حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ بْنُ سَعْدٍ عَنْ بُكَيْرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الأَشَجِّ عَنْ نَابِلٍ صَاحِبِ الْعَبَاءِ عَنِ ابْنِ عُمَرَ عَنْ صُهَيْبٍ قَالَ مَرَرْتُ بِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَهُوَ يُصَلِّى فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ إِلَىَّ إِشَارَةً . وَقَالَ لاَ أَعْلَمُ إِلاَّ أَنَّهُ قَالَ إِشَارَةً بِإِصْبَعِهِ . قَالَ وَفِى الْبَابِ عَنْ بِلاَلٍ وَأَبِى هُرَيْرَةَ وَأَنَسٍ وَعَائِشَةَ .

Bize Kuteybe, ona Leys b. Sa'd, ona Bükeyr b. Abdullah b. el-Eşec, ona Sâhibü'l-abâ Nâbil, ona İbn Ömer, ona da Suheyb (ra) şöyle rivayet etmiştir: Rasulullah'ın (sav) yanına uğradım. Namaz kılıyordu. Ona selam verdim. Selamımı işaretle aldı. (Râvî) şöyle dedi: Sadece "Parmağıyla işaret etti" dediğini biliyorum. (Tirmizî) şöyle demiştir: Bu konuda Bilâl, Ebû Hureyre, Enes ve Hz. Aişe'den (r.anha) hadis rivayet edilmiştir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 154, 2/203

حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلاَنَ حَدَّثَنَا وَكِيعٌ حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ سَعْدٍ عَنْ نَافِعٍ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ قُلْتُ لِبِلاَلٍ كَيْفَ كَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَرُدُّ عَلَيْهِمْ حِينَ كَانُوا يُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ وَهُوَ فِى الصَّلاَةِ قَالَ كَانَ يُشِيرُ بِيَدِهِ . قَالَ أَبُو عِيسَى هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ . وَحَدِيثُ صُهَيْبٍ حَسَنٌ لاَ نَعْرِفُهُ إِلاَّ مِنْ حَدِيثِ اللَّيْثِ عَنْ بُكَيْرٍ . وَقَدْ رُوِىَ عَنْ زَيْدِ بْنِ أَسْلَمَ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ قُلْتُ لِبِلاَلٍ كَيْفَ كَانَ النَّبِىُّ صلى الله عليه وسلم يَصْنَعُ حَيْثُ كَانُوا يُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ فِى مَسْجِدِ بَنِى عَمْرِو بْنِ عَوْفٍ قَالَ كَانَ يَرُدُّ إِشَارَةً . وَكِلاَ الْحَدِيثَيْنِ عِنْدِى صَحِيحٌ لأَنَّ قِصَّةَ حَدِيثِ صُهَيْبٍ غَيْرُ قِصَّةِ حَدِيثِ بِلاَلٍ . وَإِنْ كَانَ ابْنُ عُمَرَ رَوَى عَنْهُمَا فَاحْتَمَلَ أَنْ يَكُونَ سَمِعَ مِنْهُمَا جَمِيعًا .

Bize Mahmûd b. Gaylân, ona Vekî, ona Hişâm b. Sa'd, ona Nâfi, ona İbn Ömer (ra) şöyle rivayet etmiştir: Bilal'e "Namaz kıldığı sırada insanlar kendisine selam verdiklerinde Hz. Peygamber ne yapıyordu?" diye sordum. "Eliyle işaret ediyordu" dedi. Ebû İsa (et-Tirmizî) şöyle demiştir: Bu hasen-sahih bir hadistir. Suheyb hadisi, hasendir ve onu sadece Bükeyr'den Leys'in rivayetiyle bilmekteyiz. İbn Ömer'den Zeyd b. Eslem vasıtasıyla şöyle rivayet edilmiştir: Bilal'e: "Rasulullah (sav) Amr b Avf oğullarının mescidinde iken insanlar ona selam verdiklerinde ne yapıyordu?" diye sordum. "Eliyle işaret ediyordu" dedi. Her iki hadis de bana göre sahihtir. Çünkü Suheyb hadisinin hikayesi ile Bilal hadisinin hikayesi farklıdır. İbn Ömer'in her ikisinden de rivayet etmesi, bunları ikisinden de duymuş olmasına bağlı olabilir.

• Tirmizî Sünen-i Tirmizî Salât 154, 2/204

- حدثنا أبو أسامة عن هشام قال كان محمد يقول إذا سلم عليك يوم الجمعة والإمام يخطب فأوميء إليه

• İbn Ebî Şeybe Musannef-i İbn Ebû Şeybe Salât 5308, 4/96

أَخْبَرَنَا أَبُو صَالِحِ بْنُ أَبِى طَاهِرٍ الْعَنْبَرِىُّ أَخْبَرَنَا جَدِّى يَحْيَى بْنُ مَنْصُورٍ الْقَاضِى حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ سَلَمَةَ حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ الثَّقَفِىُّ حَدَّثَنَا اللَّيْثُ عَنْ أَبِى الزُّبَيْرِ عَنْ جَابِرٍ أَنَّهُ قَالَ : إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- بَعَثَنِى لِحَاجَةٍ ، ثُمَّ أَدْرَكْتُهُ وَهُوَ يُصَلِّى ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَأَشَارَ إِلَىَّ ، فَلَمَّا فَرَغَ دَعَانِى فَقَالَ :« إِنَّكَ سَلَّمْتَ آنِفًا وَأَنَا أُصَلِّى ». وَهُوَ مُوَجِّهٌ حِينَئِذٍ قِبَلَ الْمَشْرِقِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ فِى الصَّحِيحِ عَنْ قُتَيْبَةَ بْنِ سَعِيدٍ.

• Beyhakî Sünen-i Kebir Salât 3442, 4/294

حَدَّثَنَا يُونُسُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَحُجَيْنٌ قَالَا حَدَّثَنَا لَيْثٌ عَنْ أَبِي الزُّبَيْرِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعَثَنِي لِحَاجَةٍ ثُمَّ أَدْرَكْتُهُ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَأَشَارَ إِلَيَّ فَلَمَّا فَرَغَ دَعَانِي فَقَالَ إِنَّكَ سَلَّمْتَ عَلَيَّ آنِفًا وَأَنَا أُصَلِّي وَهُوَ مُوَجِّهٌ حِينَئِذٍ قِبَلَ الْمَشْرِقِ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Cabir b. Abdullah el-Ensarî 14642, 5/115

542 - أَخْبَرَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ قَالَ: حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ أَبِي الزُّبَيْرِ، عَنْ جَابِرٍ قَالَ: بَعَثَنِي رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِحَاجَةٍ، ثُمَّ أَدْرَكْتُهُ وَهُوَ يُصَلِّي فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَأَشَارَ إِلَيَّ فَلَمَّا فَرَغَ دَعَانِي، فَقَالَ: «إِنَّكَ سَلَّمْتَ عَلَيَّ آنِفًا، وَأَنَا أُصَلِّي» وَإِنَّمَا هُوَ مُوَجَّهٌ حِينَئِذٍ إِلَى الْمَشْرِقِ

• Nesâî Sünen-i Kübra Sehv 542, 1/290

1113 - أَخْبَرَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا اللَّيْثُ، عَنْ أَبِي الزُّبَيْرِ، عَنْ جَابِرٍ، قَالَ: بَعَثَنِي رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لِحَاجَةٍ، ثُمَّ أَدْرَكْتُهُ وَهُوَ يُصَلِّي فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَأَشَارَ إِلَيَّ، فَلَمَّا فَرَغَ، دَعَانِي فَقَالَ: «إِنَّكَ سَلَّمْتَ عَلَيَّ آنِفًا وَأَنَا أُصَلِّي، إِنَّمَا هُوَ مُوَجِّهٌ حِينَئِذٍ إِلَى الْمَشْرِقِ»

• Nesâî Sünen-i Kübra Mesâcid 1113, 2/34

حَدَّثَنَا أَبُو مُسْلِمٍ الْكَشِّيُّ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بن الْمِنْهَالِ، ح وَحَدَّثَنَا أَحْمَدُ بن عَلِيٍّ الأَبَّارُ، حَدَّثَنَا أُمَيَّةُ بن بِسْطَامَ، قَالا: حَدَّثَنَا يَزِيدُ بن زُرَيْعٍ، حَدَّثَنَا رَوْحُ بن الْقَاسِمِ، عَنْ زَيْدِ بن أَسْلَمَ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، قَالَ: أَتَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمْ مَسْجِدَ قُبَاءٍ، فَكَانَ يُصَلِّي، وَجَعَلَ النَّاسُ يَدْخُلُونَ فَيُسَلِّمُونَ عَلَيْهِ، فَلَمَّا خَرَجَ صُهَيْبٌ، سَأَلْتُهُ كَيْفَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمْ يَرُدُّ عَلَيْهِمْ؟ فَقَالَ:"بِيَدِهِ هَكَذَا"وَأَشَارَ بِهَا.

• Taberânî Mu'cem-i kebîr Süheyb b. Sinan b. Malik b. Abd Amr 7292, 6/1893

حَدَّثَنَا يُونُسُ بْنُ مُحَمَّدٍ وَحُجَيْنٌ قَالَا حَدَّثَنَا لَيْثٌ عَنْ أَبِي الزُّبَيْرِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعَثَنِي لِحَاجَةٍ ثُمَّ أَدْرَكْتُهُ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَأَشَارَ إِلَيَّ فَلَمَّا فَرَغَ دَعَانِي فَقَالَ إِنَّكَ سَلَّمْتَ عَلَيَّ آنِفًا وَأَنَا أُصَلِّي وَهُوَ مُوَجِّهٌ حِينَئِذٍ قِبَلَ الْمَشْرِقِ

• Ahmed b. Hanbel Müsned-i Ahmed Cabir b. Abdullah el-Ensarî 14642, 5/115

وَحَدَّثَنِى عَنْ مَالِكٍ عَنْ نَافِعٍ أَنَّ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عُمَرَ مَرَّ عَلَى رَجُلٍ وَهُوَ يُصَلِّى فَسَلَّمَ عَلَيْهِ فَرَدَّ الرَّجُلُ كَلاَمًا فَرَجَعَ إِلَيْهِ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ فَقَالَ لَهُ إِذَا سُلِّمَ عَلَى أَحَدِكُمْ وَهُوَ يُصَلِّى فَلاَ يَتَكَلَّمْ وَلْيُشِرْ بِيَدِهِ .

Bana Mâlik, ona Nâfi rivayet ettiğine göre Abdullah b. Ömer (ra) namaz kılan bir adamın yanına uğradı ve ona selam verdi. Adam selamını sözlü olarak aldı. Bunun üzerine Abullah b. Ömer ona dönüp "Sizden biriniz namaz kılarken selam alırsa onu sözlü olarak almasın, eliyle işaret etsin" dedi.

Açıklama: Bazı alimlere göre namaz kılana selam verilmesi caiz değilken bir grup alime göre ise namaz kılana selam verilebilir, ancak namaz kılan selama sözle değil işaretle mukabele etmelidir. Abdullah b. Ömer'in de ikinci görüşe sahip olduğu anlaşılmaktadır. Birinci görüşü savunanlar, Hz. Peygamber'in "Namazda sizin için çeşitli meşguliyetler var" hadisini esas alırken ikinci görüşte olanlar Rasulullah'ın bir keresinde namaz kılarken kendisine verilen selamı işaret elmasını delil olarak kabul etmişlerdir (İbn Abdilberr, İstizkar, II, 337).

• İmam Mâlik Muvatta' Kasru's-salât fi's-sefer 410, 1/56