حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى وَابْنُ بَشَّارٍ قَالاَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ عَنْ قَتَادَةَ عَنِ النَّضْرِ بْنِ أَنَسٍ عَنْ بَشِيرِ بْنِ نَهِيكٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "الْعُمْرَى جَائِزَةٌ."

Bize Muhammed b. Müsenna ve İbn Beşşâr, o ikisine Muhammed b. Cafer, ona Şube, ona Katade, ona Nadr b. Enes, ona Beşir b. Nehîk, ona da Ebu Hureyre'nin rivayet ettiğine göre Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "Umrâ caizdir."

Açıklama: UMRA: “bağışlayanın ya da lehine bağışta bulunulan kişinin hayatta olması kaydıyla yapılan bağış” manasına gelir. Araplar, “Şu evimi ömrüm/ömrün boyunca sana verdim; evim yaşadığım/yaşadığın sürece senin olsun” gibi sözlerle veya kısaca, “Şu evimi sana umrâ kıldım” diyerek şartlı bağışta bulunurlardı. Bu tür hibede bağışlayan hibeyi kendisinin veya bağışta bulunanın hayatta bulunacağı süre ile sınırlandırmayı amaçlamakta ve mevhûb lehin ölmesi durumunda o malın kendisine veya vârislerine dönmesini istemektedir. (H. Mehmet Günay, "Rukba" DİA: Diyanet İslam Ansiklopedisi İstanbul, 2008, 35:218-219.)

• Müslim Sahîh-i Müslim Hibât 4202, /680

وَحَدَّثَنِيهِ يَحْيَى بْنُ حَبِيبٍ حَدَّثَنَا خَالِدٌ - يَعْنِى ابْنَ الْحَارِثِ - حَدَّثَنَا سَعِيدٌ عَنْ قَتَادَةَ بِهَذَا الإِسْنَادِ غَيْرَ أَنَّهُ قَالَ: "مِيرَاثٌ لأَهْلِهَا." أَوْ قَالَ "جَائِزَةٌ."

Bize Yahya b. Habib, ona Halid b. Haris, ona Said, ona da Katade bu isnadla rivayet etmiş ama rivayetinde "ehline mirsatır" yahut "ehline caizdir" ifadesini kullanmıştır.

Açıklama: Hadisin metni için M004202 numaralı hadis bakınız.

• Müslim Sahîh-i Müslim Hibât 4203, /680

وَحَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا عَبْدَةُ بْنُ سُلَيْمَانَ وَعَبْدُ اللَّهِ بْنُ نُمَيْرٍ ح وَحَدَّثَنَا ابْنُ نُمَيْرٍ حَدَّثَنِى أَبِى كِلاَهُمَا عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ بِهَذَا الإِسْنَادِ [أَخْبَرَنِى نَافِعٌ عَنِ ابْنِ عُمَرَ "مَا حَقُّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ لَهُ شَىْءٌ يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ يَبِيتُ لَيْلَتَيْنِ إِلاَّ وَوَصِيَّتُهُ مَكْتُوبَةٌ عِنْدَهُ"] غَيْرَ أَنَّهُمَا قَالاَ "وَلَهُ شَىْءٌ يُوصِى فِيهِ." وَلَمْ يَقُولاَ "يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ."

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Abde b. Süleyman ve Abdullah b. Nümeyr; (T) Bize İbn Nümeyr, ona babası, o ikisine de Übeydullah bu isnadla rivayette bulunmuş, an­cak ikisi de "لَهُ شَىْءٌ يُوصِى فِيهِ (yanında vasiyet edeceği şey)" ifadesini kullanmış, "يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ (vasiyet edilmesini istediği)" ifadesini kullanmamışlardır.

Açıklama: Rivayetin tam metni için M004204 numaralı hadise bakınız.

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4205, /681

وَحَدَّثَنَا أَبُو كَامِلٍ الْجَحْدَرِىُّ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ يَعْنِى ابْنَ زَيْدٍ ح وَحَدَّثَنِى زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ - يَعْنِى ابْنَ عُلَيَّةَ - كِلاَهُمَا عَنْ أَيُّوبَ ح وَحَدَّثَنِى أَبُو الطَّاهِرِ أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى يُونُسُ ح وَحَدَّثَنِى هَارُونُ بْنُ سَعِيدٍ الأَيْلِىُّ حَدَّثَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى أُسَامَةُ بْنُ زَيْدٍ اللَّيْثِىُّ ح وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى فُدَيْكٍ أَخْبَرَنَا هِشَامٌ - يَعْنِى ابْنَ سَعْدٍ - كُلُّهُمْ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم. بِمِثْلِ حَدِيثِ عُبَيْدِ اللَّهِ وَقَالُوا جَمِيعًا "لَهُ شَىْءٌ يُوصِى فِيهِ." إِلاَّ فِى حَدِيثِ أَيُّوبَ فَإِنَّهُ قَالَ "يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ." كَرِوَايَةِ يَحْيَى عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ.

Bize Ebu Kamil el-Cahderî, ona Hammad b. Zeyd; (T) Bize Züheyr b. Harb, ona İsmail b. Uleyye, o ikisine Eyyüb; (T) Bize Ebu Tahir, ona İbn Vehb, ona Yunus; (T) Bize Harun b. Said el-Eylî, ona İbn Vehb, ona Üsame b. Zeyd el-Leysî; (T) Bize Muhammed b. Râfî', ona İbn Ebu Fudeyk, ona Hişam b. Sa'd, onlara Nafi', ona da İbn Ömer, Hz. Peygamber'den Ubeydullah hadisinin benzerini rivayet etmiş ve tüm raviler "لَهُ شَىْءٌ يُوصِى فِيهِ (yanında vasiyet edeceği şey)" ifadesini kullanmış, sadece Eyyüb, Yahya'nın da rivayet ettiği gibi "يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ (vasiyet edilmesini istediği)" ifadesini kullanmıştır.

Açıklama: Rivayetin tam metni için M004204 numaralı hadise bakınız.

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4206, /681

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ وَأَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ قَالاَ حَدَّثَنَا سُفْيَانُ بْنُ عُيَيْنَةَ ح وَحَدَّثَنِى أَبُو الطَّاهِرِ وَحَرْمَلَةُ قَالاَ أَخْبَرَنَا ابْنُ وَهْبٍ أَخْبَرَنِى يُونُسُ ح وَحَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ وَعَبْدُ بْنُ حُمَيْدٍ قَالاَ أَخْبَرَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ كُلُّهُمْ عَنِ الزُّهْرِىِّ بِهَذَا الإِسْنَادِ نَحْوَهُ.

Bize Kuteybe b. Said ve Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, o ikisine Süfyan b. Uyeyne (T); Bize Ebu Tahir ve Harmele, o ikisime İbn Vehb, ona Yunus (T); Bize İshak b. İbrahim ve Abd b. Humeyd, o ikisine Abdurrezzak, ona Mamer onlara Zührî bu isndala hadisin benzerini rivayet etmiştir.

Açıklama: Hadisin metni için M004209 numaralı hadise bakınız.

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4210, /682

وَحَدَّثَنِى إِسْحَاقُ بْنُ مَنْصُورٍ حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ الْحَفَرِىُّ عَنْ سُفْيَانَ عَنْ سَعْدِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ عَامِرِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ سَعْدٍ قَالَ دَخَلَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم عَلَىَّ يَعُودُنِى. فَذَكَرَ بِمَعْنَى حَدِيثِ الزُّهْرِىِّ وَلَمْ يَذْكُرْ قَوْلَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فِى سَعْدِ ابْنِ خَوْلَةَ غَيْرَ أَنَّهُ قَالَ وَكَانَ يَكْرَهُ أَنْ يَمُوتَ بِالأَرْضِ الَّتِى هَاجَرَ مِنْهَا.

Bize İshak b. Mansur, ona Ebu Davud el-Haferî, ona Süfyan, ona Sa'd b. İbrahim, ona Âmir b. Sa'd, ona da Sa'd; Hz. Peygamber (sav) hastalığım dolayısıyla beni ziyarete geldi diyerek Zührî'nin hadisi ile aynı anlamda bir rivayette bulunmuş ancak Hz. Peygamber'in (sav) Sa'd b. Havle hakkındaki sözünü aktarmayıp, sadece Sa'd, daha önce hicret edip terk ettiği bir yerde ölmekten tedirgindi demiştir.

Açıklama: Hadisin metni için M004209 numaralı hadise bakınız.

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4211, /682

حَدَّثَنَا أَبُو خَيْثَمَةَ زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ وَمُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى الْعَنَزِىُّ - وَاللَّفْظُ لاِبْنِ الْمُثَنَّى - قَالاَ حَدَّثَنَا يَحْيَى - وَهُوَ ابْنُ سَعِيدٍ الْقَطَّانُ - عَنْ عُبَيْدِ اللَّهِ أَخْبَرَنِى نَافِعٌ عَنِ ابْنِ عُمَرَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ "مَا حَقُّ امْرِئٍ مُسْلِمٍ لَهُ شَىْءٌ يُرِيدُ أَنْ يُوصِىَ فِيهِ يَبِيتُ لَيْلَتَيْنِ إِلاَّ وَوَصِيَّتُهُ مَكْتُوبَةٌ عِنْدَهُ."

Bize Ebu Hayseme Züheyr b. Harb ve Muhammed b. Müsenna el-Anezî, o ikisine Yahya b. Said el-Kattan, ona Ubeydullah, ona Nafi', ona da İbn Ömer'in rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurmuştur: "Vasiyet etmek istediği bir şeyi bulunup da üzerinden iki gece ge­çen bir Müslümana yaraşan şey vasiyetinin yanında yazılı bulunmasıdır."

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4204, /681

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ يَحْيَى التَّمِيمِىُّ أَخْبَرَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ عَامِرِ بْنِ سَعْدٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ عَادَنِى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِى حَجَّةِ الْوَدَاعِ مِنْ وَجَعٍ أَشْفَيْتُ مِنْهُ عَلَى الْمَوْتِ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ بَلَغَنِى مَا تَرَى مِنَ الْوَجَعِ وَأَنَا ذُو مَالٍ وَلاَ يَرِثُنِى إِلاَّ ابْنَةٌ لِى وَاحِدَةٌ أَفَأَتَصَدَّقُ بِثُلُثَىْ مَالِى قَالَ: "لاَ." قَالَ قُلْتُ أَفَأَتَصَدَّقُ بِشَطْرِهِ قَالَ "لاَ الثُّلُثُ وَالثُّلُثُ كَثِيرٌ إِنَّكَ أَنْ تَذَرَ وَرَثَتَكَ أَغْنِيَاءَ خَيْرٌ مِنْ أَنْ تَذَرَهُمْ عَالَةً يَتَكَفَّفُونَ النَّاسَ وَلَسْتَ تُنْفِقُ نَفَقَةً تَبْتَغِى بِهَا وَجْهَ اللَّهِ إِلاَّ أُجِرْتَ بِهَا حَتَّى اللُّقْمَةُ تَجْعَلُهَا فِى فِى امْرَأَتِكَ." قَالَ قُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ أُخَلَّفُ بَعْدَ أَصْحَابِى قَالَ: "إِنَّكَ لَنْ تُخَلَّفَ فَتَعْمَلَ عَمَلاً تَبْتَغِى بِهِ وَجْهَ اللَّهِ إِلاَّ ازْدَدْتَ بِهِ دَرَجَةً وَرِفْعَةً وَلَعَلَّكَ تُخَلَّفُ حَتَّى يُنْفَعَ بِكَ أَقْوَامٌ وَيُضَرَّ بِكَ آخَرُونَ اللَّهُمَّ أَمْضِ لأَصْحَابِى هِجْرَتَهُمْ وَلاَ تَرُدَّهُمْ عَلَى أَعْقَابِهِمْ لَكِنِ الْبَائِسُ سَعْدُ ابْنُ خَوْلَةَ." [قَالَ رَثَى لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مِنْ أَنْ تُوُفِّىَ بِمَكَّةَ.]

Bize Yahya b. Yahya et-Temîmî, ona İbrahim b. Sa'd, ona İbn Şihâb, ona Âmir b. Sa'd, ona da babası (Sa'd b. Ebu Vakkâs) şöyle rivayet etmiştir: Veda haccında, ölümcül ağrılar içinde kıvrandığım bir sırada Hz. Peygamber (sav) ziyaretime geldi. O'na; eey Allah'ın Rasulü! Gördüğün gibi ağrılar içinde kıvranıyorum. Ben varlıklı bir insanım. Kızımdan başka da kimim kimsem yok. Servetimin üçte ikisini sadaka olarak versem olur mu dedim. Hz. Peygamber (sav); "olmaz" buyurdu. Ben o zaman yarısını vereyim dedim. Hz. Peygamber (sav); "hayır, üçte birini ver." Üçte biri de çok ya! "Mirasçılarını zengin bırakman, onları başkalarına el açan yoksullar olarak ardında bırakmandan daha iyidir. Allah rızası için yaptığın tüm harcamaların mükafatını alacaksın. Hatta hanımının ağzına koyduğun bir lokmanın bile." Ben; ey Allah'ın Rasulü! Arkadaşlarım birer birer hicret edip giderken, ben burada böyle kalacak mıyım dedim. Bana; "sen Allah'ın rızasını kazanmak için çalıştığın müddetçe, geride kalmış olmayacaksın. Burada kalmandan dolayı, derece ve değerini artırabilirsin. Kim bilir, bu sayede kimileri senden yararlanır, kimileri de zarar görür" buyurdu ve "Allah'ım! Ashabımın hicretlerini tamamlamalarını nasip et. Şu zavallı Sa'd b. Havle dışında kimseyi geriye döndürme" duasında bulundu. [Ravi der ki: Hz. Peygamber (sav) Mekke'de vefat eden Sa'd için başsağlığı dilemiştir.]

• Müslim Sahîh-i Müslim Vasiyyet 4209, /681

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بِشْرٍ حَدَّثَنَا حَجَّاجُ بْنُ أَبِى عُثْمَانَ ح وَحَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ وَإِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ وَكِيعٍ عَنْ سُفْيَانَ ح وَحَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَارِثِ بْنُ عَبْدِ الصَّمَدِ حَدَّثَنِى أَبِى عَنْ جَدِّى عَنْ أَيُّوبَ كُلُّ هَؤُلاَءِ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ عَنْ جَابِرٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم بِمَعْنَى حَدِيثِ أَبِى خَيْثَمَةَ [أَمْسِكُوا عَلَيْكُمْ أَمْوَالَكُمْ وَلاَ تُفْسِدُوهَا فَإِنَّهُ مَنْ أَعْمَرَ عُمْرَى فَهِىَ لِلَّذِى أُعْمِرَهَا حَيًّا وَمَيِّتًا وَلِعَقِبِهِ] [وَفِى حَدِيثِ أَيُّوبَ مِنَ الزِّيَادَةِ قَالَ جَعَلَ الأَنْصَارُ يُعْمِرُونَ الْمُهَاجِرِينَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "أَمْسِكُوا عَلَيْكُمْ أَمْوَالَكُمْ."]

• Müslim Sahîh-i Müslim Hibât 4197, /679

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ حَبِيبٍ الْحَارِثِىُّ حَدَّثَنَا خَالِدٌ - يَعْنِى ابْنَ الْحَارِثِ - حَدَّثَنَا سَعِيدٌ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ عَطَاءٍ عَنْ جَابِرٍ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ قَالَ: "الْعُمْرَى مِيرَاثٌ لأَهْلِهَا."

• Müslim Sahîh-i Müslim Hibât 4201, /680