ الْقَدِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ." قَالَ أَقَطُّ قُلْتُ نَعَمْ . قَالَ فَإِذَا قَالَ ذَلِكَ قَالَ الشَّيْطَانُ حُفِظَ مِنِّى سَائِرَ الْيَوْمِ .

Bize İsmail b. Bişr b. Mansur, ona Abdurrahman b. Mehdî, ona Abdullah b. Mübarek, ona da Hayve b. Şurayh şöyle rivayet etmiştir: Ukbe b. Müslim ile karşılaştım ve ona, bana ulaştığına göre Abdullah b. Amr b. Âs sana Hz. Peygamber'den (sav) şöyle rivayet etmiş (öyle mi?) diye sordum. Bunun üzerine Ukbe şöyle demiştir: "Hz. Peygamber (sav) mescide girdiğinde 'kovulmuş şeytandan yüce Allah'a, onun kerîm zâtına, ezelî kudretine sığınırım' diye dua ederdi." Ukbe bana, sadece bu kadar mı duydun? diye sordu. Ben, evet dedim. O devamını şöyle aktardı: Kişi bunu söylediği zaman 'şeytan, günün geri kalan kısmında benden emin oldu' der.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 18, /116

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنِ ابْنِ عَجْلاَنَ عَنْ عَمْرِو بْنِ شُعَيْبٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ : "أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنِ الشِّرَاءِ وَالْبَيْعِ فِى الْمَسْجِدِ وَأَنْ تُنْشَدَ فِيهِ ضَالَّةٌ وَأَنْ يُنْشَدَ فِيهِ شِعْرٌ وَنَهَى عَنِ التَّحَلُّقِ قَبْلَ الصَّلاَةِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ."

Bize Müsedded, ona Yahya, ona İbn Aclân, ona Amr b. Şuayb, ona babası (Şuayb b. Muhammed), ona da (Şuayb'ın) dedesi (Abdullah b. Amr) şöyle rivayet etmiştir: "Rasulullah (sav) mescitte alış-veriş yapılmasını, kaybedilmiş malların ilan edilmesini ve şiir okunmasını yasaklamıştır. Cuma namazlarından önce halkalar halinde (grup grup) toplanmayı da yasaklamıştır."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 221, /251

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ دَاوُدَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ حَدَّثَنَا أَيُّوبُ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ بَيْنَمَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَخْطُبُ يَوْمًا إِذْ رَأَى نُخَامَةً فِى قِبْلَةِ الْمَسْجِدِ فَتَغَيَّظَ عَلَى النَّاسِ ثُمَّ حَكَّهَا قَالَ وَأَحْسِبُهُ قَالَ فَدَعَا بِزَعْفَرَانٍ فَلَطَّخَهُ بِهِ وَقَالَ "إِنَّ اللَّهَ قِبَلَ وَجْهِ أَحَدِكُمْ إِذَا صَلَّى فَلاَ يَبْزُقْ بَيْنَ يَدَيْهِ." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ رَوَاهُ إِسْمَاعِيلُ وَعَبْدُ الْوَارِثِ عَنْ أَيُّوبَ عَنْ نَافِعٍ وَمَالِكٌ وَعُبَيْدُ اللَّهِ وَمُوسَى بْنُ عُقْبَةَ عَنْ نَافِعٍ نَحْوَ حَمَّادٍ إِلاَّ أَنَّهُ لَمْ يَذْكُرُوا الزَّعْفَرَانَ] [وَرَوَاهُ مَعْمَرٌ عَنْ أَيُّوبَ وَأَثْبَتَ الزَّعْفَرَانَ فِيهِ وَذَكَرَ يَحْيَى بْنُ سُلَيْمٍ عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ نَافِعٍ الْخَلُوقَ.]

Bize Süleyman b. Davud, ona Hammad, ona Eyyub, ona Nâfi', ona da İbn Ömer şöyle rivayet etmiştir: Rasulullah (sav) bir gün hutbe verirken mescidin kıble tarafında bir balgam gördü ve sinirlendi. Ardından tükürüğü kazıyarak temizledi. (Nafi' dedi ki: Zannederim (İbn Ömer) Hz. Peygamber'in (sav) safran istediğini ve onunla tükürüğü temizlediğini söyledi). Hz. Peygamber (sav) sonra şöyle buyurdu: "Namaz kılarken yüzünüzü Allah'a (cc) dönüyorsunuz, binaenaleyh o tarafa doğru tükürmeyin." [Ebu Davud dedi ki: Bu hadisi İsmail ve Abdülvaris, Eyyüb'den o da Nafi'den; Malik, Ubeydullah ve Musa b. Ukbe (yine) Nafi'den, Hammad'ın rivayet ettiği gibi rivayet ettiler. Ancak onlar rivayetlerinde safran meselesinden bahsetmediler. ] [Yine bu hadisi Ma'mer, Eyyüb'den rivayet etti ve safranı zikretti. Yahya b. Süleym, Ubeydullah'tan o ise Nâfi'den rivayet ettiği tarikte safran yerine 'halûk' adı verilen kokuyu zikretti.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 22, /118

حَدَّثَنَا هَنَّادُ بْنُ السَّرِىِّ عَنْ عَبْدَةَ عَنِ ابْنِ إِسْحَاقَ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ : "إِذَا نَعَسَ أَحَدُكُمْ وَهُوَ فِى الْمَسْجِدِ فَلْيَتَحَوَّلْ مِنْ مَجْلِسِهِ ذَلِكَ إِلَى غَيْرِهِ."

Bize Hennâd b. Serî, ona Abde, ona İbn İshak, ona Nafi, ona da İbn Ömer, Hz. Peygamber'in (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Mescitteyken uyuklayacak olursanız yerinizi değiştirin."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Salât 240, /259

حَدَّثَنَا عَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْعَظِيمِ حَدَّثَنَا أَبُو عَامِرٍ عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ عَمْرٍو حَدَّثَنَا خَالِدُ بْنُ مَيْسَرَةَ - يَعْنِى الْعَطَّارَ - عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ قُرَّةَ عَنْ أَبِيهِ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْ هَاتَيْنِ الشَّجَرَتَيْنِ وَقَالَ "مَنْ أَكَلَهُمَا فَلاَ يَقْرَبَنَّ مَسْجِدَنَا." وَقَالَ "إِنْ كُنْتُمْ لاَ بُدَّ آكِلِيهِمَا فَأَمِيتُوهُمَا طَبْخًا." [قَالَ يَعْنِى الْبَصَلَ وَالثُّومَ.]

Bize Abbas b. Abdulazim, ona Ebu Âmir Abdülmelik b. Amr, ona Halid b. Meysere el-Attâr, ona Muaviye b. Kurra, babasının söyle dediğini rivayet etti: Hz. Peygamber (sav) şu iki bitkiyi (soğan ve sarımsak yemeyi) yasakladı ve şöyle buyurdu: "Bunları yiyen mescidlerimize yaklaşmasın. Eğer mutlaka yemeniz gerekiyorsa onları pişirerek öldürün (kokusunu etkisiz hale getirin ve öyle yiyin)." [(Bu hadisin ravisi) Kurra b. İyâs, Hz. Peygamber, iki bitki kelimesiyle soğan ve sarımsağı kastetti, dedi.]

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Et'ime 41, /878

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ عَنْ عَمْرَةَ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ "كَانَ النَّاسُ مُهَّانَ أَنْفُسِهِمْ فَيَرُوحُونَ إِلَى الْجُمُعَةِ بِهَيْئَتِهِمْ فَقِيلَ لَهُمْ لَوِ اغْتَسَلْتُمْ."

Bize Müsedded, ona Hammad b. Zeyd, ona Yahya b. Said, ona da Amra'nın rivayet ettiğine göre Hz. Aişe şöyle demiştir: "İnsanlar, (ev ve tarlada) kendi işlerini kendileri görüyorlar ve o halleriyle (terli ve kirli olarak) cuma namazına geliyorlardı. (Bundan dolayı) kendilerine, yıkansanız (ne güzel olurdu!)' denildi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Tahâret 130, /91

حَدَّثَنَا عُثْمَانُ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنِ الشَّيْبَانِىِّ عَنْ عَدِىِّ بْنِ ثَابِتٍ عَنْ زِرِّ بْنِ حُبَيْشٍ عَنْ حُذَيْفَةَ أَظُنُّهُ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ "مَنْ تَفَلَ تِجَاهَ الْقِبْلَةِ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تَفْلُهُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ وَمَنْ أَكَلَ مِنْ هَذِهِ الْبَقْلَةِ الْخَبِيثَةِ فَلاَ يَقْرَبَنَّ مَسْجِدَنَا." ثَلاَثًا .

Bize Osman b. Ebu Şeybe, ona Cerir, ona eş-Şeybanî, ona Adî b. Sabit, ona Zir b. Hubeyş, ona Huzeyfe –zannediyorum- Rasulullah'ın (sav) üç kez şöyle buyurduğunu rivayet etti: "Kıbleye karşı tüküren kimse kıyamet gününde (Allah'ın huzuruna) tükürüğü iki gözünün arasında olarak gelir. Kim de şu pis (kokulu) sebzeyi yerse mescidimize yaklaşmasın."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Et'ime 41, /878

حَدَّثَنَا وَكِيعٌ , قَالَ : حدَّثَنَا عِمْرَانُ بْنُ زَائِدَةَ بْنِ نَشِيطٍ ، عَنْ نُفَيْعٍ أَبِي دَاوُد ، قَالَ : خَرَجْتُ مَعَ ابْنِ عَبَّاسٍ مِنَ الْمَسْجِدِ فَخَلَعْتُ خُفَّيَّ فَسَمِعَ وَقْعَ حَصَاةٍ ، فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ : رُدَّهَا وَالأَ خَاصَمْتُك يَوْمَ الْقِيَامَةِ.

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Salât 7924, 5/275