حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ حَدَّثَنَا زُهَيْرٌ ح وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ - الْمَعْنَى - قَالاَ حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ التَّيْمِىُّ عَنْ أَنَسٍ قَالَ عَطَسَ رَجُلاَنِ عِنْدَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَشَمَّتَ أَحَدَهُمَا وَتَرَكَ الآخَرَ قَالَ فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ رَجُلاَنِ عَطَسَا فَشَمَّتَّ أَحَدَهُمَا - قَالَ أَحْمَدُ أَوْ فَسمَّتَّ أَحَدَهُمَا - وَتَرَكْتَ الآخَرَ. فَقَالَ "إِنَّ هَذَا حَمِدَ اللَّهَ وَإِنَّ هَذَا لَمْ يَحْمَدِ اللَّهَ."

Bize Ahmed b. Yunus, ona Züheyr; (T) Bize Muhammed b. Kesir, ona Süfyan (hadisin mana olarak bir benzerini), onlara (Züheyr ile Süfyan'a) Süleyman et-Teymî'nin naklettiğine göre Enes şöyle demiştir: Rasulullah'ın (sav) yanında iki adam aksırdı. Rasulullah (sav) onlardan birine dua ettiği halde diğerine etmedi. O'na, ey Allah'ın (cc) Rasulü! İkisi de hapşırdı, ama siz birine dua edip diğerine etmediniz, neden acaba? diye sordular (Ravilerden Ahmed شمت kelimesini سمت şeklinde nakletmiştir). Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: "Çünkü dua ettiğim adam Allah'a hamd etti/Elhamdülillah dedi, diğeri ise etmedi."

Açıklama: Arapça metinde- - işaretleri arasında bulunan kısım tercüme açısından önem arz etmediği için dikkate alınmamıştır.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 101, /1140

حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ حَدَّثَنَا زُهَيْرٌ ح وَحَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ - الْمَعْنَى - قَالاَ حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ التَّيْمِىُّ عَنْ أَنَسٍ قَالَ عَطَسَ رَجُلاَنِ عِنْدَ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم فَشَمَّتَ أَحَدَهُمَا وَتَرَكَ الآخَرَ قَالَ فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ رَجُلاَنِ عَطَسَا فَشَمَّتَّ أَحَدَهُمَا - قَالَ أَحْمَدُ أَوْ فَسمَّتَّ أَحَدَهُمَا - وَتَرَكْتَ الآخَرَ. فَقَالَ "إِنَّ هَذَا حَمِدَ اللَّهَ وَإِنَّ هَذَا لَمْ يَحْمَدِ اللَّهَ."

Bize Ahmed b. Yunus, ona Züheyr; (T) Bize Muhammed b. Kesir, ona Süfyan (hadisin mana olarak bir benzerini), onlara (Züheyr ile Süfyan'a) Süleyman et-Teymî'nin naklettiğine göre Enes şöyle demiştir: Rasulullah'ın (sav) yanında iki adam aksırdı. Rasulullah (sav) onlardan birine dua ettiği halde diğerine etmedi. O'na, ey Allah'ın (cc) Rasulü! İkisi de hapşırdı, ama siz birine dua edip diğerine etmediniz, neden acaba? diye sordular (Ravilerden Ahmed شمت kelimesini سمت şeklinde nakletmiştir). Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: "Çünkü dua ettiğim adam Allah'a hamd etti/Elhamdülillah dedi, diğeri ise etmedi."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 5039, /1140

أخبرنا معمر عن خلاد بن عبد الرحمن عن أبيه قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : ألا أخبركم بأحبكم إلي ؟ حتى ظنوا أنه سيسمي رجلا ، قالوا : بلى يا رسول الله ! قال : أحبكم إلي أحبكم إلى الناس ، ألا أخبركم بأبغضكم إلي ؟ حتى ظنوا أنه سيسمي رجلا ، قالوا : بلى يارسول الله ! قال : أبغضكم إلى أبغضكم إلى الناس.

Bize Mamer, ona Hallad b. Abdurrahman, ona da babası, Rasulullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu nakletmiştir: "Size, bana en sevimli olanınızı haber vermeyeyim mi?" Onlar (sahabe) bir adamın ismini söyleyeceğini zannettiler. Evet, ya Rasulullah! dediler. "Sizin bana en sevimli olanınız insanlara en sevimli olanınızdır. Bana sizin en sevimsiz olanınızı haber vereyim mi?" buyurdu. Onlar (sahabe) bir adamın ismini söyleyeceğini zannettiler. Evet, ya Rasulullah! dediler. "Sizin bana en sevimsiz olanınız insanlara en sevimsiz olanınızdır." buyurdu.

• Abdürrezzak b. Hemmam Musannef Câmi' 20154, 11/145

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ أَيُّوبَ وَحَبِيبِ بْنِ الشَّهِيدِ وَهِشَامٍ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ "لاَ يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ عَبْدِى وَأَمَتِى وَلاَ يَقُولَنَّ الْمَمْلُوكُ رَبِّى وَرَبَّتِى وَلْيَقُلِ الْمَالِكُ فَتَاىَ وَفَتَاتِى وَلْيَقُلِ الْمَمْلُوكُ سَيِّدِى وَسَيِّدَتِى فَإِنَّكُمُ الْمَمْلُوكُونَ وَالرَّبُّ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ."

Bize Musa b. İsmail, ona Hammad, ona Eyyüb, Habib b. Şehid ve Hişam, onlara Muhammed, ona da Ebu Hureyre'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "(Kölelerinize hitaben) kölem/kulum demeyiniz. Köleleriniz de (size) rabbim demesin. Kölenin sahibi oğlum, kızım desin. Köle de efendim desin. Zira hepiniz kulsunuz, Rab ise Allah Azze ve Celle'dir."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 83, /1129

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنِ الأَوْزَاعِىِّ عَنْ يَحْيَى عَنْ أَبِى قِلاَبَةَ قَالَ أَبُو مَسْعُودٍ لأَبِى عَبْدِ اللَّهِ أَوْ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ لأَبِى مَسْعُودٍ مَا سَمِعْتَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ فِى "زَعَمُوا." قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ "بِئْسَ مَطِيَّةُ الرَّجُلِ زَعَمُوا." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ هَذَا حُذَيْفَةُ.]

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Veki', ona el-Evzaî, ona Yahya, ona Ebû Kilabe şöyle rivayet etmiştir: Ebu Mesud, Ebu Abdullah'a yahut Ebu Abdullah Ebu Mesud'a şöyle dedi: Rasulullah'ın (sav)"demişler ki" sözü hakkında ne söylediğini duydun mu? diye sordu. O da Rasulullah'ın (sav) "o, insanın ne kötü binitidir!" dediğini işittim diye cevap verdi. [Ebû Davud şöyle dedi ki: Buradaki Ebu Abdullah, Huzeyfe'dir.]

Açıklama: Dediler ki, iddia ettiler ki manasına gelen "zeamû" lafzı, zan ifade eden bir kelimedir. İnsanın bu şekilde söylemiş olduğu şeyde, kesin ve sağlam bir bilgiye sahip olmadığını, tahmine ve rasgele duyduğu sözlere dayalı olarak konuştuğunu gösterir. Ancak bu rivâyet sened açısından munkatıdır, zayıftır.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 80, /1128

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِى شَيْبَةَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ عَنِ الأَوْزَاعِىِّ عَنْ يَحْيَى عَنْ أَبِى قِلاَبَةَ قَالَ أَبُو مَسْعُودٍ لأَبِى عَبْدِ اللَّهِ أَوْ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ لأَبِى مَسْعُودٍ مَا سَمِعْتَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ فِى "زَعَمُوا." قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ "بِئْسَ مَطِيَّةُ الرَّجُلِ زَعَمُوا." [قَالَ أَبُو دَاوُدَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ هَذَا حُذَيْفَةُ.]

Bize Ebu Bekir b. Ebu Şeybe, ona Veki', ona el-Evzaî, ona Yahya, ona Ebû Kilabe şöyle rivayet etmiştir: Ebu Mesud, Ebu Abdullah'a yahut Ebu Abdullah Ebu Mesud'a şöyle dedi: Rasulullah'ın (sav)"demişler ki" sözü hakkında ne söylediğini duydun mu? diye sordu. O da Rasulullah'ın (sav) "o, insanın ne kötü binitidir!" dediğini işittim diye cevap verdi. [Ebû Davud şöyle dedi ki: Buradaki Ebu Abdullah, Huzeyfe'dir.]

Açıklama: İnsanların “öyle diyorlar, öyle söylüyorlar” diye söze başlamaları hemen her dönemde yaygın olan bir konuşma tarzıdır. Bu söz, genellikle insanlar hakkında konuşurken söylenir ve büyük çoğunlukla olumsuz iddiaları içerir. Bu söz aynı zamanda insanın kesin olarak bilmediği şeyler için iddiasına bir delil ve dayanak olsun diye kullanılır. İşte bundan dolayı Hz. Peygamber bu hadiste “insanlar öyle diyorlar” sözüne dayanarak kişiler hakkında olumsuz beyanlarda bulunmanın yanlış ve hatalı olduğunu söylemektedir.

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 80, /1128

حَدَّثَنَا يَزِيدُ أَخْبَرَنَا حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنِ الْأَسْوَدِ عَنْ عَائِشَةَ قَالَتْ أُتِيَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِضَبٍّ فَلَمْ يَأْكُلْهُ فَقُلْتُ أَلَا نُطْعِمُهُ الْمَسَاكِينَ قَالَ لَا تُطْعِمُوهُمْ مِمَّا لَا تَأْكُلُونَ

Bize Yezîd, ona Hammâd b. Seleme, ona Hammâd, ona İbrahim, ona Esved, ona ona da Âişe şöyle demiştir: Hz. Peygamber'e (sav) keler eti getirildi, ama O yemedi. Ben de “bunu neden yoksullara yedirmiyoruz” dedim. Hz. Peygamber (sav) "kendi yemediklerinizi yoksullara yedirmeyin" buyurdu.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Aişe bt. Ebubekir 25623, 8/262

حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ أَيُّوبَ وَحَبِيبِ بْنِ الشَّهِيدِ وَهِشَامٍ عَنْ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ "لاَ يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ عَبْدِى وَأَمَتِى وَلاَ يَقُولَنَّ الْمَمْلُوكُ رَبِّى وَرَبَّتِى وَلْيَقُلِ الْمَالِكُ فَتَاىَ وَفَتَاتِى وَلْيَقُلِ الْمَمْلُوكُ سَيِّدِى وَسَيِّدَتِى فَإِنَّكُمُ الْمَمْلُوكُونَ وَالرَّبُّ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ."

Bize Musa b. İsmail, ona Hammad, ona Eyyüb, Habib b. Şehid ve Hişam, onlara Muhammed, ona da Ebu Hureyre'nin rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurmuştur: "(Kölelerinize hitaben) kölem/kulum demeyiniz. Köleleriniz de (size) rabbim demesin. Kölenin sahibi oğlum, kızım desin. Köle de efendim desin. Zira hepiniz kulsunuz, Rab ise Allah Azze ve Celle'dir."

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 83, /1129

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنِ ابْنِ أَبِى ذِئْبٍ ح وَحَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الدِّمَشْقِىُّ حَدَّثَنَا شُعَيْبُ بْنُ إِسْحَاقَ عَنِ ابْنِ أَبِى ذِئْبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ "لاَ يَأْخُذَنَّ أَحَدُكُمْ مَتَاعَ أَخِيهِ لاَعِبًا وَلاَ جَادًّا." وَقَالَ سُلَيْمَانُ "لَعِبًا وَلاَ جِدًّا." "وَمَنْ أَخَذَ عَصَا أَخِيهِ فَلْيَرُدَّهَا." [لَمْ يَقُلِ ابْنُ بَشَّارٍ ابْنِ يَزِيدَ وَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم .

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 93, /1134

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ حَدَّثَنَا يَحْيَى عَنِ ابْنِ أَبِى ذِئْبٍ ح وَحَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الدِّمَشْقِىُّ حَدَّثَنَا شُعَيْبُ بْنُ إِسْحَاقَ عَنِ ابْنِ أَبِى ذِئْبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ "لاَ يَأْخُذَنَّ أَحَدُكُمْ مَتَاعَ أَخِيهِ لاَعِبًا وَلاَ جَادًّا." وَقَالَ سُلَيْمَانُ "لَعِبًا وَلاَ جِدًّا." "وَمَنْ أَخَذَ عَصَا أَخِيهِ فَلْيَرُدَّهَا." [لَمْ يَقُلِ ابْنُ بَشَّارٍ ابْنِ يَزِيدَ وَقَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم .

• Ebû Davud Sünen-i Ebu Davud Edeb 93, /1134