وَحَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ وَمُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ قَالَ ابْنُ رَافِعٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ أَخْبَرَنِى عَطَاءٌ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ "إِنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَامَ يَوْمَ الْفِطْرِ فَصَلَّى فَبَدَأَ بِالصَّلاَةِ قَبْلَ الْخُطْبَةِ ثُمَّ خَطَبَ النَّاسَ فَلَمَّا فَرَغَ نَبِىُّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَزَلَ وَأَتَى النِّسَاءَ فَذَكَّرَهُنَّ وَهُوَ يَتَوَكَّأُ عَلَى يَدِ بِلاَلٍ وَبِلاَلٌ بَاسِطٌ ثَوْبَهُ يُلْقِينَ النِّسَاءُ صَدَقَةً. قُلْتُ لِعَطَاءٍ زَكَاةَ يَوْمِ الْفِطْرِ قَالَ لاَ وَلَكِنْ صَدَقَةً يَتَصَدَّقْنَ بِهَا حِينَئِذٍ تُلْقِى الْمَرْأَةُ فَتَخَهَا وَيُلْقِينَ وَيُلْقِينَ. قُلْتُ لِعَطَاءٍ أَحَقًّا عَلَى الإِمَامِ الآنَ أَنْ يَأْتِىَ النِّسَاءَ حِينَ يَفْرُغُ فَيُذَكِّرَهُنَّ قَالَ إِى لَعَمْرِى إِنَّ ذَلِكَ لَحَقٌّ عَلَيْهِمْ وَمَا لَهُمْ لاَ يَفْعَلُونَ ذَلِكَ."

Bize İshak b. İbrahim ve Muhammed b. Râfi, ona Abdurrezzak, ona İbn Cüreyc, ona Ata, ona da Cabir b. Abdullah şöyle demiştir: "Nebi (sav) Ramazan Bayramı birinci günü ayağa kalktı ve hutbeden önce namaza başladı sonra insanlara hutbe verdi. Allah'ın Rasulü (sav) hutbeyi bitirince indi ve kadınların bulunduğu tarafa gitti. Bilal'in eline dayanarak onlara öğüt verdi. Bilal elbisesinin eteğini açmıştı. Kadınlar da elbisesinin eteğine sadakalarını atıyorlardı." [(İbn Cüreyc) der ki: Ata'ya 'Fıtır günü verilen sadakayı mı atıyorlardı' dedim. O 'hayır, onlar o vakit sadaka olarak verdikleri şeyleri bırakıyorlardı' dedi. Kadınlar yüzüklerini atıyor, atıyor da atıyorlardı. Ben Ata'ya 'peki şu an için imamın bitirdikten sonra kadınların bulunduğu tarafa gidip, onlara öğüt vermesi bir görev midir dedim. O; ömrüm hakkı için evet, muhakkak ki bu, yöneticilerin üzerine bir haktır, hem onlar neden bunu yapmıyorlar ki dedi.]

• Müslim Sahîh-i Müslim Salâtu'l-Iydeyn 2047, /341

- حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ وَمُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ قَالاَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ شِهَابٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سُئِلَ أَىُّ الْعَمَلِ أَفْضَلُ فَقَالَ « إِيمَانٌ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ » . قِيلَ ثُمَّ مَاذَا قَالَ « الْجِهَادُ فِى سَبِيلِ اللَّهِ » . قِيلَ ثُمَّ مَاذَا قَالَ « حَجٌّ مَبْرُورٌ » .

Bize Ahmed b. Yunus ve Musa b. İsmail, onlara İbrahim b. Sa’d, ona İbn Şihâb, ona Said b. Müseyyeb, ona da Ebu Hureyre şöyle rivayet etti: Rasulullah'a 'Hangi amel daha faziletlidir?' diye sorulduğunda Rasulullah (sav):"Allah’a ve Rasulüne iman etmektir" buyurdu. 'Ondan sonra hangisidir?' diye soruldu: "Allah yolunda cihattır" buyurdu. 'Ondan sonra hangisi?' denildi. Rasulullah (sav): "Makbul bir hactır" cevabını verdi.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî İmân 18, 1/199

وَحَدَّثَنَا إِسْحَاقُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ وَمُحَمَّدُ بْنُ رَافِعٍ قَالَ ابْنُ رَافِعٍ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ أَخْبَرَنَا ابْنُ جُرَيْجٍ أَخْبَرَنِى عَطَاءٌ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ إِنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم قَامَ يَوْمَ الْفِطْرِ فَصَلَّى فَبَدَأَ بِالصَّلاَةِ قَبْلَ الْخُطْبَةِ ثُمَّ خَطَبَ النَّاسَ فَلَمَّا فَرَغَ نَبِىُّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم نَزَلَ وَأَتَى النِّسَاءَ فَذَكَّرَهُنَّ وَهُوَ يَتَوَكَّأُ عَلَى يَدِ بِلاَلٍ وَبِلاَلٌ بَاسِطٌ ثَوْبَهُ يُلْقِينَ النِّسَاءُ صَدَقَةً . قُلْتُ لِعَطَاءٍ زَكَاةَ يَوْمِ الْفِطْرِ قَالَ لاَ وَلَكِنْ صَدَقَةً يَتَصَدَّقْنَ بِهَا حِينَئِذٍ تُلْقِى الْمَرْأَةُ فَتَخَهَا وَيُلْقِينَ وَيُلْقِينَ . قُلْتُ لِعَطَاءٍ أَحَقًّا عَلَى الإِمَامِ الآنَ أَنْ يَأْتِىَ النِّسَاءَ حِينَ يَفْرُغُ فَيُذَكِّرَهُنَّ قَالَ إِى لَعَمْرِى إِنَّ ذَلِكَ لَحَقٌّ عَلَيْهِمْ وَمَا لَهُمْ لاَ يَفْعَلُونَ ذَلِكَ

Bize İshak b. İbrahim ve Muhammed b. Râfi, ona Abdurrezzak, ona İbn Cüreyc, ona Ata, ona da Cabir b. Abdullah şöyle demiştir: "Nebi (sav) Ramazan Bayramı birinci günü ayağa kalktı ve hutbeden önce namaza başladı sonra insanlara hutbe verdi. Allah'ın Rasulü (sav) hutbeyi bitirince indi ve kadınların bulunduğu tarafa gitti. Bilal'in eline dayanarak onlara öğüt verdi. Bilal elbisesinin eteğini açmıştı. Kadınlar da elbisesinin eteğine sadakalarını atıyorlardı." [(İbn Cüreyc) der ki: Ata'ya 'Fıtır günü verilen sadakayı mı atıyorlardı' dedim. O 'hayır, onlar o vakit sadaka olarak verdikleri şeyleri bırakıyorlardı' dedi. Kadınlar yüzüklerini atıyor, atıyor da atıyorlardı. Ben Ata'ya 'peki şu an için imamın bitirdikten sonra kadınların bulunduğu tarafa gidip, onlara öğüt vermesi bir görev midir dedim. O; ömrüm hakkı için evet, muhakkak ki bu, yöneticilerin üzerine bir haktır, hem onlar neden bunu yapmıyorlar ki dedi.]

• Müslim Sahîh-i Müslim Salâtu'l-Iydeyn 2047, /341

- حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يُونُسَ وَمُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ قَالاَ حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ قَالَ حَدَّثَنَا ابْنُ شِهَابٍ عَنْ سَعِيدِ بْنِ الْمُسَيَّبِ عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سُئِلَ أَىُّ الْعَمَلِ أَفْضَلُ فَقَالَ: " إِيمَانٌ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ." قِيلَ ثُمَّ مَاذَا قَالَ: " الْجِهَادُ فِى سَبِيلِ اللَّهِ ." قِيلَ ثُمَّ مَاذَا قَالَ: " حَجٌّ مَبْرُورٌ."

Bize Ahmed b. Yunus ve Musa b. İsmail, onlara İbrahim b. Sa’d, ona İbn Şihâb, ona Said b. Müseyyeb, ona da Ebu Hureyre şöyle rivayet etti: Rasulullah'a 'Hangi amel daha faziletlidir?' diye sorulduğunda Rasulullah (sav):"Allah’a ve Rasulüne iman etmektir" buyurdu. 'Ondan sonra hangisidir?' diye soruldu: "Allah yolunda cihattır" buyurdu. 'Ondan sonra hangisi?' denildi. Rasulullah (sav): "Makbul bir hactır" cevabını verdi.

Açıklama: Kültürümüzde Hadisler projesini ilgilendiren değişik lafızlı hadis şöyledir: أفضل الاعمال الايمان بلله والجهاد في سبيل الله

• Buhârî Sahîh-i Buhârî İmân 18, 1/199

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَنَسٍ وَأَيُّوبَ عَنْ أَبِى قِلاَبَةَ عَنْ أَنَسٍ - رضى الله عنه - أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ فِى سَفَرٍ ، وَكَانَ غُلاَمٌ يَحْدُو بِهِنَّ يُقَالُ لَهُ أَنْجَشَةُ ، فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم " رُوَيْدَكَ يَا أَنْجَشَةُ ، سَوْقَكَ بِالْقَوَارِيرِ" . قَالَ أَبُو قِلاَبَةَ يَعْنِى النِّسَاءَ .

Bize Süleyman b. Harb, ona Hammâd, ona Sabit, ona da Enes b. Malik (ra) şöyle söylemiştir: Rasulullah (sav) bir yolculuktaydı. İsmi Enceşe olan siyahi bir köle de şarkı söyleyerek kadınların bindikleri develeri (hızlı hızlı) sürüyordu. Rasulullah (sav) ona "Kristalleri (kadınları) taşıyan develeri sürerken yavaş ol, Ey Enceşe!" dedi. Ravi Ebu Kilâbe, Kristallerle kastedilenin kadınlar olduğunu söyledi.

Açıklama: Şişelerden maksat develerin üzerindeki narin ve zarif kadınlardır.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Edeb 116, 2/527

حَدَّثَنَا إِسْحَاقُ أَخْبَرَنَا حَبَّانُ حَدَّثَنَا هَمَّامٌ حَدَّثَنَا قَتَادَةُ حَدَّثَنَا أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ قَالَ كَانَ لِلنَّبِىِّ صلى الله عليه وسلم حَادٍ يُقَالُ لَهُ أَنْجَشَةُ ، وَكَانَ حَسَنَ الصَّوْتِ ، فَقَالَ لَهُ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم « رُوَيْدَكَ يَا أَنْجَشَةُ ، لاَ تَكْسِرِ الْقَوَارِيرَ » . قَالَ قَتَادَةُ يَعْنِى ضَعَفَةَ النِّسَاءِ .

Bize İshak, ona Habban, ona Hemmam, ona Katade, ona da Enes b. Malik şöyle demiştir: Rasulullah'in (sav) Enceşe adında, sesi güzel bir deve sürücüsü vardı. Rasulullah (sav) ona "Ey Enceşe ağır ol! Şişeleri kırma" buyurdu. [Ravi Ebu Katade der ki: Şişelerden maksat narin kadınlardır.]

Açıklama: "Şişeleri kırma" ile kastedilen mana, develerin üzerindeki zarif ve narin kadınları rahatsız etmemek için dikkatli olmasının istenmesidir.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Edeb 116, 2/527

حَدَّثَنَا أَبُو الْوَلِيدِ هِشَامُ بْنُ عَبْدِ الْمَلِكِ قَالَ حَدَّثَنَا شُعْبَةُ قَالَ الْوَلِيدُ بْنُ الْعَيْزَارِ أَخْبَرَنِى قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَمْرٍو الشَّيْبَانِىَّ يَقُولُ حَدَّثَنَا صَاحِبُ هَذِهِ الدَّارِ وَأَشَارَ إِلَى دَارِ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: "سَأَلْتُ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم أَىُّ الْعَمَلِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ؟ قَالَ الصَّلاَةُ عَلَى وَقْتِهَا. قَالَ ثُمَّ أَىُّ؟ قَالَ ثُمَّ بِرُّ الْوَالِدَيْنِ. قَالَ ثُمَّ أَىُّ؟ قَالَ الْجِهَادُ فِى سَبِيلِ اللَّهِ. قَالَ حَدَّثَنِى بِهِنَّ وَلَوِ اسْتَزَدْتُهُ لَزَادَنِى."

Bize Ebu Velîd Hişâm b. Abdülmelik, ona Şu'be, ona Velîd b. Ayzâr, ona da Ebu Amr eş-Şeybânî, Abdulllah b. Mesud'un evini işaret ederek 'Bana bu evin sahibi şöyle rivayet etmiştir' demiştir: "Hz. Peygamber'e (sav) 'Hangi amel Allah'a daha sevimli gelir?' diye sorduğumda, 'Vaktinde kılınan namaz" buyurdu. 'Sonra hangisidir?' dediğimde, 'Anne babaya iyilik etmek' dedi. 'Sonra hangisidir?' diye sorduğumda 'Allah yolunda cihat etmektir' cevabını verdi. Bana bunların hepsini söylemiştir. Daha fazlasını sorsaydım, daha fazlasını da söylerdi."

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Mevâkîtu's-Salât 5, 1/299

وَحَدَّثَنِى عَمْرٌو النَّاقِدُ وَزُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ كِلاَهُمَا عَنِ ابْنِ عُلَيَّةَ قَالَ زُهَيْرٌ حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ حَدَّثَنَا أَيُّوبُ عَنْ أَبِى قِلاَبَةَ عَنْ أَنَسٍ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم أَتَى عَلَى أَزْوَاجِهِ وَسَوَّاقٌ يَسُوقُ بِهِنَّ يُقَالُ لَهُ أَنْجَشَةُ فَقَالَ: "وَيْحَكَ يَا أَنْجَشَةُ رُوَيْدًا سَوْقَكَ بِالْقَوَارِيرِ." [قَالَ قَالَ أَبُو قِلاَبَةَ تَكَلَّمَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِكَلِمَةٍ لَوْ تَكَلَّمَ بِهَا بَعْضُكُمْ لَعِبْتُمُوهَا عَلَيْهِ.]

Bize Amr en-Nakıd ve Züheyr b. Harb, onlara İsmail b. Uleyye, ona Eyyüb, ona Ebû Kilabe, ona da Enes şöyle rivayet etmiştir: Peygamber (sav) (bir seferde) hanımlarının yanına geldi. O sırada En­ceşe isimli bir sürücü, develeri (hızlı) sürüyordu. Bunun üzerine Hz. Peygamber (sav); "yazık sana ey Enceşe! Cam şişeleri (nazik hanımların develerini) yavaş sür" buyurdu. [Ravi der ki.: Ebû Kilabe şöyle demiştir: Rasulullah (sav) öyle bir söz söyledi ki, onu sizden biriniz söylese kendisini ayıp­lardınız.]

• Müslim Sahîh-i Müslim Fedâil 6038, /976

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ شَهْرِ ابْنِ حَوْشَبٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ غَنْمٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ خَارِجَةَ أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم خَطَبَ عَلَى نَاقَتِهِ وَأَنَا تَحْتَ جِرَانِهَا وَهِىَ تَقْصَعُ بِجَرَّتِهَا وَإِنَّ لُعَابَهَا يَسِيلُ بَيْنَ كَتِفَىَّ فَسَمِعْتُهُ يَقُولُ :« إِنَّ اللَّهَ أَعْطَى كُلَّ ذِى حَقٍّ حَقَّهُ وَلاَ وَصِيَّةَ لِوَارِثٍ وَالْوَلَدُ لِلْفِرَاشِ وَلِلْعَاهِرِ الْحَجَرُ وَمَنِ ادَّعَى إِلَى غَيْرِ أَبِيهِ أَوِ انْتَمَى إِلَى غَيْرِ مَوَالِيهِ رَغْبَةً عَنْهُمْ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللَّهِ لاَ يَقْبَلُ اللَّهُ مِنْهُ صَرْفًا وَلاَ عَدْلاً » . قَالَ: وَسَمِعْتُ أَحْمَدَ بْنَ الْحَسَنِ يَقُولُ قَالَ أَحْمَدُ بْنُ حَنْبَلٍ لاَ أُبَالِى بِحَدِيثِ شَهْرِ بْنِ حَوْشَبٍ . قَالَ: وَسَأَلْتُ مُحَمَّدَ بْنَ إِسْمَاعِيلَ عَنْ شَهْرِ بْنِ حَوْشَبٍ فَوَثَّقَهُ وَقَالَ :إِنَّمَا يَتَكَلَّمُ فِيهِ ابْنُ عَوْنٍ ثُمَّ رَوَى ابْنُ عَوْنٍ عَنْ هِلاَلِ بْنِ أَبِى زَيْنَبَ عَنْ شَهْرِ بْنِ حَوْشَبٍ . قَالَ أَبُو عِيسَى :هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ .

Bize Kuteybe, ona Ebu Avâne, ona Katâde, ona Şehr b. Havşeb, ona Abdurrahman b. Ğanem, ona da Amr b. Hârice şöyle rivâyet etmiştir: Peygamber (sav), devesinin üzerinde hutbe veriyordu, ben de devenin boynunun altında idim. Deve geviş getirip yutarken salyası iki omuzumun arasına akmakta idi. Bu sırada Hz. Peygamber'i (sav) işittim, şöyle buyuruyordu: "Allah her hak sahibine hakkını vermiştir. Dolayısıyla miras alacak olana vasiyet yoktur. Çocuk, yatağın sahibi olan erkeğe aittir. Zina edene ise recim vardır. Her kim, kendi öz babasından ve efendisinden bağlarını koparmak üzere, babasından başkasına 'babam budur' diye intisap ederse veya köle olan kimse kendi sahibinin dışındaki kimsenin efendisi olduğunu iddia ederse, Allah’ın laneti onun üzerine olur. Allah bu tür kimselerin ne tevbesini kabul eder ne de günahtan kurtulmak için vereceği fidyeyi." [Tirmizî'nin Ahmed b. Hasan’dan rivayet ettiğine göre Ahmed b. Hanbel “Şehr b. Havşeb’in hadislerine aldırmam” demiştir. Tirmizî der ki: Muhammed b. İsmail’e Şehr b. Havşeb hakkında sordum, “güvenilir kimsedir, İbn Avn onun hakkında ileri geri konuşmuş, ama sonra Hilâl b. Ebu Zeyneb ve Şehr b. Havşeb’den rivâyette bulunmuştur” dedi. Tirmizî der ki: Bu hadis hasen sahihtir.]

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Vesâyâ 5, 4/434

حَدَّثَنَا سُلَيْمَانُ بْنُ حَرْبٍ حَدَّثَنَا حَمَّادٌ عَنْ ثَابِتٍ عَنْ أَنَسٍ وَأَيُّوبَ عَنْ أَبِى قِلاَبَةَ عَنْ أَنَسٍ - رضى الله عنه - أَنَّ النَّبِىَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ فِى سَفَرٍ ، وَكَانَ غُلاَمٌ يَحْدُو بِهِنَّ يُقَالُ لَهُ أَنْجَشَةُ ، فَقَالَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم " رُوَيْدَكَ يَا أَنْجَشَةُ ، سَوْقَكَ بِالْقَوَارِيرِ " . قَالَ أَبُو قِلاَبَةَ يَعْنِى النِّسَاءَ .

Bize Süleyman b. Harb, ona Hammâd, ona Sabit, ona da Enes b. Malik (ra) şöyle söylemiştir: Rasulullah (sav) bir yolculuktaydı. İsmi Enceşe olan siyahi bir köle de şarkı söyleyerek kadınların bindikleri develeri (hızlı hızlı) sürüyordu. Rasulullah (sav) ona "Kristalleri (kadınları) taşıyan develeri sürerken yavaş ol, Ey Enceşe!" dedi. Ravi Ebu Kilâbe, Kristallerle kastedilenin kadınlar olduğunu söyledi.

• Buhârî Sahîh-i Buhârî Edeb 116, 2/527