حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عُثْمَانَ بْنِ سَعِيدِ بْنِ كَثِيرِ بْنِ دِينَارٍ الْحِمْصِىُّ حَدَّثَنَا أَبِى أَنْبَأَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ عِرْقٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ بُسْرٍ قَالَ أَهْدَيْتُ لِلنَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم شَاةً فَجَثَى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَلَى رُكْبَتَيْهِ يَأْكُلُ فَقَالَ أَعْرَابِىٌّ مَا هَذِهِ الْجِلْسَةُ فَقَالَ " إِنَّ اللَّهَ جَعَلَنِى عَبْدًا كَرِيمًا وَلَمْ يَجْعَلْنِى جَبَّارًا عَنِيدًا " .

Bize Amr b. Osman b. Said b. Kesîr b. Dînâr el-Hımsî, ona Muhammed b. Abdurrahman b. Irk, ona da Abdullah b. Büsr şöyle dedi: Hz. Peygamber’e (sav) bir koyun (kesip) ikram ettim. Rasulullah (sav) dizlerinin üzerine çöküp ondan yedi. Oradaki bir bedevi (bu oturuş tarzını yadırgayarak) “Bu nasıl oturuş?” diye sordu. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav) "Şüphesiz Allah beni cömert bir kul kıldı, zorba ve inatçı birisi kılmadı." buyurdu.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Et'ime 6, /531

أَخْبَرَنَا سَعِيدُ بْنُ عَامِرٍ حَدَّثَنَا حُمَيْدُ بْنُ أَسْوَدَ عَنِ ابْنِ عَوْنٍ قَالَ : شَاوَرْتُ مُحَمَّداً فِى بِنَاءٍ أَرَدْتُ أَنْ أَبْنِيَهُ فِى الْكَلاَّءِ - قَالَ - فَأَشَارَ عَلَىَّ وَقَالَ : إِذَا أَرَدْتَ أَسَاسَ الْبِنَاءِ فَآذِنِّى حَتَّى أَجِىءَ مَعَكَ. قَالَ : فَأَتَيْتُهُ - قَالَ - فَبَيْنَمَا نَحْنُ نَمْشِى إِذْ جَاءَ رَجُلٌ فَمَشَى مَعَهُ فَقَامَ فَقَالَ : أَلَكَ حَاجَةٌ؟ قَالَ : لاَ. قَالَ : أَمَّا لاَ فَاذْهَبْ ، ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَىَّ فَقَالَ : أَنْتَ أَيْضاً فَاذْهَبْ. قَالَ : فَذَهَبْتُ حَتَّى خَالَفْتُ الطَّرِيقَ.

Bize Saîd b. ‘mir, ona Humeyd b. Esved ona da İbn Avn'ın şöyle dediğini rivayet etti: (Basra’da meşhur bir mahalle olan) Kellâ’da yapmayı istediğim bir bina için Muhammed'e (İbn Sîrîn) danıştım. O da bana bir yer gösterdi ve "binanın temelini atmak istediğin zaman bana haber ver, seninle beraber geleyim" dedi. Ben de (temel atacağım zaman) ona geldim. Yürüdüğümüz esnada bir adam çıkageldi ve onunla birlikte yürümeye başladı. Bunun üzerine Muhammed dikilip durdu ve "bir ihtiyacın mı var?" dedi. (Adam); "hayır" dedi. (Muhammed); "eğer yoksa çekil git!" dedi. Sonra bana döndü ve "sen de (temelini atacağımız binaya farklı bir yoldan önden) git!" dedi. Ben de farklı bir yola sapıncaya kadar gittim.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Mukaddime 45, 1/450

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حُمَيْدٍ حَدَّثَنَا جَرِيرٌ عَنْ مُغِيرَةَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ قَالَ : فِتْنَةٌ لِلْمَتْبُوعِ مَذَلَّةٌ لِلتَّابِعِ.

Bize Muhammed b. Humeyd, ona Cerîr, ona Muğire, ona Saîd b. Cübeyr şöyle rivayet etti: (İnsanın peşinden yürümek), ardına düşülen kimse için bir fitne (azdırma vesilesi), arkadan gelen kimse için ise bir zillettir.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Mukaddime 45, 1/451

أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَاتِمٍ الْمُكْتِبُ حَدَّثَنَا قَاسِمٌ - هُوَ ابْنُ مَالِكٍ - حَدَّثَنَا لَيْثٌ عَنْ طَاوُسٍ قَالَ : كَانَ إِذَا جَلَسَ إِلَيْهِ الرَّجُلُ وَالرَّجُلاَنِ قَامَ فَتَنَحَّى.

Bize Muhammed b. Hâtim el-Müktib, ona Kasım - İbn Mâlik-, ona Leys, Tâvus’un şöyle dediğini rivayet etti: O (Tâvus), yanına bir ya da iki kişi oturduğu zaman ayağa kalkar ve uzaklaşırdı.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Mukaddime 45, 1/452

حَدَّثَنِى مَالِكٌ عَنْ أَبِى الزِّنَادِ عَنِ الأَعْرَجِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ "رَأْسُ الْكُفْرِ نَحْوَ الْمَشْرِقِ وَالْفَخْرُ وَالْخُيَلاَءُ فِى أَهْلِ الْخَيْلِ وَالإِبِلِ وَالْفَدَّادِينَ أَهْلِ الْوَبَرِ وَالسَّكِينَةُ فِى أَهْلِ الْغَنَمِ".

Bana Mâlik, Ebu’z-Zinâd’dan, o el-A‘rec’den, o Ebu Hureyre’den rivayet ettiğine göre Rasulullah (sav) şöyle buyurdu: "Küfrün başı doğu tarafındadır. Büyüklenme ve kibirlenme deve ve at sahiplerinin, çadırlarda yaşayan kaba insanların özelliğidir. Sükûnet ise koyun sahiplerinin özelliğidir."

• İmam Mâlik Muvatta' İsti'zân 1780, 1/378

حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ عَمَّارٍ حَدَّثَنَا سُوَيْدُ بْنُ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ زَيْدِ بْنِ وَاقِدٍ عَنْ بُسْرِ بْنِ عُبَيْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِى إِدْرِيسَ الْخَوْلاَنِىِّ عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم " أَلاَ أُخْبِرُكَ عَنْ مُلُوكِ الْجَنَّةِ " . قُلْتُ بَلَى . قَالَ " رَجُلٌ ضَعِيفٌ مُسْتَضْعَفٌ ذُو طِمْرَيْنِ لاَ يُؤْبَهُ لَهُ لَوْ أَقْسَمَ عَلَى اللَّهِ لأَبَرَّهُ " .

Bize Hişam b. Ammar, ona Süveyd b. Abdulaziz, ona Zeyd b. Vâkid, ona Busr b. Ubeydullah, ona Ebu İdris el-Havlânî, ona Muâz bin Cebel’in şöyle dediğini rivayet etti: Rasulullah (sav): "Sana cennetin hükümdarlarını (üstün derece sahiplerini) haber vereyim mi?" dedi. Evet, dedim. Bunun üzerine Rasulullah (sav) buyurdu: "Zayıf olup (insanlar tarafından) zayıf görülen, iki parçalı eski elbiseye sahip, kendisine hiç değer ve iltifat gösterilmeyen kimsedir. Böyle olan kimse herhangi bir şey için Allah'a yemin etse Allah onun yeminini yerine getirir, buyurdu."

Açıklama: Bu hadis te zühdden ziyade ahlakî boyutu ön plana çıkan bir hadistir. İnsanların cennetlik veya cehennemlik olmaları ve Allah katındaki değerleri hususunda bizlere bazı ölçüleri sunmaktadır.

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Zühd 4, /669

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ طَرِيفٍ وَإِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ حَبِيبٍ قَالاَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ فُضَيْلٍ عَنْ مُجَالِدٍ عَنْ عَامِرٍ عَنِ الْحَارِثِ عَنْ عَلِىٍّ قَالَ أُهْدِيَتِ ابْنَةُ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِلَىَّ فَمَا كَانَ فِرَاشُنَا لَيْلَةَ أُهْدِيَتْ إِلاَّ مَسْكَ كَبْشٍ .

Bize Muhammed b. Tarîf ve İshak b. İbrahim b. Habib, onlara Muhammed b. Fudayl, ona Mücalid, ona Amir, ona el-Hâris, ona Ali’nin (bin Ebi Tâlib) şöyle dediğini rivayet etti: “Rasulullah'ın (sav) kızı (Fatma gerdek gecesi) bana getirildi. Zifaf gecesi yatağımız, koç derisinden başka bir şey değildi.”

• İbn Mâce Sünen-i İbn Mâce Zühd 11, /675

وَحَدَّثَنِى عَنْ مَالِكٍ عَنِ ابْنِ شِهَابٍ عَنْ أَبِى أُمَامَةَ بْنِ سَهْلِ بْنِ حُنَيْفٍ أَنَّهُ أَخْبَرَهُ أَنَّ مِسْكِينَةً مَرِضَتْ فَأُخْبِرَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِمَرَضِهَا وَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَعُودُ الْمَسَاكِينَ وَيَسْأَلُ عَنْهُمْ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم "إِذَا مَاتَتْ فَآذِنُونِى بِهَا". فَخُرِجَ بِجَنَازَتِهَا لَيْلاً فَكَرِهُوا أَنْ يُوقِظُوا رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَلَمَّا أَصْبَحَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أُخْبِرَ بِالَّذِى كَانَ مِنْ شَأْنِهَا فَقَالَ "أَلَمْ آمُرْكُمْ أَنْ تُؤْذِنُونِى بِهَا". فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ كَرِهْنَا أَنْ نُخْرِجَكَ لَيْلاً وَنُوقِظَكَ . فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حَتَّى صَفَّ بِالنَّاسِ عَلَى قَبْرِهَا وَكَبَّرَ أَرْبَعَ تَكْبِيرَاتٍ .

Bana Malik, ona İbn Şihâb, ona Ebu Ümâme b. Sehl b. Huneyf’in şöyle dediğini rivayet etti: Yoksul bir kadın hastalandı, hastalığı Rasulullah'a (sav) haber verildi. Rasulullah (sav) düşkünlere hasta ziyaretine gider; onları arayıp sorardı. Rasulullah (sav): "Ruhunu teslim edince bana haber verin." buyurdu. Cenazeyi gece –cenaze namazı ve defin için- çıkardılar. O saatte Rasulullah'ı (sav) rahatsız etmeyi uygun bulmadılar. Rasulullah (sav) sabahladığında onunla –vefat eden bayanla- ilgili haber verildi. O (sav) : " Onun- durumunu- bana haber verin diye emretmedim mi?" buyurunca Ashab: 'Ey Allah’ın Rasulü! Seni uyandırıp geceleyin çıkarmayı uygun bulmadık.' diye karşılık verdiler. Rasulullah (sav) onun kabri üzerine gelip cemaatle saf tuttu ve dört tekbirle cenaze namazı kıldırdı.

• İmam Mâlik Muvatta' Cenâiz 537, 1/76

وَعَنْ مَالِكٍ عَنِ الْعَلاَءِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَنَّهُ سَمِعَهُ يَقُولُ مَا نَقَصَتْ صَدَقَةٌ مِنْ مَالٍ وَمَا زَادَ اللَّهُ عَبْدًا بِعَفْوٍ إِلاَّ عِزًّا وَمَا تَوَاضَعَ عَبْدٌ إِلاَّ رَفَعَهُ اللَّهُ . قَالَ مَالِكٌ لاَ أَدْرِى أَيُرْفَعُ هَذَا الْحَدِيثُ عَنِ النَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم أَمْ لاَ .

İmâm Mâlik'in, Alâ b. Abdurrahman'dan duyduğuna göre o şöyle dedi: “Sadaka hiçbir zaman malı azaltmaz. Kişi affettiğinde Allah ancak onun izzet ve şerefini artırır. Bir kimse Allah için tevazu gösterdiğinde Allah onun derecesini yükseltir.” İmâm Mâlik şöyle dedi: Bu hadisin Hz. Peygamber'den (sav) merfû olarak rivayet edilip edilmediğini bilmiyorum.

• İmam Mâlik Muvatta' Sadaka 1855, 1/388

حَدَّثَنَا أَبُو الرَّبِيعِ الزَّهْرَانِىُّ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ جَعْفَرٍ عَنِ الْعَلاَءِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- قَالَ :" مَا نَقَصَتْ صَدَقَةٌ مِنْ مَالٍ ، وَمَا زَادَ اللَّهُ عَبْداً بِعَفْوٍ إِلاَّ عِزًّا ، وَمَا تَوَاضَعَ أَحَدٌ لِلَّهِ إِلاَّ رَفَعَهُ اللَّهُ ".

Bize Ebu'r-Rebî' ez-Zehrânî, ona İsmail b. Cafer, el-Alâ'dan, ona babası, ona da Ebû Hureyre (ra) rivayet ettiğine göre Rasûlullah (sav) şöyle buyurdu: "Sadaka hiçbir zaman malı azaltmaz. Kişi affettiğinde Allah ancak onun izzet ve şerefini artırır. Bir kimse Allah için tevazu gösterdiğinde Allah onun derecesini yükseltir."

• Dârimî Sünen-i Dârimî Zekât 35, 2/1042