أخبرنا أبو محمد عبد الرحمن بن عمر الصفار أبنا أحمد بن محمد بن زياد ثنا محمد بن عبد الله الحضرمي ثنا علي بن بهرام ثنا عبد الملك بن أبي كريمة عن بن جريج عن عطاء عن جابر قال قال رسول الله صلى الله عليه و سلم : " المؤمن إلف مألوف ولا خير في من لا يألف وخير الناس أنفعهم للناس"

Bize Ebu Muhammed Abdurrahman b. Ömer es-Saffâr, ona Ahmed b. Muhammed b. Ziyâd, ona Muhammed b. Abdullah el-Hadramî, ona Ali b. Behrâm, ona Abdülmelik b. Ebû Kerîme, ona İbn Cüreyc, ona Atâ', ona da Câbir b. Abdillah, Resûlullah'ın (sav) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: "Mü'min başkalarıyla iyi geçinen ve kendisiyle iyi geçinilen kimsedir. Kendisiyle geçinilemeyen kimsede hayır yoktur. İnsanların en hayırlısı, insanlara en faydalı olandır."

Açıklama: Hadiste kâmil mü’minin temel özelliklerinden bazısına vurgu yapılmıştır. Bunlar ister aile içinde ve isterse sosyal hayatta insanlarla uzlaşabilmek, anlaşabilmek, başkalarına yük olan değil, başkalarına yardımcı olabilmektir. Bu özelliklere sahip olmayan birinde hayır olmadığı ifade edilmek suretiyle de bunun için bir çaba içinde olunması gerektiği belirtilmiştir. Hadisi bu metinle ve aynı isnadla Taberânî, Kuzâî ve Beyhakî rivayet etmişlerdir. Süyûtî hadisi Dârekutnî’nin de rivayet ettiğini bildirir. Üç ana unsurdan ibaret olan metin, parça parça farklı isnadlarla da rivayet edilmiştir. Bazı rivayetlerde hadisin ilk iki kısmı küçük lafız farklılıklarıyla son kısmı olmaksızın Sehl b. Sa’d es-Sâidî’den ve Ebû Hüreyre’den nakledilmiştir. (Bkz. Ahmed b. Hanbel, Müsned, V, 335; Taberânî, el-Mu’cemü’l-kebîr, VI, 131, No: 5744; Hâkim, el-Müstedrek, I, 23; Beyhakî, Şuabü’l-îman, X, 442, No: 7766, 7768; Hadisin bu kısmı İbn Mesûd’un sözü olarak (mevkuf) da rivayet edilmiştir. (Bkz. İbn Ebî Şeybe, Musannef, X, 115, No: 7252; Taberânî, el-Mu’cemü’l-kebîr, IX, 200, No: 8976). Hadisin son kısmı (insanların en hayırlısı, insanlara en faydalı olandır) ise başka senedlerle müstakil olarak da rivayet edilmiştir. (Kuzâî, Müsnedü’ş-şihâb, II, 223, No: 1234; Bu rivayeti Süyûtî hasen olarak nitelendirmiştir. Hadis “insanların Allah’a en sevimlisi insanlara en faydalı olandır” şeklinde rivayetler de mevcuttur. (Bkz. Bkz. Taberânî, el-Mu’cemü’l-kebîr, XII, 453, No: 13646; ; el-Mu’cemü’l-evsat, VI, 139, No: 6026; el-Mu’cemü’s-sağîr, II, 106, No: 861).

إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ

İman edip sâlih ameller işleyenlere gelince, halkın en hayırlısı da onlardır.

• Kur'an Kur'an-ı Kerim Beyyine 98/7, /

حَدَّثَنَا يَزِيدُ حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ زَيْدٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي بَكْرَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَيُّ النَّاسِ أَفْضَلُ أَوْ قَالَ خَيْرٌ شَكَّ يَزِيدُ قَالَ مَنْ طَالَ عُمْرُهُ وَحَسُنَ عَمَلُهُ قِيلَ فَأَيُّ النَّاسِ شَرٌّ قَالَ مَنْ طَالَ عُمْرُهُ وَسَاءَ عَمَلُهُ

Açıklama: hadis hasendir.

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Bekre Nüfey' b. el-Haris b. Bekre 20754, 6/843

حدثنا محمد قال حدثنا مسدد قال حدثنا بشر بن المفضل قال حدثنا عبد الله بن عثمان بن خثيم عن شهر بن حوشب عن أسماء بنت يزيد قالت قال النبي صلى الله عليه وسلم : ألا أخبركم بخياركم قالوا بلى قال الذين إذا رءوا ذكر الله أفلا أخبركم بشراركم قالوا بلى قال المشاءون بالنميمة المفسدون بين الأحبة الباغون البرآء العنت

• Buhârî el-Edebü'l-Müfred 323, /278

حَدَّثَنَا صَفْوَانُ أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَجْلَانَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قِيلَ لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَيُّ النَّاسِ خَيْرٌ قَالَ أَنَا وَمَنْ مَعِي قَالَ فَقِيلَ لَهُ ثُمَّ مَنْ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الَّذِين عَلَى الْأَثَرِ قِيلَ لَهُ ثُمَّ مَنْ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ فَرَفَضَهُمْ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Ebu Hureyre 7944, 3/179

حدثنا عبد الله بن صالح قال حدثني معاوية بن صالح عن عبد الرحمن بن جبير بن نفير عن أبيه عن أبى الدرداء : أنه كان يقول للناس نحن أعرف بكم من البياطرة بالدواب قد عرفنا خياركم من شراركم أما خياركم فالذى يرجى خيره ويؤمن شره وأما شراركم فالذى لا يرجى خيره ولا يؤمن شره ولا يعتق محرره

• Buhârî el-Edebü'l-Müfred 159, /169

أَخْبَرَنَا عَاصِمُ بْنُ عَلِىٍّ حَدَّثَنَا ابْنُ أَبِى ذِئْبٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِى ذِئْبٍ عَنْ عَطَاءِ بْنِ يَسَارٍ عَنِ ابْنِ عَبَاسٍ أَنَّ النَّبِىَّ -صلى الله عليه وسلم- خَرَجَ عَلَيْهِمْ وَهُمْ جُلُوسٌ فَقَالَ :« أَلاَ أُخْبِرُكُمْ بِخَيْرِ النَّاسِ مَنْزِلَةً ؟ ». قُلْنَا : بَلَى. قَالَ :« رَجُلٌ مُمْسِكٌ بِرَأْسِ فَرَسِهِ ». أَوْ قَالَ :« فَرَسٍ فِى سَبِيلِ اللَّهِ حَتَّى يَمُوتَ أَوْ يُقْتَلَ ». قَالَ :« فَأُخْبِرُكُمْ بِالَّذِى يَلِيهِ ». قُلْنَا : نَعَمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ :« امْرُؤٌ مُعْتَزِلٌ فِى شِعْبٍ يُقِيمُ الصَّلاَةَ وَيُؤْتِى الزَّكَاةَ ، وَيَعْتَزِلُ شُرُورَ النَّاسِ ». قَالَ :« فَأُخْبِرُكُمْ بِشَرِّ النَّاسِ مَنْزِلَةً؟ ». قُلْنَا : نَعَمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ. قَالَ :« الَّذِى يُسْأَلُ بِاللَّهِ وَلاَ يُعْطِى بِهِ ».

Bize Asım b. Ali (b. Asım), ona İbn Ebu Zi'b (Muhammed b. Abdurrahman b. Muğire b. Haris b. Hişam), ona Saîd b. Halid (Saîd b. Abdullah b. Kariz b. Şeybe), ona İsmail b. Abdurrahman b. Ebu Zi'b, ona Ata b. Yesar, ona da İbn Abbas'ın rivayet ettiğine göre İbn Abbas ve beraberindekiler birlikte otururlarken Rasulullah (sav) onların yanına gelmiş ve "Size kimin mertebesinin en yüksek olduğunu söyleyeyim mi?" buyurmuştu. Biz "Evet" deyince Rasulullah (sav) "Atının -veya bir atın- başındaki (yularından tutup) ölünceye ya da öldürülünceye kadar Allah yolunda cihad eden kimsedir." buyurdu. Sonra "Peki size bu kimseden sonra mertebesi en yüksek olan kişinin kim olduğunu söyleyeyim mi? diye sordu. Biz de "Evet Ya Rasulullah (sav)" diye cevap verdik. Bunun üzerine "Dağların arasında kuytu bir yere çekilip namazını kılan, zekatını veren ve insanların şerrinden uzak duran kimsedir." buyurdu. Sonra "Peki size kimin mertebesinin en kötü olduğunu söyleyeyim mi?" diye sordu. Biz de "Evet Ya Rasulullah (sav)" diye cevap verdik. "Kendisinden Allah adına bir şey istenip onun adına vermeyen kimsedir." buyurdu.

• Dârimî Sünen-i Dârimî Cihâd 6, 3/1548

أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ حَدَّثَنَا عَلِىُّ بْنُ حَمْشَاذٍ حَدَّثَنَا أَبُو عَمْرٍو الضَّبِّىُّ حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ مَرْزُوقٍ أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ عَنْ أَبِى إِسْحَاقَ عَنْ حَسَّانَ بْنِ فَائِدٍ عَنْ عُمَرَ رَضِىَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : الشَّجَاعَةُ وَالْجُبْنُ غَرَائِزُ فِى النَّاسِ تَلْقَى الرَّجُلَ يُقَاتِلُ عَمَّنْ لاَ يَعْرِفُ وَتَلْقَى الرَّجُلَ يَفِرُّ عَنْ أَبِيهِ وَالْحَسَبُ الْمَالُ وَالْكَرَمُ التَّقْوَى لَسْتَ بِأَخْيَرَ مِنْ فَارِسِىٍّ وَلاَ عَجَمِىٍّ إِلاَّ بِالتَّقْوَى.

Açıklama: Haseb (yâni kişiyi halk nazarında yücelten şey) maldır. Kerem (yâni kişiyi Allah katında yücelten şey) de takvadır."

• Beyhakî Sünen-i Kebir Siyer 18602, 18/561

أَخْبَرَنَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الْحَافِظُ أَخْبَرَنَا مُكَرْمُ بْنُ أَحْمَدَ الْقَاضِى حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ السُّلَمِىُّ حَدَّثَنَا أَيُّوبُ بْنُ سُلَيْمَانَ بْنِ بِلاَلٍ حَدَّثَنِى أَبُو بَكْرٍ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ بِلاَلٍ قَالَ قَالَ زَيْدُ بْنُ أَسْلَمَ قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ الْمُنْكَدِرِ سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ يَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« أَلاَ أُنَبِّئُكُمْ بِخِيَارِكُمْ مِنْ شِرَارِكُمْ ». قَالُوا : بَلَى قَالَ :« خِيَارُكُمْ أَطْوَلُكُمْ أَعْمَارًا وَأَحْسَنُكُمْ عَمَلاً ».

• Beyhakî Sünen-i Kebir Cenâiz 6601, 7/153